آنچه از آی ‌وی ‌اف باید بدانید

در صورتی که از رژیم‌ های دارویی مناسب استفاده شود و ذخیره تخمدان بیمار هم پایین نباشد تعداد فولیکول‌ها برای تخمک‌گیری قابل قبول خواهد بود. البته لقاح آزمایشگاهی یا آی‌وی‌اف ممکن است در هر مرحله‌ای دچار وقفه شود، اما آی‌وی‌اف تا چند بار قابل تکرار خواهد بود و در بسیاری از موارد، رویای شیرین فرزنددارشدن را در زندگی زوجین نابارور به واقعیت بدل خواهد کرد.

پای صحبت‌های دکتر آمنه لاهوتی اشکوری، جراح و متخصص زنان، فلوشیپ نازایی و آی‌وی‌اف نشسته‌ایم تا از پیدا و پنهان آی‌وی‌اف بیشتر بدانیم.

آیا آى‌وى‌اف براى سلامت یک خانم جدا از بحث کمک بارورى مشکلاتى ایجاد نمى‌کند؟

نکته مهم آن است که در آی‌وی‌اف هم مثل همه روش‌های درمانی دیگر، حتی داروهایی که بدون نسخه از داروخانه می‌گیریم همیشه احتمال عارضه در آن وجود دارد. ما همیشه یک روش درمانی را چه دارو باشد یا عمل جراحی و چه آی‌وی‌اف زمانی باید به شخص پیشنهاد دهیم که سود آن بیش از ضررش باشد. آی‌وی‌اف در بسیاری از موارد تنها راه حل درمانی و در بسیاری از موارد، بهترین راه حل درمانی برای فرزنددارشدن زوجین است. بنابراین آی‌وی‌اف را زمانی باید انجام دهیم که به سود زوجین مراجعه‌کننده باشد.

یعنی ممکن است آی‌وى‌اف به تخمدان صدمه بزند؟

در حالت کلی خیر. در آی‌وی‌اف‌هایی که به‌طور معمول پزشک متبحر انجام می‌دهد، صدمه به تخمدان بسیار نادر خواهد بود. این عارضه در موارد معدودی در زمانی رخ می‌دهد که تخمدان خانم به حدی بزرگ شده باشد که بعد یا قبل از آی‌وی‌اف دچار پیچ‌خوردگی شود. البته ما به خانم گوشزد می‌کنیم که اگر بعد از آی‌وی‌اف، درد شدیدی داشتند به مرکز درمانی مراجعه کنند. حتی اگر این عارضه اتفاق هم بیفتد با رسیدگی به موقع می‌توان با لاپاروسکوپی، تخمدان را به حالت اولیه‌اش برگرداند.

نکته بعدی سوزن‌زدن‌هایی است که موقع آی‌وی‌اف انجام می‌شود که مشکلی برای شخص ایجاد نمی‌کند. مسأله سوم، نگرانی از بابت سرطان تخمدان است. قبلا می‌گفتند آسیب وارده به سطح تخمدان با سوزن‌هایی که وارد می‌شود، منجر به سرطان تخمدان می‌شود، اما امروزه با مطالعات جدید رد شده و نگرانی از بابت آن وجود ندارد.

تکرار آى‌وی‌اف تا چند بار مجاز است و انجام آن بیش از چند نوبت براى سلامت خانم ممکن است خطرناک باشد؟

نمی‌شود صددرصد عددی را گفت، گرچه در مطالعات عددی را در نظر گرفته‌اند. مثلا در گذشته می‌گفتند اگر آی‌وی‌اف را بیش از شش بار انجام دهید، احتمال سرطانی‌شدن تخمدان وجود دارد. اما بعدها این مسأله رد و مشخص شد تعداد دفعات آی‌وی‌اف ربطی به سرطان تخمدان ندارد.

مثل همه روش‌های درمان دیگر، طی هر بار عمل آی‌وی‌اف، خطرات معمول جراحی وجود دارد. ولی این‌که به‌صورت کلی سلامت خانم با تکرار آی‌وی‌اف به‌خطر بیفتد مطرح نیست. به‌علاوه تکلیف خانم معمولا طی سه یا حداکثر چهار بار آی‌وی‌اف برای بچه‌دارشدن یا شکست درمان مشخص خواهد شد.

آیا زنانى که در خانواده درجه یک خود سابقه سرطان‌ هاى زنانه را دارند مجاز به انجام آى‌وى‌اف هستند؟

با اجازه و مشاوره ازمتخصص آنکولوژیست، انجام آی‌وی‌اف حتی در چنین شرایطی مجاز است. حتی اگر خود خانم بیماری دارد و در مراحل درمان سرطان قرار دارد یا این‌که افراد درجه یک خانواده‌اش مبتلا بوده‌اند، انجام آی‌وی‌اف با ملاحظاتی و استفاده از دوز مشخصی از داروها مجاز است.

آیا ورزش منجر به شکست آى‌وى‌اف می‌شود؟

خیر. حتی انجام ورزش و فعالیت در فرایند آی‌وی‌اف در زمان انتقال جنین که با خطر لخته‌ شده خون همراه است توصیه می‌شود. فقط در چرخه تخمک‌ کشی، انجام ورزش‌های شکم و حرکات کششی شدید ممنوعیت دارد.

روابط زناشویى چطور؟

برای روابط زناشویی هم چه در دوره تخمک‌ کشی و چه انتقال جنین منعی وجود ندارد. البته در برخی موارد، محدودیت می‌دهیم. مثلا برای خانمی ‌که تعداد تخمک‌هایش زیاد بوده و تخمدان‌هایش بزرگ شده، احتیاط بیشتری لازم است  یا برای خانمی ‌برای تعیین جنسیت، آی‌وی‌اف می‌کند نیز ملاحظاتی مطرح است.

آیا پس از یک‌بار آى‌وى‌اف موفق مى‌توان براى باردارى بعدى هم از این روش استفاده کرد؟

قطعا. در برخی خانم‌ها که تعداد جنین‌هایشان زیاد است و علاوه بر بارداری اول از طریق آی‌وی‌اف می‌توان برای  بارداری‌های نوبت دوم و سوم شان نیز از همان جنین‌ها استفاده کرد.

احتمال دو قلوزایى یا چند قلوزایى در این روش چقدر است؟

به‌طور معمول دو جنین گذاشته می‌شود تا موفقیت آی‌وی‌اف بیشتر شود. مگر این‌که آی‌وی‌اف چند بار ناموفق و خانم هم سنش بالا باشد که در این صورت ممکن است سه جنین هم بگذاریم. زیرا در بالای 35سال هر سال یک سری تخمک‌ها بی‌کیفیت می‌شود و درصد جنین‌های با کیفیت کم می‌شود. پس هرچه به سن 42سال نزدیک‌تر شویم احتمال انتقال 3 جنین هم وجود دارد.

البته ما نمی‌خواهیم دوقلویی اتفاق بیفتد بلکه فقط می‌خواهیم احتمال موفقیت بارداری بیشتر شود. از آنجا که حاملگی دو تا سه قلویی، پرخطر محسوب می‌شود، ترجیح ما به انتقال یک یا دو جنین است.

تعیین جنسیت در این روش ممکن است و انجام مى‌شود؟

بله. برای این‌که تعیین جنسیت کنیم باید ذخایر تخمدانی خانم، خوب باشد تا بتونیم جنین‌های زیادی درست کنیم. البته جنین‌شناس نمی‌تواند اسپرم‌های X و Y را جدا کند و فقط اسپرم‌های سالم را جدا می‌کند و با تخمک لقاح می‌دهد. وقتی جنین چند روزه می‌شود یک سلول از جنین برداشته می‌شود و آزمایش ژنتیک روی آن انجام می‌شود و معلوم می‌شود جنسیت جنین چیست.

عوامل موثر در شکست و موفقیت آى‌و‌ی‌اف

به گفته دکتر لاهوتی، این موضوع خیلی پیچیده است. باید ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که آیا کارهایی که یک خانم انجام می‌دهد منجر به شکست آی‌وی‌اف می‌شود که پاسخش خیر‌است.

مهم‌ترین عواملی که منجر به موفقیت آی‌وی‌اف می‌شود رعایت پروتکل‌های درمانی، تخصص پزشک و تخمک‌کشی و انتقال جنین با تکنیک درست و دانش کافی است. انجام آی‌وی‌اف در یک مرکز خوب و با جنین‌شناس متبحر در موفقیت آی‌وی‌اف بسیار تاثیر دارد.

در مورد کارهایی که یک خانم باید رعایت کند فقط بر مصرف داروها و در زمان تعیین‌شده تاکید می‌شود وگرنه کارهای دیگر از جمله نوع تغذیه، فعالیت، میزان خواب و...تاثیری بر موفقیت یا شکست آی‌وی‌اف ندارد.

نشانه‌ هاى موفقیت و شکست آى‌ وى‌ اف

دکتر لاهوتی معتقد است اگر تست حاملگی که 14 روز بعد از انتقال جنین انجام می‌شود، مثبت شود آی‌وی‌اف موفقیت‌آمیز تلقی می‌شود و اگر منفی باشد، آن انتقال جنین ناموفق بوده است. اما اگر برای خانمی‌سه بار جنین خوب طی آی‌وی‌اف گذاشته و باردار نشود، می‌گوییم آی‌وی‌اف شکست خورده است.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم