پیگیری بدعهدی در شورای امنیت

براساس «برنامه جامع اقدام مشترک»، تهران در ازای برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی علیه خود، موافقت کرد محدودیت‌هایی را در فعالیت‌های هسته‌ای خود اعمال کند، اما تهران به طور مکرر اعلام کرده به دلیل تحریم‌های غیرهسته‌ای اعمال شده از طرف آمریکا، نتوانسته به طور کامل منافع برداشته شدن تحریم‌ها علیه خود را احساس کندو اقدام اخیر کنگره آمریکا در تصویب قانون 10 ساله داماتو نشان از بدعهدی آمریکا دارد.

دکتر مسعود گودرزی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تاکید دارد که ایران قطعا هر گونه نقض برجام را از کانال‌های رسمی پیگیری می‌کند چون برجام توافق و سند بین‌المللی است که مورد تایید کشور‌ها قرار گرفته و اگر عضوی از مسیر توافق‌ عدول کند راهکارها برای متخلف مشخص شده است. نماینده ممسنی در گفت‌وگو با جام سیاست به بررسی ابعاد نقض برجام از سوی آمریکا پرداخته که می‌خوانید.

آیا کمیته نظارت بر اجرای برجام، صرفا در مورد بسته‌های عملیاتی برای مقابله با بدعهدی آمریکا تصمیم می‌گیرد یا تصمیم‌گیری در مورد روند سیاسی مذاکرات هم مدنظر است؟

برجام سند کاملی است که در آن تعهدات طرفین مطرح شده و در مواد 36 و37 برجام به آن اشاره شده است. برجام توافق بین‌المللی است که مورد تایید کشور‌ها قرار گرفته و براساس مصوبه شورای امنیت اجرای آن الزام‌آور است، لذا اگر عضوی از مسیر توافق‌ عدول کند راهکارها برای متخلف مشخص شده است. کمیسیون مشترک برجام برای این تشکیل شد که چنانچه هر یک از طرفین به عهد خود وفا نکردند در این زمینه تصمیم‌گیری کند. البته در این کمیسیون معمولا دسته‌بندی‌هایی وجود دارد؛ ‌دسته اول گروه هایی هستند که هم ‌راستا با آمریکا بوده و دسته دیگر کسانی هستند که استقلال بیشتری دارند، در این سیستم و شرایط چنانچه طرفی بدعهدی کند در این کمیسیون مطرح می‌شود و اگر این کمیسیون راهکارهای اجرایی انجام داد، برای طرفی که بدعهدی برایش اعمال شده اجرایی می‌شود تا رفتار خود را اصلاح کند ولی اگر اصلاح نشد طرف می‌تواند به شورای امنیت شکایت کند چراکه برجام سندی است که شورای امنیت مصوب و نهایی کرده و الزام‌آور است.

راهکار ایران در حال حاضر روند شکایتی است؟

فعلا در کمیسیون مشترک برجام باید این مبحث مطرح شود. ‌البته قبلا در کمیسیون مشترک برجام، سایر اعضا وکشور‌های اروپایی اعتراض خود به عدم اجرای بازگشایی اعتبار ایران در بانک‌های بزرگ را انجام دادند. در ملاقاتی که مدتی پیش وزیر خارجه ما با چند کشور اروپایی و آقای کری داشت برخی وزرای خارجه اتحادیه اروپایی از این که آمریکا درخصوص برجام گشایش‌ها و حمایت‌های لازم ،خصوصا در حوزه مبادلات بانکی را انجام نمی دهد و با این کار مشکلاتی را ایجاد کرده گله‌مند بودند، لذا می‌شود با اتحادیه اروپا موضوع را مطرح کرد و اگر در این مرحله انجام نشد قطعا پیگیری از طریق شورای امنیت باید مرحله بعدی باشد.

رهبر انقلاب در سخنرانی اخیرشان فرمودند عجله کردیم ،این عجله از ناحیه 5+1 بود که باعث شد برجام را بپذیریم یا این توافق به خاطر فشارهای داخلی بود. تعبیر شما از عجله‌ای که رهبری بر آن تاکید داشتند چیست؟

رهبر انقلاب در فرمایشات‌شان فرمودند گرچه خوشبین به نتایج مذاکرات نیستند، اما مذاکره را تجویز می‌کنند تا انجام شود.اما حالا که به انجام برجام نزدیک شدیم ظاهرا بازیگر اصلی که قرار است نقش‌آفرینی کند آمریکاست و به نقض تعهداتش پرداخته است. هنگام بررسی توافق برجام، آمریکا به انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می‌شد و دو حزب رقیب اگر چه در ماهیت یکی هستند ولی در تبلیغات خود مواردی را مطرح کردند. البته در بررسی برجام پیش نیاز هایی مطرح بود که باید قبل از ورود به بحث توافق، نسبت به آن اعتمادسازی صورت می‌گرفت. ولی به هر حال با در نظر گرفتن زمان محدود، توافق میان ایران و 5+1 صورت گرفت اما حالا آمریکایی‌ها نشان دادند سندی که مدت‌ها رویش مذاکره شده بود، با تصمیم مجلسین آمریکا می‌تواند نقض شود و بحث تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری نفت و گاز، صدور مجوز برای هواپیما را زیر سوال ببرد. این رفتار آمریکا نشان داد که اراده‌ای در این کشور برای اجرای توافق وجود ندارد و نمی‌خواهند با همکاری با دنیا مشکلات برطرف شود. اقدام آمریکایی‌ها از لحاظ مسائل بین‌الملل وعرف دیپلماتیک پذیرفتنی نیست و اذهان عمومی جهان قطعا در خواهند یافت تعبیرهایی که د رمورد آمریکا صورت می‌گیرد درست است و در گفتار به یک گونه و در عمل به طور دیگری حرف می‌زند.

با توجه به مصوبه اخیر کنگره آمریکا و همچنین روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور، کابینه سیاسی این کشور چه موضعی در قبال ایران خواهند داشت؟

اگر رصد بفرمایید، ترامپ از لحظه انتخابات تا الان که هنوز ورود به کاخ سفید پیدا نکرده موضعگیری‌هایش متفاوت است. اول که گفت برجام را پاره می‌کند بعد ادامه داد که برجام را می‌خواهد مجددا بررسی کند که این نشان می‌دهد اصل موضوع را پذیرفته است.

مورد دیگر راجع به بحث سیاست خارجی آمریکا است، ‌تیمی که آقای ترامپ برای سیاست خارجی آمریکا هم در وزارت خارجه و هم در وزارت دفاع در نظر گرفته، گروهی هستند که موضع تهاجمی و تند نسبت به ایران دارندکه این یک طرف قضیه است و طرف دیگر وقتی آقای ترامپ در فضای بعد از انتخابات می‌گوید برجام را بررسی می‌کند یعنی در تلاش است که نقض برجام توسط آنها صورت نگیرد. لذا باید دید تغییری که قبل از انتخابات و بعد از انتخابات در موضعگیری ترامپ راجع به بحث برجام شده به محض دستیابی کامل به قدرت و چینش نیروها چگونه خواهد بود وقصد دارد با این موضوع چه زاویه ای را انتخاب کند.

واکنش اعضای شورای امنیت و کشورهای اروپایی نسبت به اجرای برجام چگونه خواهد بود و ایران در کنار آنها چه تصمیمی باید بگیرد؟

روسیه و چین قاعدتا باید موافق برجام باشند مگر این‌که در این روند احساس کنند که منافع آنها به خطر افتاده است. همه می‌دانند که هم‌اکنون برجام تعهدی بین‌المللی است بنابر این تمام اتفاقات باید در چارچوب تعهدات بین‌المللی پیگیری شود. وقتی موضوعی در چارچوب بین‌الملل تعریف و در چارچوب بین‌الملل مورد تائید قرار گرفت باید حتما تائید و اجرا شود و الان بعد از این تائیدیه، نهادی مثل شورای امنیت سازمان ملل که برجام را مصوب کرده باید قضاوت نماید. ما انتظار داریم روسیه و چین بیش از دیگر اعضای شورای امنیت، با ایران همکاری و همراهی کنند،‌ اما باید رایزنی و مذاکراتمان را با اتحادیه اروپا، چین و روسیه ادامه دهیم و ایرادی ندارد به عنوان یک کشور بتوانیم با دیگر کشور‌ها لابی کرده و به طریقی افراد را قانع کنیم تا در مجموع کاری برای ایران انجام بدهند. بعضی وقت‌ها در این مسیر ممکن است ضعف متوجه خود ما باشد که باید کار را بهتر مدیریت کنیم و نهایتا انتظار ما این است که چین و روسیه در این مسیر همراه باشند.

روند شکایت ایران به شورای امنیت چگونه خواهد بود؟

براساس آنچه در سند برجام آمده مسیر حرکت صراحتا در سند با شورای امنیت دانسته شده، چون وقتی قطعنامه‌ای را شورای امنیت صادر می‌کند و برجام در آن به رسمیت شناخته می‌شود کسانی که خلاف برجام عمل کنند باید به مرجع صادرکننده مراجعه کنند. لذا ما می‌توانیم این موضوع را منتقل کنیم هر چند نمی‌توانیم انتظار خاصی هم از شورای امنیت با توجه به ترکیب این شورا داشته باشیم، منتها می‌توانیم برای تنویر افکار عمومی دنیا این مساله را پیگیری کنیم.

گفت وگو از: فاطمه امیری