آوای جوانان شنیده می‌شود

رادیو آوا سال‌ها زیرمجموعه رادیو پیام بود. در دهه ۷۰ رادیو پیام راه‌اندازی شد و با ترکیبی از خبر و موسیقی، مورد استقبال مردم قرار گرفت‌ اما با گذشت زمان مشخص شد مخاطبان اختصاصی موسیقی دیگر خبر نمی‌خواهند، بلکه به دنبال شنیدن آثار موسیقایی برای اوقات فراغت هستند.ازآنجا که براساس برخی آمار،درسبدفرهنگی۷۰درصد مردم ایران موسیقی وجود دارد، رسانه‌ملی تصمیم گرفت شبکه‌ای تخصصی رابه این حوزه اختصاص دهدورادیو آوا ازپیام جداشود.این استقلال با هدف استفاده از ظرفیت موسیقی برای انتقال پیام‌های فرهنگی‌‌-اجتماعی بامحوریت حفظ ارزش‌های ایرانی- اسلامی و انقلابی ایجاد شد. به همین مناسبت گفت‌وگویی با محمد بغدادی، مدیر رادیو آوا کرده‌ایم تا از تازه‌ترین تحولات و برنامه‌های این شبکه بشنویم. او از ساختار تازه این شبکه، نظام انتخاب آثار موسیقایی، پروژه‌های محتوایی وراهبردهای نظارتی می‌گوید‌؛مسیری که رادیوآوارابه شبکه‌ای تخصصی،هدفمند وفرهنگی‌تر بدل کرده است.مدل جدیدپخش آثار،تولید برنامه‌های نو ونقش رادیو آوا درمعرفی استعدادهای جوان واحیای موسیقی ایرانی از دیگر بخش‌های این گفت‌وگوست که می‌خوانید. 

استقلال ساختاری رادیو آوا
مدیر رادیو آوا با اشاره به تفکیک این شبکه از رادیو پیام درباره تغییرات اخیر رادیو آوا به جام‌جم می‌گوید: در اواخر سال ۱۴۰۳، براساس سند تحول سازمان و با موافقت رئیس سازمان، مقرر شد با توجه به اهمیت حوزه موسیقی و ظرفیت‌های رسانه‌ای آن، رادیو آوا از نظر ساختاری از رادیو پیام تفکیک و به‌صورت شبکه‌ای مستقل فعالیت کند. این تصمیم در جهت حرفه‌ای‌تر شدن فعالیت‌ها و افزایش کیفیت برنامه‌ها گرفته شد. هرچند مراحل اداری این فرآیند کمی طول کشید اما خوشبختانه از یکی‌دو ماه پیش ساختار جدید مورد تأیید نهایی مراجع سازمانی قرار گرفته و الگوی نیروی انسانی شبکه تصویب شده است. این موضوع به ما امکان می‌دهد نیروهای تخصصی بیشتری جذب کنیم و کار را به‌صورت جدی‌تر و اثرگذارتر پیش‌ببریم.  مدیر رادیو آوا درباره سیاست‌های اجرایی شبکه و رویکردهای جدید آن می‌افزاید: کلیات سیاست‌های شبکه در همان مسیر گذشته است اما تغییراتی با توجه به سند افق رسانه و سیاست‌های کلان سازمان ایجاد کرده‌ایم. پایبندی به این اسناد بالادستی از اولویت‌های ماست و قطعا در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ خواهد شد. مخاطبان ما از همه اقشار جامعه هستند اما ما توجه ویژه‌ای به نسل جوان داریم. هدف ما هدایت ذائقه موسیقایی نسل جوان به‌سمت موسیقی اصیل ایرانی و موسیقی محلی‌ است. در همین راستا رادیو آوا تمرکز خاصی بر موسیقی ایرانی، محلی و آثار فاخر دارد. 
 بغدادی درباره میزان شنوندگان رادیو آوا و استقبال مخاطبان توضیح می‌دهد: براساس نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما سال جاری، در ضریب نفوذ رادیو آوا همچنان در میان مردم بالاست. حتی پس از رخدادهای اخیر از‌جمله فضای دفاع‌مقدس ۱۲‌روزه، آمارها نشان می‌دهد که میزان شنوندگان افزایش یافته و رادیو آوا همچنان رتبه نخست را در بین شبکه‌های رادیویی کشور دارد. این نکته را باید بگویم که همچنان فاصله ما با سایر شبکه‌های رادیویی قابل توجه و رو به رشد است و این نشان‌دهنده اعتماد و علاقه مردم به این شبکه است. 

چالش‌های تأمین موسیقی
مدیر رادیو آوا درخصوص محدودیت‌های موجود می‌گوید: به‌هرحال رادیو آوا یک شبکه پخش‌کننده موسیقی است و تمام آثار مورد پخش باید از سوی مرکز موسیقی سازمان تأمین یا تولید شود. ما مجاز نیستیم آثار را به‌صورت مستقل انتخاب و پخش کنیم؛ بنابراین تأمین به‌موقع آثار و تنوع آنها، وابسته به همکاری و ظرفیت مرکز موسیقی است. آنها هم یک بانک موسیقی دارند که در اختیار برنامه‌سازان قرار می‌گیرد. این‌که ورودی این بانک با نیازهای روزانه ما چقدر هماهنگ است، موضوعی است که بخشی از دغدغه‌های ما را به خود اختصاص داده‌است. با این‌حال وی بر استفاده از موسیقی فاخر و ارزش‌محور تاکید کرده می‌افزاید: متأسفانه در فضای خارج از رسانه‌ملی، بخشی از آثار منتشرشده در بازار موسیقی، چه از نظر شعر‌، موسیقی، ملودی و چه از حیث گونه، با فرهنگ ایرانی و ارزش‌های اخلاقی و معنوی همخوانی ندارد اما ما در رادیو آوا تلاش می‌کنیم با اصلاح، تولید و انتخاب درست آثار، بستری برای پخش موسیقی سالم، فاخر و متناسب با فرهنگ ایرانی فراهم کنیم تا نسل جوان با موسیقی عمیق‌تر و پربارتر ایرانی آشنا شود.  پخش روزانه و متنوع آثار موسیقایی موضوع مهمی است که در فعالیت‌های رادیو آوا مشاهده می‌شود. بغدادی دراین‌باره می‌گوید: در حال حاضر روزانه حدود ۴۰۰ اثر در رادیو آواپخش می‌شود؛ یعنی ماهانه نزدیک به۱۲هزارقطعه موسیقی روی آنتن رادیوآوا می‌رود. آثار ما در گونه‌های پاپ، سنتی، محلی و بی‌کلام دسته‌بندی شده‌اند.علاوه‌بر تقسیم‌بندی گونه‌ای، ما آثار را به‌لحاظ موضوعی نیز مرتب می‌کنیم تا با سیاست‌های افق تحول رسانه سازگار باشد؛مثلا درموضوعات خانواده، فرزندآوری، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، کتاب، مقام پدر و مادر، مناسبت‌های مذهبی یا ملی،آثار متناسب را در جدول پخش جانمایی می‌کنیم.

پایان اعمال سلیقه شخصی؛ آغاز نظام کارشناسی موسیقی
مدیر رادیو آوا در بخش دیگری از گفت‌وگو با اشاره به تحول در شیوه انتخاب موسیقی می‌افزاید: پیشتر تهیه‌کننده هر نوبت کاری را با سلیقه شخصی پیش می‌برد؛ اگر حالش خوب بود، موسیقی شاد پخش می‌کرد و اگر غمگین بود، موسیقی آرام اما امروز این روش جای خود را به نظام کارشناسی داده است. گروهی از کارشناسان موسیقی آثار را بررسی و براساس زمان پخش، بسته‌هایی برای تهیه‌کنندگان آماده می‌کنند. در هر بسته، حدود ۷۰ قطعه انتخاب‌شده وجود دارد؛ مثلا در بسته صبحگاهی آثار نشاط‌آور و امیدآفرین قرار می‌گیرد، در بسته نیمروزی فضای آرام‌تر و در بخش‌های اذانگاهی حال‌وهوای متناسب با زمان را انتخاب می‌کنیم. 
وی تاکید می‌کند: در پایان هر نوبت چهار ساعته‌، بسته آوای شهید داریم؛ جایی که آرامش و حال خوب آن بخش را تقدیم یک شهید می‌کنیم. نام شهید را ذکر کرده و چند خط از زندگی او خوانده می‌شود. اسامی شهدا را از بنیاد شهید گرفته‌ایم و تلاش داریم براساس تاریخ تولد یا گرامیداشت عملیات‌های پیش رو این انتخاب‌ها شکل بگیرد، ضمن این‌که به تفکیک استانی، همه استان‌ها در این یادبود سهم خواهند داشت و البته که برای این بخش از آثار هنرمندان موسیقی کشورمان با موضوع شهدا استفاده‌ می‌کنیم.

نظام نظارتی و منبع رسمی آثار
بغدادی با تأکید بر نظام نظارت دقیق در پخش آثار می‌گوید: منبع اصلی ومعتبر پخش موسیقی در این شبکه، مرکز موسیقی و شعر و سرود سازمان صداوسیما است که بیش از ۷۰ هزار اثر باکلام و بی‌کلام دارد؛ حدود ۳۰ هزار اثر از این تعداد باکلام است. اکنون هیچ اثری خارج از مسیر رسمی و مجاز روی آنتن نمی‌رود و گزارش نظارت شبکه آوا در سازمان به عدد صفر رسیده است. تغییر نقش مجری و رویکرد تازه به معرفی آثار از دیگر جریان‌های مثبتی است که در این شبکه رخ داده‌است. مدیرشبکه آوادرباره جایگاه مجری دراین شبکه توضیح می‌دهد:سعی‌مان این بوده است که در پرمخاطب‌ترین رادیوی ملی کشور، از گویندگان توانمند و خوش‌بیان استفاده کنیم. با توجه به تمایل مخاطبان به شنیدن گفتارهای کوتاه و گزیده، اکنون مجری پیش از پخش هر قطعه، به معرفی اجمالی آن می‌پردازد و با ارائه توضیحاتی درباره آهنگساز، شاعر و خواننده، شنونده را با شناسنامه اثر آشنا می‌کند. این رویکرد علاوه بر ارتقای غنای فرهنگی مخاطبان، به معرفی شایسته عوامل تولید اثر نیز کمک می‌کند. همچنین در بسیاری از موارد، همراه‌کردن موسیقی با جملات امیدبخش و انگیزشی، تأثیرگذاری اثر را دوچندان می‌سازد. با استقلال ساختاری، نظم کارشناسی در انتخاب موسیقی، بسته‌های موضوعی و نظام نظارتی بی‌نقص، امروز رادیوآوا به یکی از پرمخاطب‌ترین و سالم‌ترین مراجع پخش موسیقی کشور تبدیل شده است؛ شبکه‌ای که مأموریت خود را هدایت سلیقه موسیقایی و پاسداری از موسیقی فاخر ایرانی تعریف می‌کند. تأمین موسیقی فاخر برای آنتن فعال همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌‌های رادیو بوده‌است. بغدادی درباره وضعیت منابع موسیقی شبکه توضیح می‌دهد: در مرکز موسیقی سازمان حدود ۳۰هزار اثر ثبت شده است، اما بخش زیادی از آنها با ذوق و سلیقه جوان امروز هماهنگی ندارند. ما روزانه حدود ۴۰۰قطعه پخش می‌کنیم؛ یعنی ماهی نزدیک به۱۲هزار اثر. طبیعی است که تولید مرکز موسیقی برای این حجم پاسخگو نیست. از سوی دیگر، بسیاری از آثار موجود در بازار به دلیل فقدان اشعار فاخر و مضامین اخلاقی و همچنین فاصله‌گرفتن از اصالت‌های فرهنگ ایرانی، واجد شرایط پخش از رسانه ملی نیستند. بنابراین مجبوریم با همین آثار موجود کار کنیم و از مسیرهای دیگر، موسیقی‌های سالم و تأیید‌شده را به فهرست‌مان بیفزاییم.

گنجاندن نظم الگوریتمی
این مدیرپیشکسوت رادیو ازشکل‌گیری نظام جدیدنظارت والگوریتم پخش سخن‌می‌گوید:پیش ازاین دررادیوآواآثار موسیقیایی محدودی پخش می‌شد، اما درحال‌حاضر الگوریتمی طراحی کردیم که براساس آن از بین حدود ۴۰۰۰ اثر، هیچ موسیقی تکراری در بازه کمتر از ۱۶روز پخش نشود. مثلا اگرقطعه‌ای صبح امروز پخش شود،تکرار آن تنها۱۶روز بعد در نوبت عصر یا شامگاهی اتفاق می‌افتد.

برنامه‌های تازه برای تعامل و تنوع موسیقی
مدیر شبکه آوا با اشاره به برنامه‌های جدیدی که روی آنتن می‌رود می‌گوید: برنامه «شب‌آوا» از ساعت ۲۲ تا ۲ بامداد، برنامه‌ای تعاملی با حضور صدای مخاطب است. پیامک‌های صوتی و متنی خوانده می‌شود، گزارشگر ما در سطح شهر سراغ مشاغل مختلف می‌رود، نظر مردم را درباره رادیوآوا می‌پرسد و آهنگ محبوب‌شان را درخواست می‌کند. این نوع ارتباط مستقیم پیش‌تر در رادیوآوا سابقه نداشته‌است. همچنین ویژه‌برنامه «تا سپیده» از ساعت ۲ تا ۶ بامداد روی آنتن می‌رود. این برنامه با تمرکز بر احیای موسیقی سنتی، به پخش آثار دستگاهی و اصیل ایرانی می‌پردازد و شامل بخش‌هایی همچون تک‌نوازی و بازخوانی برنامه ماندگار «گل‌های رنگارنگ» است. وی همچنین به برنامه «آوای خاطره‌ها» اشاره می‌کند و می‌گوید: در این بخش، به معرفی بزرگان عرصه هنر ازجمله آهنگسازان، ترانه‌سرایان و خوانندگان می‌پردازیم. همزمان با سالروز تولد هر هنرمند، آثار ایشان به‌طور ویژه تقدیم شنوندگان می‌شود. به‌عنوان‌نمونه، چندی پیش و همزمان با زادروز سالار عقیلی، ضمن پخش آثارشان، پیام سپاسگزاری وی نیز از این شبکه تقدیم مخاطبان شد. «آوای امیر» از دیگر بخش‌های تازه شبکه رادیویی است که به گفته بغدادی،جملات قصار ازنهج‌البلاغه را در قالب متن ارائه می‌دهد و آثار موسیقایی مرتبط با حضرت‌علی‌(ع) را پخش می‌کند.این مدیر رادیویی بااشاره به اهمیت بسته‌های اذان‌گاهی دررادیو متذکر می‌شود: برنامه «آوای باران» را در بخش اذان‌گاهی گنجانده‌ایم. در این برنامه‌ها، قالبی نو برای تقویت معنویت طراحی کرده‌ایم و تلاش مااین بوده برنامه‌های مذهبی موسیقایی جذاب‌تر وشنیدنی‌تر باشند.بغدادی درادامه به حضور مؤثر درفضای مجازی و رادیونما اشاره می‌کندومی‌گوید:برای تقویت حضور دررسانه‌های نوین،رادیونما را توسعه دادیم تا مخاطبان علاوه بر شنیدن، بتوانندفضای تصویری برنامه‌ها راهم ببینند.این بخش ازپرمخاطب‌ترین شبکه‌های رادیویی‌نماست و دربسیاری از اماکن عمومی دیده می‌شود. سایت شبکه نیز با بارگذاری بسته‌های متنوع موسیقی جزو پربازدیدترین بخش‌های رادیویی سازمان است.محتوای امیدآفرین و گفتار کوتاه بخش دیگری ازویژگی‌های این شبکه رابه خود اختصاص داده ‌است. اودرباره راهبردهای محتوایی گویندگان عنوان می‌کند:تلاش کرده‌ایم گفتارهاکوتاه و درعین حال امیدآفرین باشند.متونی درباره جایگاه پدرومادر،تکریم شهدا و توجه به معنویت نوشته می‌شود ونویسنده و کارشناس موسیقی در کنار هم بخش‌ها را آماده می‌کنندتاازبداهه‌گویی جلوگیری شده وهمه گفتارها معناوانسجام داشته باشند. 

طرح ملی برای کشف استعدادهای جوان موسیقی 
مدیر رادیو آوادرخصوص یکی ازطرح‌های نوآورانه شبکه که درمرحله انجام است،عنوان می‌کند:طی بررسی و درخواست مخاطبان به این نکته رسیدیم که درکشور حدود ۲۰۰۰آموزشگاه موسیقی فعال داریم. در طرح تازه‌ این شبکه، آموزشگاه‌ها و هنرجویان مستعد شناسایی می‌شوند تاآثارشان پس ازتأیید کارشناسان درکانال ۲رادیو آوا(بر بستر ایران‌صدا) بارگذاری شود. آثار با ذکر نام هنرجو و آموزشگاه پخش می‌شوند تا فضای رقابتی شکل گیرد. برنامه‌ و چشم‌انداز ما این است که مخاطبان بتوانند به این آثار رأی دهند و هر ماه نفر برتر معرفی شود و به‌نوعی جشنواره دائمی موسیقی برای جوانان روی آنتن رادیو آوا داشته ‌باشیم.  بغدادی با اشاره به راه‌اندازی باشگاه هنرمندان حرفه‌ای و همکاری مستمر با آنان اعلام می‌کند: می‌خواهیم باشگاه هنرمندان حرفه‌ای کشور را در رادیو آوا راه‌اندازی کنیم تا بتوانیم از دیدگاه‌ها، سلایق و تجربه‌های آنها استفاده کنیم. با این همکاری، تعداد آثاری که با سیاست‌های سازمان همخوانی دارد افزایش یافته و روی آنتن سراسری خواهد رفت.  وی با اشاره به اهمیت احیای موسیقی محلی و آواز ایرانی می‌گوید: سیاست ما تمرکز بر موسیقی اصیل ایرانی و محلی است.ازملودی‌های گیلان گرفته تانغمه‌های سیستان وبلوچستان را بازآفرینی کرده‌ایم. همچنین دسته‌بندی‌هایی همچون موسیقی صبحگاهی، کودک، مناجات و نیایش داریم. در برابر رخدادهای فرهنگی نیز واکنش نشان می‌دهیم. مثلا وقتی به شاهنامه فردوسی توهین شد، بلافاصله آثار برگرفته از اشعار شاهنامه را پخش کردیم که با تقدیر مرکز نظارت روبه‌رو شد.  مدیر رادیو آوا به‌ دعوت از شاعران و احیای آواز ایرانی اشاره می‌کند و می‌گوید: در بخشی دیگر از شاعران دعوت شده تا اشعارشان را در استودیو بخوانند. همچنین با احیای آوازهای ایرانی در برنامه‌های اذان‌گاهی و افزودن زیرصدا از طریق سمپل موزیک تلاش کرده‌ایم جذابیت صوتی آثار را بالا ببریم. برای ما آواز ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد و آن را در زمان‌های مختلف غیر از زمان اذان‌گاهی روی آنتن می‌بریم. بغدادی در پایان متذکر می‌شود: رادیو آوا امروز با ساختار علمی در انتخاب و پخش موسیقی، برنامه‌های تعامل‌محور، محتوای فرهنگی و معنوی و توجه به استعدادهای جوان و هنرمندان حرفه‌ای توانسته جایگاه خود را به‌عنوان شبکه تخصصی موسیقی کشور تثبیت کند. این شبکه تلاش می‌کند مأموریتش را که شنیدن صدای ایران در قالب موسیقی فاخر و اخلاق‌محور است به‌درستی انجام داده و نقش قرارگاهی خود را روز‌به‌روز پررنگ‌تر کند.