پرستار، پرستار ندارد

شرایط نامناسب پرستاری و نبود مدیریت مناسب سبب شده‌ در کشور ما مشکل ‌کمبود پرستار و بیکاری پرستاران ‌که دو موضوع کاملا متناقض است، ایجاد شود به شکلی که وزارت بهداشت از کمبود 120 هزار پرستار در مراکز درمانی خبر می‌دهد، در حالی که سازمان نظام پرستاری تاکید دارد 14 هزار پرستار ایرانی بیکار مانده‌اند. یعنی در شرایطی که نظام سلامت بشدت نیاز به جذب پرستار دارد، اما 14 هزار پرستار ترجیح می‌دهند بیکار بمانند، ولی به حرفه اصلی‌شان بازنگردند.

پیش‌بینی می‌شود حدود 180 هزار نفر به عنوان کادر پرستاری در مراکز بهداشتی و درمانی فعالیت کنند و تقریبا به اندازه دوسوم همین نیروها به پرستار تازه نفس نیاز داریم، اما میزان جذب پرستاران به اندازه نیاز نظام سلامت نیست. این مشکل هم فقط مربوط به چند سال اخیر نیست، بلکه در دولت‌های مختلف، مشکلات پرستاران و نارضایتی اغلب آنها پابرجا بوده است.

قانونی که خاک می‌خورد

حدود 185 دانشکده پرستاری در کشور وجود دارد که سالانه حدود ده هزار پرستار از این دانشکده‌ها فارغ‌التحصیل ‌و به جامعه پرستاری اضافه می‌شوند. براساس قانون، باید حرفه پرستاری را به عنوان مشاغل سخت در نظر بگیرند و پرستار، زودتر از موعد بازنشسته شود، اما شاهد هستیم در بسیاری از مراکز درمانی به بهانه کمبود پرستار، اجازه نمی‌دهند پرستار زودتر از موعد بازنشسته شود.

جدای از مشکلاتی که پیش روی بازنشستگی پرستاران قرار دارد، اجرا نشدن قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری هم مشکلات معیشتی قشر پرستار را عمیق‌تر کرده است. براساس این قانون که سال 86 تصویب شده، بنا بود هر گونه خدماتی که پرستار ارائه می‌کند، تعرفه‌دار شود تا پرستار هم مثل پزشک، در ازای ارائه خدمات بیشتر، حقوق بالاتری دریافت کند، اما اجرای این قانون حدود ده سال است روی زمین مانده و اراده جدی برای اجرای آن وجود ندارد.

رئیس شورای عالی نظام پرستاری کشور با انتقاد از اجرا نشدن قانون تاکید می‌کند: جامعه پرستاری خواهان اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است، زیرا اگر قرار است تعرفه‌ای در حوزه سلامت در کار نباشد، پس باید برای هیچ گروهی نباشد، نه این که فقط پرستاران از اجرا نشدن قانون ضرر کنند.

طاهره زاهدصفت بر کاهش فاصله پرداختی‌ها در نظام سلامت و تحقق مطالبات معوق پرستاری تاکید دارد و می‌گوید: مطالبات معوق پرستاری هم یکی دیگر از مشکلات جدی پرستاران است که باید هر چه سریع‌تر رفع شود.

دستمزدهایی که رنگ عدالت ندارد

با اجرای طرح تحول سلامت از اردیبهشت 93، درآمد پرستاران به نسبت قبل تا حدودی افزایش پیدا کرد، اما فاصله دریافتی بین پزشک و پرستار بیشتر از قبل شد.

محمد شریفی‌مقدم، قائم‌مقام سازمان نظام پرستاری کشور در گفت‌وگو با جام‌جم از همین مساله انتقاد می‌کند و می‌گوید: اختلاف دریافتی بین پزشک و پرستار، گاهی به صد برابر هم می‌رسد که به هیچ وجه عادلانه نیست. در هیچ کجای دنیا هم چنین اختلاف دریافتی بین ارائه‌دهندگان خدمات نظام سلامت وجود ندارد. این اختلاف دریافتی فاحش بین پزشک و پرستار موجب دلسرد شدن و کم‌انگیزگی پرستار خواهد شد که در نهایت بر فرآیند درمان و مراقبت از بیمار تاثیر خواهد گذاشت.

به گفته شریفی مقدم، بزرگ‌ترین مشکل کمبود پرستار در شهرهای بزرگ و بخصوص تهران وجود دارد؛ یعنی جایی که هم هزینه‌های زندگی بالاست و هم دستمزد پرستاری، کفاف این هزینه‌های بالا را نمی‌دهد.

این که اضافه کاری‌های اجباری به پرستار تحمیل می‌شود، گاهی شأن پرستار را در مراکز درمانی زیر پا می‌گذارند یا وظایفی را به پرستاران تحمیل می‌کنند که خارج از حیطه حرفه پرستاری است، مشکلات دیگر جامعه پرستاران است که شریفی مقدم به آنها اشاره می‌کند.

محدودیت‌های بودجه‌ای دولت برای استخدام پرستاران در مراکز دولتی هم چالش دیگری در مسیر جذب پرستاران است که شریفی مقدم به آن اشاره می‌کند و تاکید دارد: دولت تاکنون نتوانسته مشکل جذب پرستاران را در مراکز دولتی برطرف کند. حتی پرستاری که می‌خواهد دوره طرح خدمت اجباری اش را بگذراند تا مدرک تحصیلی‌اش آزاد شود، همین پرستار هم برای ارائه خدمت باید در صف طولانی بماند، زیرا زیرساخت‌های دولتی برای جذب پرستاران مهیا نشده است. سیستم جذب پرستاران به شکل شرکتی هم نتوانسته امنیت شغلی و رضایت مالی را برای پرستاران به ارمغان بیاورد.

پرستاران مهاجر

کم نیستند پرستارانی که بار سفر می‌بندند و ارائه خدمات پرستاری را در کشورهای دیگر پی می‌گیرند. چندی قبل علی‌محمد آدابی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور در اظهارنظری قابل تامل از افزایش 300 درصدی مهاجرت پرستاران ایرانی خبر داد. به گفته او مهاجرت پرستاران ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای غربی در فروردین و اردیبهشت سال گذشته، 300 درصد افزایش
پیدا کرده است.

یعقوب جعفری، عضو شورای عالی نظام پرستاری کشور در گفت‌وگو با جام‌جم، محبوب‌ترین مقصد پرستاران مهاجرت کرده را کشورهای عربی، ترکیه، کانادا، استرالیا و آمریکا می‌داند و می‌گوید: شک نکنید اگر اوضاع مالی پرستاران مساعد بود، خیلی از آنها به کشور بر‌می‌گشتند، اما وقتی پرستار می‌بیند در کشور خودش، آینده مالی و شغلی امیدوارکننده‌ای پیش رویش نیست، باید به او حق داد برای پیشرفت تحصیلی، مالی و شغلی اش راهی کشورهای دیگر شود.

جعفری معتقد است: مراکز درمانی کشور، حداقل به 150 هزار پرستار دیگر نیاز دارد تا کمبود پرستار در کشور برطرف شود، اما به دلیل نبود عزم جدی برای جذب پرستاران، شاهد هستیم برخی از نخبه‌ترین نیروهای پرستاری ما جذب مراکز درمانی در سایر کشورها می‌شوند.

یک پرستار به جای چند پرستار!

با اجرای طرح تحول سلامت، سهم بیمار در پرداخت هزینه‌های بستری در بیمارستان‌های دولتی به حدود 6 درصد کل هزینه‌ها رسید. همین کاهش هزینه‌های درمانی موجب شده طی سه سال و نیم اخیر، آمار مراجعه بیماران به مراکز درمانی دولتی افزایش پیدا کند.

سمیرا خادمی، پرستار شاغل در یکی از بیمارستان‌های دولتی تهران است که در بخش زنان و زایمان کار می‌کند. خادمی در گفت‌وگو با جام‌جم از سختی‌های کارش می‌گوید و گلایه می‌کند: بعد از اجرای طرح تحول سلامت، به حدی بیمارستان‌های دولتی شلوغ شده که گاهی یک پرستار مجبور است به جای چند پرستار کار کند. با این حال حدود 13 ماه است کارانه پرستاران شاغل در بخش دولتی را پرداخت نکرده‌اند. یعنی در سخت‌ترین شرایط کار می‌کنیم، اما حتی دستمزد محدودمان هم بموقع پرداخت نمی‌شود.

این که گاهی خدمت ارائه شده از سوی پرستار به نام پزشک ثبت می‌شود، گلایه دیگری است که این پرستار مطرح می‌کند و می‌گوید: بیشترین بار خدمت رسانی به بیماران از سوی پرستار انجام می‌شود، اما متاسفانه، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی، پزشک سالاری در مراکز درمانی موج می‌زند و پرستار در جایگاه واقعی‌اش قرار ندارد.

با توجه به این که بیمه‌های درمانی حدود 12 هزار میلیارد تومان به مراکز دولتی بدهکار هستند، در صورت تسویه این بدهی‌ها، اوضاع مالی پرستاران هم حداقل در بازه کوتاه‌مدت، بهتر از موقعیت فعلی خواهد شد، اما در بازه‌ای بلند‌مدت، فقط اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است که می‌تواند تا حدودی حقوق از دست رفته پرستاران را به آنها بازگرداند.