ولیعهد کجایی؟ دقیقا کجایی؟!

رسانه‌های سعودی و در صدر آنها شبکه‌های العربیه و الحدث تا زمان صدور بیانیه رسمی مقامات عربستانی در خصوص این حادثه سکوت کردند. پلیس شهر ریاض پس از تاخیری چندساعته با صدور بیانیه‌ای با تائید وقوع تیراندازی‌ها علت را ورود یک پهپاد اسباب بازی به حریم هوایی کاخ توصیف کرد.

اما باور این روایت برای خیلی‌ها دشوار می‌نمود. چه آن‌که در ویدئوهای منتشر شده صدای تیراندازی متعدد با سلاح‌های سنگین به گوش می‌رسید و مستقر شدن زره پوش‌های سنگین در نقاطی از منطقه قابل مشاهده بود. مجتهد، فعال توییتری و افشاکننده اسرار داخلی آل‌سعود، با رد روایت حکومت سعودی از حادثه تیراندازی، نوشت: «هدف حمله، شخص محمد بن سلمان بوده و هفت نفر از طرفین در این درگیری کشته شده‌اند. مهاجمان گریخته‌اند و شاید مهاجمان از پهپاد هم کمک گرفته باشند و این تیراندازی یک ساعت ادامه داشته است.»

بعضی کاربران فضای مجازی از احتمال اجرای طرح ترور بن سلمان توسط بعضی شاهزادگان سعودی خبر دادند که باید به خون محمد تشنه باشند. با گذشت نزدیک به یک ماه از حادثه الخزامی، گمانه زنی‌ها تا آنجا پیش رفت که طی چند روز گذشته برخی رسانه‌ها از احتمال کشته شدن بن سلمان در حادثه تیراندازی ریاض خبر دادند.

باور کنید بن سلمان زنده است

سکوت دولت عربستان، گمانه‌زنی‌ها درخصوص سلامت ولیعهد سعودی را تقویت می‌کرد تا آن‌که بدر العساکر، مشاور ویژه بن‌سلمان تصویری از او در مصر در کنار محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی، حمد بن عیسی شاه بحرین و عبدا... السیسی رئیس‌جمهور مصر را منتشر کرد که به نوعی تلاش برای پایان دادن به شایعات در خصوص محمد بن سلمان تلقی شد. اما نامشخص بودن تاریخ این دیدار و منتشر نشدن خبری از این دیدار چهارجانبه خود موجب مشکوک تر جلوه کردن غیبت محمد بن سلمان شد.

اما چه روایت رسمی دولت عربستان را در خصوص حادثه ریاض باور کنیم و چه نکنیم، یک مساله قطعی است و آن هم کمرنگ شدن حضور محمد بن سلمان در رسانه‌های سعودی بعد از این حادثه است.

این کمرنگی یک ماهه برای ولیعهد جوان و جویای نام که تلاش می‌کرد خود را رهبر پروژه اصلاحات سیاسی و فرهنگی در عربستان معرفی کند و اخبار مربوط به سخنان، دیدارها و اقدامات وی تیتر روزانه رسانه‌های سعودی بوده است، عجیب تر است.

فارس با انتشار گزارشی در این خصوص به منتشر نشدن تصویر دیدار بن سلمان با مایک پمپئو، وزیر خارجه جدید آمریکا که در اولین سفر خارجی به ریاض رفته بود اشاره می‌کند. گرچه در جریان این اتفاق اخباری منتشر شد که بن سلمان یک ضیافت شام با حضور پمپئو برگزار کرده است، اما تصویری از این دیدار منتشر نشد و فقط تصاویر دیدار پمپئو با وزیر خارجه عادل الجبیر و ملک سلمان را شاهد بودیم. این در حالی است که رسانه‌های سعودی، دیدار ولیعهد این کشور با رکس تیلرسون، وزیر خارجه سابق آمریکا را در زمان سفرهای وی به ریاض پوشش می‌دادند و تصاویر آنها را منتشر می‌کردند.

همچنین محمد بن سلمان در مراسم سحری ملک سلمان که پنجشنبه گذشته در کاخ السلام جده با حضور اعضای خاندان حاکم و شماری از وزرا و شاهزادگان به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان برگزار شد، حضور نداشت.

یک عادت کره‌ای

گرچه ولیعهد 32 ساله سعودی سابقه چنین غیبت طولانی مدتی را نداشته است، اما رهبرانی هستند که به غیبت‌های طولانی مدت از انظار عمومی عادت دارند. از جمله این افراد می‌توان به رهبران کره‌شمالی اشاره کرد بخصوص رهبر سابق کیم جونگ ایل که غیبت شش ماهه وی بعد از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 جنجال‌های فراوانی برانگیخت و هنوز هم معلوم نیست که آقای ایل در آن شش ماه کجا بوده و چه می‌کرده است. رهبر جدید یعنی کیم جونگ اون نیز از این قاعده مستثنا نیست.

وی تاکنون چند بار به مدت طولانی حضور رسانه‌ای نداشته است که آخرین بار آن در جولای 2017 بود. نکته جالب درخصوص غیبت‌های کیم جونگ اون آن‌است که تقریبا پس از هر دوره عدم‌حضور وی، کره‌شمالی یک آزمایش موشکی انجام داده است، به‌طوری که کافی است رهبر کره‌شمالی چند روزی آفتابی نشود تا هراس‌ها در همسایه جنوبی کشور درخصوص احتمال آزمایش موشکی ایجاد شود. این مساله در جریان آخرین غیبت وی یعنی جولای 2017 نیز رخ داد. شبکه تلویزیونی ژاپنی NHK گزارش داد غیبت کیم جونگ اون به ضرورت نظارت شخصی وی در میدان نظامی برای تدارک آزمایش موشکی باز می‌گشت. اما آیا ممکن است ولیعهد سعودی نیز در خفا در حال تدارک طرحی بزرگ باشد؟ شاید عربستانی‌ها اهل آزمایش موشکی نباشند اما سوابق محمد بن سلمان نشان می‌دهد وی علاقه زیادی به اجرای طرح‌های بزرگی چون ویژن 2030 دارد. شاید این بار پای طرحی برای ایجاد سازش با اسرائیل در میان باشد.

شورش وهابی‌ها؟

برخی ناظران مسائل سعودی اما احتمال مهم دیگری را هم مطرح کرده‌اند؛ شورش عناصر قدرتمند وهابی علیه بن‌سلمان و به‌دست گرفتن قدرت اجرایی توسط وهابی‌های قدرتمندی که با برنامه به اصطلاح اصلاحات بن‌سلمان مخالف بودند.

روز گذشته دستگیری شماری از فعالان زن که در راستای اصلاحات مورد نظر بن‌سلمان فعالیت می‌کردند، این قبیل گمانه‌زنی‌ها را تقویت کرد.

طرح بزرگ برای فلسطین؟

محمد بن سلمان کمی قبل از شروع دوره غیبت خود سفر طولانی سه هفته‌ای به آمریکا داشت. در جریان این سفر وی با بیان اظهارات جنجالی در خصوص اسرائیل خشم فلسطینی‌ها را برانگیخته بود. از جمله این سخنان می‌توان به اظهارات وی در مصاحبه با نشریه آتلانتیک اشاره کرد مبنی بر این‌که اسرائیلی‌ها هم حق دارند سرزمینی برای خود داشته باشند.

همچنین بنا به گزارش‌ها، وی در جریان یک جلسه گفته بود محمود عباس یا باید با اسرائیلی‌ها مذاکره کند یا «خفه شود» و این‌قدر درخصوص اوضاع شکایت نکند. طبق گزارش ها، وی همچنین در این سفر با اعضای لابی‌های اسرائیلی آمریکا از جمله ایپک دیدار کرده بود.

در جریان سال‌های اخیر شایعات زیادی از نزدیکی بیش از پیش عربستان به اسرائیل منتشر شده است که وقوع تحولاتی از جمله سفر علنی سرهنگ انور عشقی، نظامی پیشین و رئیس یک اندیشکده سعودی به اسرائیل در ژوئیه ۲۰۱۶ به آن دامن زده است. بی‌شک عربستان برای رسمی کردن رابطه نزدیک خود با اسرائیل که هدف از آن ایجاد اتحاد ضد ایران خوانده می‌شود نیاز به حل مساله فلسطین دارد.

شاید بتوان گفت جابه‌جایی سفارت آمریکا از تل آویو به بیت‌المقدس که این هفته رخ داد از مقدمات طرح سعودی‌ها برای حل مساله فلسطین باشد. آیا حضور مجدد محمد بن سلمان در رسانه‌ها همراه با اعلام به ثمر نشستن مذاکرات به اصطلاح صلح میان اسرائیلی و فلسطینی‌ها خواهد بود؟ زمان به این سوال پاسخ خواهد داد.

علیرضا هاشمی