ایران پل نفتی عراق می‌شود

ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران گفته قرار است مدت کوتاهی پس از دیدار مقامات دو طرف در ماه آوریل، تفاهمی بین وزیر نفت ایران و همتایش در اقلیم کردستان به امضا برسد.

دلیل اصلی ساخت خط لوله دوم، داشتن گزینه‌ای جایگزین است که در صورت از دست رفتن دسترسی اقلیم به مسیر صادراتی خود از طریق ترکیه مورد استفاده قرار گیرد.

در صورت هر گونه درگیری با ترکیه، چه نظامی و چه سیاسی، کردستان می‌خواهد به مسیر صادراتی دوم دسترسی داشته باشد و کردستان نباید برای صادرات خود تنها وابسته به ترکیه باشد.

نفت کردستان را منتقل نمی‌کنیم

همان‌طور که گفته شد این ادعای کردستان عراق برای اولین بار نیست که مطرح می‌شود؛ تقریبا دو ماه قبل بود که آنها چنین ادعایی را مطرح کرده بودند. اما در همان زمان سید محسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت کشورمان در واکنش به اظهارات مسئولان کردستان عراق اعلام کرد «کردستان عراق برای صادرات نفت خام خود به کشورهای اروپایی خط لوله دارد و دیگر نیازی ندارد به این که ایران نفتش را منتقل کند.»

مدیرامور بین‌الملل شرکت ملی نفت به‌طور صریح با تاکید بر این که چنین توافقی بین شرکت ملی نفت و کردستان عراق مطرح نشده است ادامه داد تاکنون چنین موردی به ما اعلام نشده است، بنابراین هیچ توافقی با کردستان عراق برای صادرات نفت خام این منطقه نکرده‌ایم.

صادرات روزانه 30 هزار بشکه نفت خام به ایران

با این حال اقلیم کردستان یک ماه قبل مدعی شده بود تفاهم نامه‌ای به منظور صادرات روزانه 20 تا 30 هزار بشکه نفت خام به ایران امضا کرده است اما شرکت ملی نفت ایران نیز هرگونه توافق با کردستان عراق برای واردات طلای سیاه را بشدت تکذیب کرد.

ظاهرا این روند باید ادامه داشته باشد، به این معنی که کردستان عراق روی یک خبر پافشاری و وزارت نفت ایران این موضوع را تکذیب کند.

سوآپ نفتی یا صادرات نفت، مساله این است

احتمالا این ماجرا پشت پرده‌ای دارد که باید این موضوع را بررسی کرد یعنی در حالی مقامات کردستان عراق اعلام کرده‌اند قرار است صادرات نفت از طریق ایران از سر گرفته شود که به نظر می‌رسد پس از اجرایی شدن این سیاست جدید نفتی با اتمام ساخت پالایشگاه آناهیتای کرمانشاه همکاری بعدی با عراق در زمینه سوآپ نفتی باشد.

ظاهرا نفت کردستان عراق در پالایشگاه‌های تبریز و کرمانشاه استفاده و عین همان نفت در جنوب کشور صادر می‌شود به همین دلیل سوآپ نفت پس از تعطیلی چند ساله برای اولین بار با عراق کلید خورده است و به نظر می‌رسد برای این همکاری در بلندمدت برنامه‌ریزی شده و قرار است سوآپ نفتی هم میان دو کشور جریان بگیرد.

بنا بر اعلام مقامات اقلیم کردستان، پس از لغو تحریم‌ها علیه ایران اقلیم کردستان عراق شروع به بررسی گزینه صادرات نفت از طریق ایران کرده و حتی قرار است خط لوله نفتی برای صادرات نفت در ایران هر چه زودتر ایجاد شود.

با این حال هنوز تعداد بشکه‌های نفتی که روزانه در این پل نفتی قرار است از ایران صادر شود، اعلام نشده است. گرچه آغاز صادرات نفت عراق از طریق ایران سیاست جدیدی در حوزه نفت کشور به‌شمار می‌رود اما باید دید کشور بعدی که قرار است از پل نفتی ایران استفاده کند، کدام کشور همسایه است؟

حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی تهران درباره این سیاست جدید نفتی کشور اظهار می‌کند: اختلافات اقلیم کردستان با دولت مرکزی عراق سرمنشأ چنین تصمیمی شده و دولت عراق قصد دارد از طریق ایران نفت صادر کند. زیرا به دلیل بروز چنین اختلافاتی میزان صادرات نفت عراق به شدت کاهش پیدا کرده و برخی پیش‌بینی می‌کنند صادرات نفت عراق در آستانه متوقف شدن است.

وی با بیان این که تأثیر اختلافات اقلیمی عراق با روند صادرات نفت این کشور معمولا عادی تلقی می‌شود، می‌گوید: این روابط در حال حاضر تیره و تار شده و از سویی اقلیم کردستان عراق علاقه‌ای به صادرات نفت ندارد و دولت عراق از طریق ترکیه هم نفت صادر می‌کند.

عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی ایران معتقد است: موازی با سیاست پل نفتی شدن، ایران می‌تواند در کرمانشاه و تبریز در آینده عمده فرآورده‌ها را پالایش کند، اما در حال حاضر ظرفیت انجام چنین کاری نیست و ناچاریم به جای سوآپ نفتی در مقطع فعلی مسیر صادرات نفت عراق را در کشور پوشش دهیم. این در حالی است که با تمام شدن ساخت پالایشگاه‌های کرمانشاه مانند آناهیتا می‌توانیم نفت مورد نیاز عراق را در اختیار بگیریم و به فرآورده‌های دیگر تبدیل کنیم و تحویل دهیم. در مقابل این کار را در پایانه‌های نفتی جزیره خارک در رابطه با لوله و تجهیزات نفتی تعریف کنیم تا مسیر همکاری‌های نفتی با دولت عراق یا کشورهای همسایه هموارتر شود.

وی خاطرنشان می‌کند: منفعت پل نفتی شدن برای ایران این است که در بلندمدت در ارسال نفت خام صرفه‌جویی خواهد شد و می‌توان برای سیاست سوآپ نفتی در آینده برنامه‌ریزی کرد. از این طریق هم از ظرفیت‌های موجود نفتی کشور استفاده می‌شود و هم به درآمدزایی بیشتری دست خواهیم یافت.

از آنجا که یکی از مهم‌ترین انواع تجارت که در سرتاسر دنیا هم مطرح شده، سوآپ نفتی است، دولت یا تجار بخش خصوصی نفت یا گاز با اجرای چنین سیاست‌هایی (پل نفتی شدن) به سوآپ نفتی نیز در آینده امیدوار می‌شوند. حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا ایران می‌تواند پس از پل نفتی شدن برای عراق به اهداف بعدی خود که افزایش همکاری نفتی با عراق و دیگر کشورهای همسایه در بستر سوآپ نفتی است، برسد یا این که این سیاست مانند برخی سیاست‌های دیگر در حوزه نفت مقطعی خواهد بود و ظرفیت‌های نفتی که می‌توان در راستای ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از صادرات نفت خام استفاده شود، نادیده گرفته می‌شود؟

دیدار از تهران بعد از ماه رمضان

به گفته ماهان زنگنه، معاون وزیر منابع طبیعی اقلیم کردستان عراق هرچند هیچ ضرب‌الاجل زمانی برای امضای توافق نهایی مشخص نشده، اما یک هیات بلندپایه از اقلیم کردستان قرار است پس از ماه رمضان برای پیگیری این خط لوله به تهران برود.

وی مدعی شده است دو طرف در زمینه بحث‌های فنی خط لوله به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند. اما جنبه‌های سیاسی و تجاری قرارداد لاینحل مانده است. با این حال این قرارداد شامل توافقی در زمینه گاز طبیعی نیز خواهد بود.

به گفته مقامات کردستان، این موافقت نامه به نفع اربیل و تهران است، زیرا خط لوله دومی در اختیار اقلیم کردستان قرار خواهد داد که قرار است در ابتدا روزانه 250 هزار بشکه نفت صادر کند.

نکته جالب توجه در این است که مقامات کردستان مدعی شده‌اند هم‌اکنون روزانه حدود 400 تا 500 تانکر نفت کردستان را به ایران انتقال می‌دهند. اگر این حجم نفت از طریق یک خط لوله صادر شود، درآمدهای حاصل از صدور نفت بسیار شفاف‌تر خواهد بود و تأخیر حرکت تانکرهای سنگین نفتکش در جاده‌ها را نیز کاهش خواهد داد.