بی‌حسی‌های بدون درد

جالب این است خیلی‌ها با آستانه تحمل زیاد، با خوردن انواع مسکن، درد را تقلیل داده و از رفتن به دندانپزشکی آن هم به دلیل وحشت از تزریقات آن طفره می‌روند، در صورتی که غفلت از رسیدگی به وضعیت دندان پوسیده ممکن است مشکل جدی‌تری برای ریشه دندان به وجود آورد و چه بسا چاره‌ای جز تن دادن به جراحی برای شخص، باقی نگذارد.

این مقدمه بهانه‌ای بود برای آشنایی بیشتر با شاخه تخصصی اندودانتیکس یا درمان ریشه دندان که آشنایی با آن حتی برای دندانپزشکان عمومی نیز ضروری تلقی می‌شود.

در ضمن دوازدهمین همایش بین‌المللی انجمن اندودانتیست‌های ایران با هدف ارتقای سطح دندانپزشکی کشور که وجهه مطلوبی نیز در دنیا دارد، طی ماه آینده برگزار خواهد شد.

گفتگویی با دکتر ناهید محمدزاده اخلاقی، دبیر این همایش و عضو هیات‌مدیره انجمن اندودانتیست‌های ایران انجام دادیم که می خوانید.

اندودانتیکس به عنوان یک شاخه تخصصی از دندانپزشکی مبتنی بر چه مبانی برای شناسایی و درمان بیماری‌های ریشه دندان است؟

اندو همان‌طور که از اسمش پیداست یعنی هر چیزی که در دندان است، یعنی آن قسمت از دندان که در فضای داخلی قرار می‌گیرد و عروق و سیستمی که شناسایی و درمان بیماری‌های آن بر مبنای ساختار ریشه، فیزیولوژی، بافت‌شناسی و سلول‌‌شناسی یا به طور کلی پاتولوژی و فیزیولوژی صورت می‌گیرد. به بیان دیگر شناسایی و درمان بیماری‌هایی که بخش‌های فوقانی دندان را درگیر می‌کنند با اندودانتیست است.

عمده‌ترین بیماری‌های ریشه دندان و عوامل بروز آنها چه هستند؟

علت اصلی بیماری‌های ریشه دندان میکروارگانیسم‌ها هستند. درواقع این آسیب‌ها از پوسیدگی‌های سطحی دندان آغاز می‌شوند که می‌توانند زمینه‌های ژنتیکی داشته باشند یا به رعایت نکردن بهداشت یا مصرف زیاد تنقلات و مواد قندی بازگردند. به هر حال این عوامل زمینه مناسبی را برای رشد فلورمیکروبی طبیعی درون دهان پدید می‌آورد. وقتی تهاجم این میکروب‌ها بیشتر شود، پوسیدگی و تغییرات در سطح درونی و نیز تغییرات التهابی مربوط به آن بروز می‌یابد. اگر پوسیدگی‌ها سطحی باشند، التهابات مربوط به آن برگشت‌پذیر است که علائم‌آن حساسیت به سرما و گرما، ترشی یا شیرینی است. این تحریکات کوتاه‌مدت هستند که با پر کردن و برداشتن عامل تحریک، قابل درمان هستند.

ولی دردهای شدید زمانی بروز می‌یابند که این بیماری‌ها پیشرفت کنند، یعنی وقتی دندان نسبت به ضربه حساس می‌شود، البته متاسفانه برخی افراد که آستانه تحمل دردشان از دیگران بالاتر است در مقابل این نوع تحریکات و دردهای دندان با مصرف مسکن‌ها، مقاومت نشان می‌دهند و به این ترتیب امکان معالجه پوسیدگی‌ها و آسیب‌های سطحی‌تر را از خود سلب می‌کنند. به این ترتیب مسیر پوسیدگی پیشرفت می‌کند و عروق و اعصاب و به طبع سیستم ایمنی را تحریک می‌کند که می‌تواند منجر به التهاب پیشرفته برگشت‌ناپذیر در دندان شود.

نقطه اوج این مرحله هم زمانی است که ریشه دندان دچار ضایعه شود و در ادامه، میکروب‌های داخل ریشه تمام سیستم زنده داخل دندان را از بین ببرند و منجر به تخریب استخوان اطراف ریشه و التهاب و عفونت در بافت نگه دارنده اطراف ریشه شوند. با تداوم بی‌توجهی بیمار و ایجاد کیست‌های عفونی در اطراف ریشه دیگر راهی بجز جراحی ریشه دندان برای دندانپزشک متخصص باقی نمی‌ماند.

آیا این نشانه‌ها در مواردی با نشانه‌های دیگر آسیب‌‌های دندانی مشابه نیستند؟

اگر فرد دچار حساسیت‌های زودگذر دندانی باشد،‌تشخیص یک پوسیدگی سطحی برای بیمار کار مشکلی نیست، ولی در بسیاری از علائم که شدیدتر هستند،‌ تشخیص این که ریشه دندان یا بافت لثه (پریو)‌ درگیر هستند بدون بهره‌گیری از تصاویر رادیوگرافی کار آسانی نیست. به این ترتیب گاهی با وجود گیر غذایی در فاصله میان 2 دندان یا وقتی پر کردن‌های پیشین دندان به درستی صورت نگرفته باشد، مشاهده التهاب و خونریزی و تحریکات دندانی می‌تواند برای دندانپزشک نشان دهنده بروز بیماری ریشه دندان باشد، در حالی که نمای رادیوگرافی از بروز مشکل در لثه‌ها خبر می‌دهد.

طی یکی دو دهه اخیر، عمدتا از چه تکنیک‌هایی برای تشخیص و درمان آسیب‌های مربوط به ریشه دندان استفاده می‌شود؟

طی سالیان اخیر، این تکنیک‌ها شاهد پیشرفت‌های زیادی بوده‌اند، ولی در گذشته از یخ معمولی برای تشکیل آسیب‌های دندانی استفاده می‌شده در حالی که این شیوه با خطا و بروز عکس‌العمل کاذب بیمار همراه بوده است.

طی سال‌های اخیر از انواعی از لیزر، نورهای سایبراپتیک برای تشخیص ترک‌ها و شکستگی‌ها در سطح دندان که با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیستند، بهره گرفته می‌شود.

بعلاوه امروزه از ابزار جدیدی برای ایجاد شوک الکتریکی به سطح دندان و همین طور میکروسکوپ‌هایی برای تشخیص و درمان بیماری‌های دندان بهره گرفته می‌شود.

بعلاوه امروزه عینک‌های مخصوصی برای بزرگنمایی ساختمان داخلی دندان و بررسی کانال‌های دندانی مورد استفاده دندانپزشکان قرار می‌گیرند. همین طور از موادی برای ضدعفونی کردن ریشه دندان استفاده می‌شود که درمان ضایعات را با کمترین درد، ناراحتی و خونریزی همراه می‌سازند.

از سوی دیگر استفاده از ابزاری از جنس نیکل  تیتانیوم به تمیز کردن عروق از بین رفته دندان با کمترین حوادث حین کار کمک می‌کنند. از آن مهم‌تر، بهره‌گیری از تکنیک‌های نوین بی‌حسی منجر به کاهش درد تزریق‌های دندانپزشکی شده‌اند که از مهم‌ترین عوامل امتناع افراد از مراجعه به دندانپزشک به شمار می‌روند.

متخصصان دندانپزشکی نباید از یاد ببرند که این رشته با درد، تورم و شرایط اورژانسی همراه است و ایجاد شرایط روحی و روانی مناسب همراه با آرامش از زمان ورود بیمار به مطب تا پایان درمان بسیار اهمیت دارد. این شرایط را عوامل مختلفی ازجمله شکل و پوشش ظاهری مطلب، دندانپزشک و حتی دستیارانش تا نحوه برخورد و آرامش دندانپزشک در برخورد با بیمار رقم خواهند زد.

پونه شیرازی