تحریم‌ها دو ر زدنی است اگر ...

آمریکا پس از خروج از برجام اعلام کرد قصد دارد صادرات نفت ایران را صفر کند، اما همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، نتوانست صادرات نفت ایران را صفر کند، اما به علت بدعهدی اروپایی‌ها که به طور کل واردات نفت از کشورمان را متوقف کردند، صادرات نفت ایران به‌شدت کاهش یافته است. برخی کشورهای آسیایی هم صادرات نفت از ایران را کاهش داده‌اند. با این حال، آمریکا به این کشورها تا اردیبهشت سال آینده مهلت داده تا واردات نفت از کشورمان را کاهش دهند. در این شرایط، طبیعی است که ایران هم بیکار ننشسته و راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا اتخاذ کرده اما از جزئیات این راهکارها اطلاعی درز نکرده است.
با وجود به در دسترس نبودن آمار رسمی از میزان صادرات نفت خام ایران و همچنین مبهم بودن شرایط معافیت‌های نفتی که به خریداران نفت خام ایران اعطا شده است، با این حال براساس گزارش رویترز، متوسط محموله‌های نفت خام صادر شده از سمت ایران در ماه‌های اخیر بین 1/1 تا 3/1 میلیون بشکه در روز عنوان شده است ظریف گفته است میزان صادرات نفت ایران از رقم قبل از تحریم‌ها هم کمتر است. بانک مرکزی پیش از این آمار صادرات نفت کشور قبل از تحریم‌ها را منتشر کرده بود. بر این اساس می‌توان مقدار صادرات نفت کشور در شرایط فعلی را برآورد کرد. براساس آمار بانک مرکزی که مقدار صادرات نفت خام کشور را به طور فصلی ارائه می‌کند، کمترین صادرات نفت خام کشور در دوران قبل از برجام، به زمستان 93 مربوط است که کشورمان یک میلیون و 299 هزار بشکه در روز نفت خام صادر کرده است؛ بنابراین با توجه به سخنان وزیر خارجه، باید گفت رقم صادرات نفت خام کشور در شرایط فعلی باید از رقم یک میلیون و 299 هزار بشکه در روز هم کمتر شده باشد. این رقم نسبت به صادرات نفت خام کشور در پایان دولت دهم نیز به مراتب پایین‌تر است و به نوعی نشان می‌دهد سیاست‌هایی که در آن دوران برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌شد، موثرتر از سیاست‌های وزارت نفت در شرایط حاضر است.
براساس آمار بانک مرکزی در بهار و تابستان سال 1392 یعنی ماه‌های پایانی دولت دهم، میزان صادرات نفت خام کشور به ترتیب یک میلیون و 768 هزار بشکه و یک میلیون و 730 هزار بشکه در روز بوده است؛ اما از فصل پاییز 92 و بلافاصله پس از تغییر دولت، حدود 300 هزار بشکه در روز از صادرات نفت کشور کاسته می‌شود و این روند نزولی صادرات تا آخر سال 1393 هم ادامه می‌یابد که صادرات نفت کشور به زیر 3/1 میلیون بشکه در روز می‌رسد.
برخی نمایندگان مجلس معتقدند علت کاهش صادرات نفت کشور در آن مقطع، به دلیل کنار گذاشتن راهکارهای دور زدن تحریم‌ها بوده است. به نظر می‌رسد اهمال در دور زدن تحریم‌های نفتی در شرایط فعلی و با وجود بازگشت تحریم‌های آمریکا نیز ادامه دارد.
چند هفته قبل هم 72 نماینده مجلس در نامه‌ای به سران قوا اعلام کردند وزارت نفت نه تنها در این مدت اهتمام عملی برای مقابله با تحریم‌ها از خود بروز نداده است، بلکه تقریبا همه روزنه‌های موجود جهت بی‌اثر کردن تحریم‌ها را خواسته یا ناخواسته مسدود کرده است.

گفت‌وگوی جام‌جم با مسؤول فروش نفت در دوران تحریم شورای امنیت:
تحریم‌ها دور زدنی است اگر...

فروش نفت در دوران تحریم یکی از موارد مهم به حساب می‌آید و از آنجایی که هیچ دولتی حاضر نیست از درآمد فروش نفت بگذرد، هر مشکلی در اقتصاد پیش می‌آید با درآمدهای نفتی آن را پوشش می‌دهد که این موضوع باعث کم‌رنگ شدن نقش بخش خصوصی در اقتصاد شده است. از همه این موضوعات که بگذریم کشورهای تحریم‌کننده مانند آمریکا برای اعمال محدودیت فعالیت‌های ایران دست روی نقاط ضعفی می‌گذارند که یکی از آنها فروش نفت است. درباره این‌که آیا تحریم‌های فعلی قابل دور زدن است یا خیر با محمدعلی خطیبی، مسؤول فروش نفت در دوران تحریم شورای امنیت گفت‌وگو کردیم که نظر وی را در ادامه می‌خوانید:
ایران در شرایط تحریم قرار دارد و درآمدهای نفتی بسیار کاهش یافته است. به نظر شما آیا امکان دور زدن تحریم‌ها وجود دارد؟
اینکه ما ساکت بنشینیم هیچ‌چیز درست نمی‌شود و قطعاً برای دور زدن تحریم‌های فعلی راهکارهایی وجود دارد.
شما در دولت دهم مسؤولیت فروش نفت ایران در زمان تحریم‌های شورای امنیت را داشتید. فروش نفت در آن زمان با ابزار دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شد. آیا آن راهکارها در شرایط فعلی قابل اجرا ست؟
برخی از آنها بله و برخی دیگر نه. برخی از اقداماتی که در آن زمان انجام دادیم، هنوز هم قابل استفاده است اما برخی دیگر با توجه به گذر زمان دیگر امکان استفاده ندارد، اما راهکارهای دیگری نیز پیش روی ایران برای فروش نفت است که متاسفانه از آن استفاده نمی‌کنیم. زمانی که فروش نفت ایران کاهش یافت در همه منابع بین‌المللی این موضوع بیان شد ولی مقامات داخلی منکر آن می‌شدند تا این‌که برای اولین بار آقای نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و در روزهای اخیر آقای ظریف، وزیر امور خارجه به این موضوع اذعان داشتند. صادرات نفت ایران اکنون به یک میلیون بشکه کاهش یافته و طبق بررسی‌های صورت گرفته صادرات نفت از قبل برجام هم کمتر شده است. این موارد نشان می‌دهد برجام نه تنها تأثیر مثبت اقتصادی برای ما نداشته بلکه باعث تعلیق فعالیت‌هایی شده که سال‌ها برای آن تحریم شدیم که نتیجه‌ای هم برایمان نداشت. باید توجه داشت که در شرایط تحریم و محدودیت، تصمیمات خاصی باید اتخاذ کرد و از افراد ریسک‌پذیر بهره گرفت که متاسفانه این موضوع اکنون در بدنه دولت مشاهده نمی‌شود. اگر ریسک نکنیم و بخواهیم در یک مسیر محتاطانه و عادی حرکت کنیم هر روز این مسیر برایمان تنگ‌تر خواهد شد که انتهای آن نیز بن‌بست است.
ما نباید در چارچوبی که کشورهای غربی برای فشار به ایران در نظر می‌گیرند حرکت کنیم و باید چارچوب خودمان را ترسیم کنیم. اکنون روش‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد که نمی‌توانم موارد آن را ذکر کنم و احتمالا وزارت نفت با استفاده از همین روش‌ها برای افزایش صادرات نفت ایران اقدام خواهد کرد. مسؤولان دولت ایران نباید به محدودیت‌هایی که کشورهای تحریم‌کننده برای ما در نظر می‌گیرند قانع باشند و به عنوان مثال آمریکا به هشت کشور مجوز داده تا از ایران نفت بخرند که اعتبار آن تا ماه می‌(اواخر اردیبهشت) میلادی است. اگر آمریکا در آن زمان این مجوز را تمدید نکند دوباره با مشکل روبه‌رو می‌شویم و از همین الان باید راهکارهایی برای فروش نفت داشته باشیم.
با توجه به این‌که آمریکا اعلام کرده اگر کشوری خارج از چارچوب‌هایی که برای ایران تعیین کرده فراتر رود مشمول جریمه خواهد شد آیا کشوری حاضر است این ریسک را بپذیرد و معامله‌ای با ایران داشته باشد؟
ما بازنده بازی تحریم نیستیم به شرطی که از ابزارهای لازم استفاده کنیم. آمریکا 40 سال است به بهانه‌های مختلف ایران را تهدید و تحریم می‌کند و هر سال نیز بر شدت آن افزوده است و ما هر سال راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها داشتیم. وظیفه ما این است که تلاشمان را انجام دهیم حتی اگر به نتیجه نرسد. هر راهکاری که ما داریم لزوماً به نتیجه نخواهد رسید اما ما راهکار جدید می‌یابیم. مثالی در این زمینه می‌زنم تا بهتر متوجه شوید. توماس ادیسون زمانی که می‌خواست برق را اختراع کند هزار راه را انجام داد و هر بار معتقد بود که یک راه جدید یافته که به موفقیت وی منجر می‌شود تا این‌که بالاخره این کار را انجام داد. حالا فرق ما این است که 40 سال است تجربه تحریم و دور زدن آن را داریم و بالاخره راهکارهای جدید در این زمینه در نظر خواهیم داشت.
به نظر شما تحریم‌های فعلی سخت‌تر است یا تحریم‌های قبلی که در دولت دهم انجام شد؟
برخی از کارشناسان معتقدند تحریم‌های فعلی سخت‌تر از تحریم‌های گذشته است که من این موضوع را قبول ندارم. به این دلیل که در تحریم‌های قبلی آمریکا با افتخار اعلام می‌کرد همه کشورهای جهان، سازمان ملل و شورای امنیت را قانع کرده تا در این اجماع ایران را از پای دربیاورند؛ اما اکنون دولت‌های اروپایی به دلیل پایبندی ایران به برجام مخالف مواضع دولت آمریکا هستند. هرچند شرکت‌های اروپایی ایران را ترک کردند اما مواضع دولتشان فرق دارد. در این شرایط ایران باید از دولت‌های اروپایی بخواهد تا ریسک همکاری با ایران را بپذیرند تا شرکت‌هایشان با ما همکاری داشته باشند. در شرایط حاد سیاسی دولت‌ها باید ریسک همکاری با ما را بپذیرند.