حضور‌ درخشان لیزر در پزشکی‌

نور معمولی ترکیبی از چندین طیف اشعه نور مرئی و نامرئی است که هر کدام طول موج خاص دارند، اما لیزر در واقع ذرات بسیار متراکمی از پرتوی نوری است که تقویت شده و طول موج مشخص دارد.

این نوع از پرتوی نوری، در شرایط عادی در طبیعت دیده نمی‌شود و به وسیله فناوری و وسایل خاص ایجاد می‌شود و به علت تک‌موج بودن در قابلیت انتشار کم، به صورت تقویت شده توسط سلول‌های بافت مدنظر جذب می‌شود که سلول‌های مجاور سالم باقی می‌مانند.

انواع لیزر

لیزرها بر اساس مواد به کار رفته یا نوع خروجی لیزر، تقسیم‌بندی متعددی دارند؛ اما آنچه در تقسیم‌بندی درمانی بر اساس طول موج و توان خروجی صورت می‌گیرد، شامل 2 گروه زیر است:

لیزر پرتوان: این گروه از لیزرها توانی در حدود 5/0 وات داشته و به علت توان بالا، انرژی بسیار بالایی به بافت مورد هدف خود وارد می‌کنند. این انرژی باعث ایجاد انرژی جنبشی شده و به انرژی حرارتی در نهایت در بافت هدف تبدیل می‌شود. از این انرژی به علت نیروی اختصاصی که تنها بر بافت هدف ایجاد می‌کند، در جراحی استفاده می‌شود و می‌توان از آن به عنوان تیغ جراحی بسیار ظریف سود جست.

لیزر کم‌توان: این گروه از لیزرها 1250 میلی‌وات توان دارند و موجب واکنش‌های فتوشیمیایی در سلول بافت هدف و تحریک فرآیندهای سلولی می‌شوند. این نوع لیزر در بهبود و ترمیم زخم‌ها بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان لیزرهای تحریک‌زیستی شناخته می‌شود.

اولین اثرات بهبود زخم و سرعت ترمیم این لیزرها در سال 1964 کشف و کم‌کم از این نوع لیزر در جنبه‌های وسیعی از طب استفاده شد.

جنبه‌های درمانی لیزر

لیزر در جراحی و سرطان: استفاده از لیزر به عنوان تیغ جراحی، با میزان آلودگی کمتر، عفونت کمتر و سرعت بهبود بیشتر زخم پس از جراحی‌ها همراه است. از کاربرد لیزر به عنوان چاقوی جراحی در برداشتن تومورهای مربوط به روده بزرگ، معده، مری، مثانه و ریه یا کوچک کردن تومورها استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر حتی استفاده از لیزر در از میان بردن کلافه‌ها و تومورهای عروقی خوش‌خیم مربوط به سرطان حنجره در حال بررسی است.

جراحی‌های زنان مانند جراحی‌های فیبروم، لگن و حتی بواسیر به وسیله لیزر مدنظر است. همچنین امروزه از لیزر در درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات یا باز کردن کانال مجاری ادراری در بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته پروستات استفاده می‌شود.

لیزر در درمان ضایعات عروقی: با ورود لیزر به عرصه پزشکی، برای ضایعات عروقی مادرزادی مانند ماه‌گرفتگی (همانژیوم)‌ یا لکه‌های قرمز که تاکنون درمان موثری وجود نداشت، درمان مناسبی یافت شد. در این ضایعات انرژی لیزر جذب هموگلوبین شده، سبب از میان بردن این ضایعات می‌شود.

همچنین از لیزر می‌توان در از بین بردن ضایعاتی که با افزایش رنگدانه ملانین در پوست ایجاد شده‌اند و خود را به صورت لکه‌های قهوه‌ای نشان می‌دهند، محو کردن تاتو یا انواعی از خال‌های اکتسابی یا مادرزادی سود جست.
علاوه بر ضایعات عروقی پوستی، بیماری‌های عروقی دیگر چون رگ‌های واریسی در ناحیه تنه و اندام‌ها یا گشادی رگ‌های وریدی روی لب‌ها و زبان از طریق لیزر درمان‌پذیرند.

لیزر در درمان و ترمیم زخم‌ها: لیزر به علت تسریع بازسازی عروق خونی، رگسازی مجدد در ناحیه زخم موجب استریل شدن سریع‌تر زخم و ازبین رفتن میکرو‌ب‌ها می‌شود و موجبات افزایش خون‌رسانی بافتی و تقویت و فعالیت سلول‌ها را فراهم می‌آورد که بیشتر اکنون در زمینه بازسازی و ترمیم التهابات و زخم‌ها استفاده می‌شود.
امروزه از لیزرهای سرد در بهبود روند ترمیم زخم‌های بستر و زخم‌های بیماران دیابتی با همراهی روش‌های دیگر درمانی استفاده می‌شود و حتی در بهبود التهابات و و عفونت‌های لوزه، آلرژی بینی و عفونت بینی می‌تواند مثمرثمر باشد.

لیزر در چشم‌پزشکی: لیزر در زمینه‌های وسیعی در چشم‌پزشکی کمک‌کننده است. در اصطلاح بسیاری از عیوب انکساری نظیر دوربینی و نزدیک‌بینی از لیزر استفاده می‌شود، همچنین انواعی از لیزر در جلوگیری از پیشرفت عوارض چشمی مربوط به بیماری دیابت نقش عمده‌ای ایفا کرده و با عمل لیزیک از رتینوپاتی دیابتی جلوگیری می‌شود. طی سال‌های اخیر از لیزر در درمان بیماری گلوکوم بهره می‌گیرند.

لیزر در دندانپزشکی: لیزر در دندانپزشکی نیز وارد شده و می‌توان از فناوری آن در تشخیص و ترمیم پوسیدگی دندان و پر کردن دندان، جرم‌گیری و سفید کردن دندان، جراحی ریشه دندان استفاده کرد همچنین از لیزرهای سرد برای کاهش درد قبل و پس از جراحی ریشه دندان،‌کاهش التهاب و افزایش ترمیم به دنبال جراحی و درمان آفت و زخم‌های دهانی بهره برد.

لیزر در فیزیوتراپی: از آنجا که لیزر با اثرات فیزیولوژیک ضد درد و تسکین و حتی ترمیمی اعصاب شناخته شده است، در فیزیوتراپی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از لیزر در فیزیوتراپی زمینه وسیعی از ضایعات بافت نرم مانند کشیدگی تاندون‌ها و رباط‌ها، التهابات و پارگی تاندون‌ها و بیماری‌ها و مشکلاتی چون کمردرد، آرتروز مفاصل، دردهای سیاتیک، مشکلات عصبی مربوط به دیابت و دردهای ناشی از شکستگی‌ها را دربر می‌گیرد.

لیزر در زمینه بهداشت و زیبایی: کاربرد دیگری از لیزر که این سال‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از آن در زمینه زیبایی و پوست است. امروزه از لیزر در از میان بردن موهای زاید، چین و چروک‌های پوستی بخصوص اطراف دهان و چشم‌ها یا آثار به‌جا مانده از آکنه یا بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.

به نظر  می‌رسد با پیشرفت تحقیقات و بررسی‌ها، عرصه‌های جدیدی از کاربرد لیزر در دنیای پزشکی به دنیای علم ارائه شود.

دکتر محبوبه محمدزاده