شکاف‌ در فهم‌ فقر‌ مطلق

مرکز ملی آمار، مرکز پژوهش‌های مجلس، وزارت اقتصاد، سازمان بهزیستی و البته وزارت رفاه هرکدام به فراخور داده‌های دراختیارشان نسبت به این موضوع آمارهایی منتشر کرده و می‌کنند اما دیروز صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بخش‌خبری یکی از برنامه‌های رسانه‌ملی ادعا کرد: «بخش قابل‌توجهی از فقر مطلق ریشه‌کن شده است.» در میانه حرف‌های او می‌شود به آمارهای دیگری هم برخورد ازجمله «اشتغال‌آفرینی برای بیش از یک‌میلیون و ۹۷۰هزار نفر». موضوع معطوف به فقر مطلق اما مولفه‌های متفاوتی در اندازه‌گیری دارد. حداقل آن‌طور که در گزارش تازه مرکز پژوهش‌های مجلس در خرداد امسال ثبت شده میزان فقر در جامعه ایرانی از ۱۹درصد به ۳۰درصد افزایش پیدا کرده است. اگرچه ذکر این نکته ضروری و مهم به نظر می‌رسد که بدانیم پس از فراگیری کرونا میزان فقر در جهان شیبی صعودی به خود گرفته است و جامعه ایرانی هم از این موضوع مستثنا نیست. عنوان گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس «وضعیت فقر و ویژگی‌های فقرا در دهه گذشته (دهه ۹۰)» است. ازجمله نکاتی که در این گزارش به آن اشاره شده این است که درحال‌حاضر بیش از یک‌سوم جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند اما نکته دیگر این است که خانواده‌های بالای خط فقر هم فاصله چندانی با رفتن به زیر خط فقر ندارند و مدام به این منطقه نزدیک‌تر می‌شوند. این گزارش هشدار داده که فاصله افراد بالای خط فقر روزبه‌روز تا رفتن به زیر آن کمتر می‌شود. این چشم‌اندازی نگران‌کننده برای ادامه مسیر فعلی است که می‌تواند باعث شود در سال‌های آینده درصد به‌مراتب بیشتری از جمعیت کشور به زیر خط فقر برود. دو عاملی که در دهه۱۳۹۰ باعث بروز این وضعیت شده‌اند یکی تحریم‌های اقتصادی است و دیگری نابسامانی‌های کلان. براثر تاثیر همین دو عامل است که نرخ فقر مطلق با روندی افزایشی از ۱۹.۴درصد در سال ۱۳۹۰ به ۳۴.۴درصد در سال۱۴۰۰ رسیده است. روندی که توقفی در آن دیده نمی‌شود و فعلا چشم‌انداز آن رو به گسترش است. براساس این آمارها، تنها ظرف دهه۱۳۹۰ بیش از ۱۱میلیون نفر از جمعیت کشور به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند. مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی عوامل شتاب‌دهنده فقر به مواردی همچون «افول درآمد سرانه و تورم بالا» اشاره کرده است. آنچه در گفته‌های وزیر رفاه نگران‌کننده است را می‌توان در حرف‌های سیدابراهیم رئیسی در اسفند۱۴۰۰ هم به‌چشم دید، جایی که رئیس‌جمهور وعده داده بود طی دو هفته فقر مطلق را ریشه‌کن می‌کند! گفته‌ای که آب‌سردی بود روی کارشناسان این حوزه، چراکه وعده ریشه‌کنی فقر مطلق طی فقط دو‌هفته بیش از هر چیز نشان از ناآشنایی نسبت به حوزه آسیب‌های اجتماعی دارد.