شنبه روز خوبی بود

ادیان سه‌گانه ابراهیمی، 7 روز هفته را به 7 سیاره باستانی خورشید، ماه، مریخ، عطارد، بهرام، ناهید و کیوان نسبت می‌دهند و برای هر کدام معنا و دلیل خاصی در نظر دارند.

از زمانی که بابلی‌ها نامگذاری روزهای هفته را در جهان باب کردند، قرن‌ها می‌گذرد و در این مدت اغلب اسم‌هایی که به زبان‌های مختلف برای روزهای هفته ساخته شده است، با سیاره مربوط به همان روز ارتباط داشته است.

شنبه

ایران باستانی‌ها به شنبه که اولین روز هفته هم بود، «کیوان شید» می‌گفتند. کیوان یا زحل بعد از مشتری بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی است. شید هم که می‌دانید، به معنی نور و روشنایی است.

فرض کنید شنبه است و شما در یک کشور اروپایی هستید. اصلا لازم نیست فکر کنید که بعد از یک آخر هفته مفرح و بامزه باید صبح زود از خواب بیدار شوید و از خانه بیرون بزنید. اینجا تازه تعطیلات آخر هفته شروع شده است.

در تقویم میلادی، شنبه روز تعطیل است و یک جورهایی حکم پنجشنبه ما را دارد. اغلب محل کارها خالی‌اند و مدرسه‌ها تعطیل. در حال حاضر بسیاری از کشورهای اروپایی، رسما شنبه را روز ششم (یکی مانده به آخر) و یکشنبه را روز هفتم می‌دانند.

این روز علاوه بر ویژگی تقویمی‌اش، در بعضی مذاهب اهمیت خاصی دارد. یهودی‌ها این روز را مقدس می‌دانند و «سبت»‌شان است. آنها در این روز معمولا از خانه بیرون نمی‌روند و اگر مساله مرگ و زندگی در میان نباشد، دست به هیچ کار خاصی نمی‌زنند. فیلم «بیگ لبوفسکی» را دیده‌اید؟

شنبه برای ما و چند کشور عربی، روز اول هفته به حساب می‌آید. بعد از یک تعطیلی یکی دو روزه، معمولا روز شلوغی خیابان‌ها و محو شدن هوای پاکیزه از آسمان شهرهاست.

برای کسانی که در روزهای شنبه سال به دنیا آمده‌اند، زندگی سرشار از روحانیت بوده و ملکوت همیشه نزدیک است. شنبه‌ای‌ها هیچ‌وقت روحشان را به شیطان نمی‌فروشند.

یکشنبه

اگر ما در ایران باستان زندگی می‌کردیم، باید روز دوم هفته بعد از بیدار شدن از خواب، نگاهی به آسمان دم صبح می‌انداختیم و می‌گفتیم: «عجبا بدین خور مهرشید از افق سرکشیده.» آنها به یکشنبه می‌گفتند مهرشید. مهر به معنی دوستی و مهربانی و بر گرفته از آیین میترایی است.

یکشنبه روز دوم هفته در تقویم ما، اولین روز هفته در تقویم عبری و روز آخر هفته در تقویم میلادی و معنایش روز خدا، حضرت مسیح و خورشید است. در بسیاری از زبان‌های هندی هم یکشنبه، ایتوار یا رویوار است که در زبان سانسکریت به معنی خورشید هستند.

می‌دانستید از ویژگی‌های منحصر به فرد یکشنبه این است که هیچ‌وقت آغاز قرن میلادی در این روز اتفاق نیفتاده است؟ سال نوی یهودی هیچ‌وقت به یکشنبه نمی‌افتد و اگر ماهی با یکشنبه شروع شود، جمعه‌ای به تاریخ سیزدهم در آن ماه وجود نخواهد داشت؟

مسلمانان که بی‌چون و چرا جمعه را روز مقدس خود می‌دانند و یهودی‌ها هم شنبه را. مسیحیان از همان 2 هزار و خورده‌ای سال پیش تا به حال بر سر این موضوع که شنبه روز «سبت»‌شان باشد یا یکشنبه، اختلاف‌نظر داشته‌اند.

حواستان باشد روز دیگری را جز یکشنبه برای درماندگی و در خاک افتادن انتخاب کنید، چون مسیحیان ارتدوکس از یکشنبه با نام «عید پاک کوچک» یاد می‌کنند و معتقدند که درماندگی و به خاک افتادن در این روز اکیدا ممنوع است.

تایلندی‌ها یکشنبه را قرمز می‌دانند و مردم آفریقای شمالی یکشنبه‌ها مراسم آتش‌بازی و عبادت به گرد شعله‌های لرزان را از نوع پرحرارتش برگزار می‌کنند.

دوشنبه

اگر فرزند دخترتان در روز دوشنبه به دنیا ‌آمد، درنگ نکنید و اسمش را مهشید بگذارید یا مثلا اگر یک افغان به اسم دوشنبه دیدید، می‌توانید او را مهشید هم صدا بزنید. همان طور که می‌توانید به او «ماندی» هم بگویید. حتما حدس زده‌اید که ایران باستانی‌ها به دوشنبه می‌گفته‌اند «مهشید!»

دوشنبه روز متعلق به سیاره ماه است و همه آیین‌ها، مذاهب و ادیان و حتی همه رسم و رسومات من‌درآوردی و غیرمن‌درآوردی هم به این مفهوم معتقدند.در بسیاری از کشورهای اروپایی، قسمت‌هایی از آفریقا، آمریکای جنوبی و استرالیا، دوشنبه روز اول هفته به حساب می‌آید. از آنجا که تقویم میلادی در اواسط قرن بیستم راهش را به زندگی بسیاری از کشورهای آسیایی باز کرد، خیلی از این کشورها هم دوشنبه را روز آغاز هفته‌شان قرار داده‌اند.

در دین‌های آسمانی اسلام و یهودیت، این روز ویژگی خاصی دارد و برای پیروان هر دو دین مستحب است که دوشنبه‌ها را روزه بگیرند. بودایی‌های شمال تایلند و لائوس هم دوشنبه‌ها را به معابد روی کوه‌ها می‌روند. آنها معتقدند در این معابد به طبیعت و در نتیجه خدا نزدیک‌ترند.

برای ما ایرانی‌هایی که سر کار می‌رویم یا هنوز درس می‌خوانیم، دوشنبه یکی از آن روزهای بی‌خاصیت هفته است که نه به تعطیلات آخر این هفته نزدیک است و نه به تعطیلات آخر هفته گذشته‌اش. دوشنبه هیچ انگیزه‌ای در آدم ایجاد نمی‌کند.

سه‌شنبه

در لاتین و بسیاری از زبان‌های رومی، زبان‌های سلتیک، اسلاو، اسکاتلندی و... کلمه سه‌شنبه به معنای «روز مریخ» است.

سه‌شنبه را روز پرابهتی می‌دانند. اتفاقات زیادی در تاریخ پیش آمده که در سه‌شنبه‌ای ناغافل رخ داده و ثبت شده‌اند. مثلا این‌که کریستف کلمب، آمریکا را در سه‌شنبه روزی کشف کرده یا اینکه می‌گویند یکی از پادشاهان عثمانی هم در سه‌شنبه‌ای خونین، چشم 70 نفر از اسیران رومی‌اش را از حدقه درآورده و خنده‌های مستانه سر داده است.

در اسلام، سه‌شنبه یکی از روزهایی است که برای خواندن دعا سفارش شده است. امام صادق در احادیث بسیاری روی احتمال بالای قبولی طاعات و عبادات در این روز تاکید کرده است.

حتما دوست دارید بدانید دوستان ایران باستانی‌مان به سه‌شنبه چه می‌گفته‌اند. آنها هم ابهت این روز را درک کرده و اسمش را «بهرام شید» گذاشته‌اند. بهرام اسم دیگر سیاره مریخ است و می‌دانید که مریخ تنها سیاره موجود در منظومه شمسی است که احتمال دارد بتوانیم روزی در آن زندگی کنیم. یعنی همه زندگی بشر بعد از زمین، فعلا به همین بهرام بند است. بهرام در آیین باستان ایران ایزد پیروزی بوده و سه‌شنبه روز غلبه انسان بر بدی‌ها و اهریمن نام‌گذاری شده است.

چهارشنبه

روز طبیعت دوست‌ها و آنهایی که حفظ محیط‌زیست از حفظ هر چیز دیگری برایشان مهم‌تر است. این روز دربست به سیاره تیر تعلق دارد و برای ما ایرانی‌های غیرباستان مثل یک روز خوشایند در میان روزهای هفته می‌درخشد. فردایش اولین روز تعطیلات برای خیلی‌هایمان شروع می‌شود و این انتظار چهارشنبه را کش‌دار اما دلچسب می‌کند.

البته باید مراقب اعصابتان باشید. ممکن است به خاطر فشار یک هفته کاری، سلول‌های عصبی‌تان کمی تحریک شده باشند. می‌گویند در بسیاری از زبان‌ها، یک معنی چهارشنبه جوش و خروش و عصبانیت است. شما که به این خرافات معتقد نیستید؟

همانطور که خودتان هم حدس زده‌اید، نیاکان باستانی ما به چهار شنبه می‌گفته‌اند «تیرشید» که به نظر اسم متفاوت و سنگین و رنگینی برای یک نوزاد پسر تپل مپل است.

چهارشنبه روز کارهای متفاوت هم هست. مردم روستاهای جنوبی چک‌اسلواکی در آخرین چهارشنبه هر فصل سال کارناوال و نمایشگاهی از کارهای متفاوت برگزار می‌کنند. در ایران هم چهارشنبه آخر هر سال به برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری می‌گذرد که خودتان جزییاتش را خوب می‌دانید.

همین طور این‌که براساس مندرجات تورات، کتاب مقدس یهودیان، چهارشنبه روز خلقت ماه و خورشید بوده است.

پنجشنبه

پنجشنبه روز بی‌چون و چرای «مشتری»، سلطان سیاره‌ها. مشتری بزرگ‌ترین سیاره دور و برمان است و یک جورهایی همه کاره انجمن صنفی سیاره‌های منظومه خودمان به حساب می‌آید. ایران باستانی‌ها هم از فرصت استفاده کرده‌اند و احتمالا برای خودشیرینی این روز هفته را «اورمزدشید» گذاشته‌اند. «اورمزد» یکی از نام‌های خداوند است.

پنجشنبه روز ارتباط با مرده‌ها و خداوند است. مخصوصا پنجشنبه شب از آن شب‌هایی است که در بخشش خداوند باز است گناه‌ها به کوچک‌ترین قطره اشکی بخشیده می‌شوند و طاعات با درصد بالایی مورد قبول واقع می‌شوند.

پنجشنبه روز ملاقات با مرده‌هاست؛ آنها که خاک‌ پذیرایشان شده. معمولا عصر پنجشنبه بهترین زمان برای قبرستان رفتن است؛ اما اگر می‌خواهید از همه تعطیلی‌تان بخوبی استفاده کنید، بهتر است برنامه ملاقات با رفتگان را همان صبح برگزار کنید و بعد سریع بروید سراغ ماشینی که قرار است شما را به مسافرت ببرد.

پنجشنبه از طرف دیگر به طور غیررسمی روز شادی و شلوغی خیابان‌هاست. به هر حال پنجشنبه برای ما ایرانی‌ها یک روز مانده به جمعه و معمولا برای بیشتر آنهایی که کار می‌کنند یا درس می‌خوانند، تعطیل است. پنجشنبه روز شمال رفتن، بساط ویلاها و خانه‌های روستایی را بار ماشین کردن و با رفقای دانشگاه برنامه سفر ریختن است.

شایعه است که متولدان این روز از هفته معمولا خودخواهند و در حق‌خوری ردخور ندارند.

جمعه

روز آخر هفته یادآور ظهر جمعه‌های دوری است که تازه از خواب بیدار می‌شدیم و روزمان را از نصفه آغاز می‌کردیم. معمولا بندرت صبح جمعه‌ای از کودکی‌مان را یادمان هست. البته جمعه با عصرهای غمگینش، همیشه در انتهای آخرین روز تعطیلی‌مان منتظر ایستاده تا دستمان را بگیرد و از میان شادی تعطیلات پرتمان کند به غمی که ناخواسته از اعماق قرمزی تند غروب خورشید توی ذهنمان می‌خزد. ایران باستانی‌ها هم که انگار ول‌کن ماجرا نیستند، به روز آخر هفته «ناهیدشید» یا آدینه می‌گفته‌اند. ناهید همان آناهیتاست که خدای آب است.جمعه روز روشنایی آب و مظهر بخشندگی و عنایت پروردگار نامگذاری شده است. مسلمان‌ها هم این روز را روز مقدس خودشان می‌دانند و عبادت ظهرشان را در قالب نمازی که به جماعت برگزار می‌شود، به جهانیان نشان می‌دهند. از طرفی ما مسلمانان به ظهور امام عصر(عج) در این روز مقدس اعتقاد داریم.

نام جمعه در واژه بسیار قدیمیdies veneris ریشه دارد و به معنای «روز ونوس» است. ونوس هم که معرف حضورتان است، الهه عشق و زیبایی یونانی‌ها.با وجود این همه خوبی که در جمعه هست، بعضی از فرهنگ‌ها این روز را بدیمن می‌دانند. حالا فکر کنید که سیزدهم یک ماه به جمعه بیفتد. دریانوردها که در میان خرافاتی‌ها دست پیرزن‌های سواحل جنوب انگلیس را هم از پشت بسته‌اند، حاضر نیستند سفرشان را در یک روز جمعه شروع کنند.

منابع : دایره معارف بریتانیکا، ویکی پدیا ، تاریخ ایران باستان

محدثه مومنی