سرزمین‌ مردمان سختکوش +عکس

به گزارش جام جم آنلاین ، هم می‌توانید همراه با باد این پیام‌آور صمیمیت و آبادانی خنکای نسیم بهاری را در سرزمین زاهدان زهدپیشه نظاره کنید یا در بلندای تفتان و دامنه سرسبزش با دیدن برف و سرمای زمستانی خاطره‌ای خوش را رقم بزنید و تابیدن اولین شراره‌های آفتاب بر پیکر ایران در شرقی‌ترین مرز و نقطه این دیار در سراوان ببینید و تابستان را حس کنید، در ادامه دلی به آب بزنید در دریای چابهار و مهربانی را تجربه کنید.

استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع است، این استان با 19 شهرستان و حدود 187 هزار و 52 کیلومتر مربع وسعت، به‌عنوان پهناورترین استان بیش از 11 درصد وسعت کشور را در برمی‌گیرد.

سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران و آسان‌ترین و بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد است.

این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار و دارای پوشش گیاهی و جانوری متنوعی است، زاهدان مرکز استان از طریق راه‌آهن با میرجاوه پاکستان ارتباط دارد و از سوی کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل است.

مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیت‌های بلوچ و سیستانی هستند، بلوچ‌ها به زبان بلوچی با لهجه‌های متفاوت و اغلب سنی مذهب و سیستانی‌ها به گویش پارسی سیستانی که احتمالا یکی از زبان‌های متروک کهن ایرانی است صحبت می‌کنند و عموما پیرو مذهب تشیع‌اند.

آب‌وهوای سیستان و بلوچستان

نوسانات رطوبت، وجود جریانات موسمی همچون «مونسون»، بادهای معروف به «120 روزه»، «بادهفتم» یا «گاوکش» و ... ریزش جوی و اختلاف دما در 24 ساعت به استثنای نواحی معتدل سواحل دریای عمان، شرایط خاص اقلیمی، پوشش گیاهی و مناظر بدیعی را در پهناورترین استان کشور خلق کرده است که برای هر گردشگری چشم‌نواز است.

کامبیز مشتاق گوهری، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان درباره خصوصیات طبیعی و گردشگری استان می‌گوید:‌ در سیستان و بلوچستان گستره‌ای از تنوع جغرافیایی را که خود یک ظرفیت گردشگری است می‌توان دید؛ از دشت سیستان با ماسه‌زارها و کلوت‌های بیابان لوت گرفته تا خاک‌رفت‌ها و کویر تفت دیده و مناطق کوهستانی زاهدان، مراتع سرسبز و باغات میرجاوه، آتشفشان نیمه فعال تفتان در خاش، چشمه‌های آب معدنی سرد و گرم بزمان ایرانشهر، غارها و رودخانه‌ها، گلفشان‌ها، آبشارها، نیزارها، تپه‌ماهورها، پوشش گیاهی و جانوری سرباز، تنگه سرحه نیکشهر، باغات و زمین‌های کشاورزی کنارک حتی شالیزارهای سراوان تا سواحل دریای چابهار همه و همه در یک استان جمع آمده و مناظر بی‌بدیلی را ایجاد کرده است.

وی همچنین معتقد است: کهن دیار سیستان و بلوچستان دارای میراث فرهنگی، طبیعی و معنوی ارزشمندی در جای جای خود است که برای انواع گردشگر درحوزه‌های تفریحی، تاریخی، ورزشی، طبیعی، فرهنگی، سلامت، تجاری و...جذاب و چشم‌نواز است.

وی از شناسایی 3000 اثر از دوره‌های مختلف باستانی، تاریخی، اسلامی و معاصر در مناطق مختلف استان خبر می‌دهد و می‌گوید: از میان آثار تاریخی موجود در استان 1650 اثر در فهرست ملی به ثبت رسید که در کنار این آثار، 54 اثر تاریخی استان نیز تعیین حریم شده و یک اثر تاریخی که همان شهر سوخته سیستان است به ثبت جهانی رسیده است.

مشتاق گوهری شهر سوخته، اوشیدا (کوه خواجه)، دهانه غلامان، زرنج، اسپید دژ، بمپور، تیس، سنگ نگاره‌ها، قلعه رستم، قلعه سیب و قلعه ناصری را از جمله آثار شاخص استان معرفی کرد و افزود: استان سیستان و بلوچستان از میراث طبیعی بسیاری برخوردار است که ساحل چابهار، دریاچه هامون، رود هیرمند، آتشفشان تفتان، ماسه‌زارها، گلفشان، جنگل‌های حرا، نخلستان‌ها، مناطق حفاظت شده محیط زیست، پوشش گیاهی و جانوری استان از این جمله است که در میان آثار طبیعی استان دو اثر طبیعی در فهرست ملی مناطق نمونه گردشگری به ثبت رسیده است.

وی اضافه می‌کند: استان سیستان و بلوچستان از آثار معنوی، آیین‌ها و آداب و رسوم سنتی بی‌نظیری نیز بهره می‌برد که از این میان 22 اثر در فهرست ملی به ثبت رسیده است اما علاوه بر آنان سیستان و بلوچستان از بالغ بر 70نوع صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بسیاری نیز بهره می‌برد که سفال کلپورگان، سوزن‌دوزی، سکه و سامان، خامه‌دوزی و حصیربافی از این جمله است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقد است: استان سیستان و بلوچستان از جاذبه‌های مردمی بسیاری از جمله خوراکی‌های محلی، بازی‌های بومی، معماری محلی با استفاده از مصالح بوم آورد، انجام طب سنتی، موسیقی و ادبیات شفاهی زیبایی نیز بهره می‌برد که توانسته نظر بسیاری را به خود جلب کند.

جاذبه‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره جاذبه‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: از جمله جاذبه‌های تاریخی این استان می‌توان به جاذبه‌های شهرستان ایرانشهر (قلعه ناصری، قلعه بمپور، قلعه اسپیددژ، ساختمان بیت مقام معظم رهبری (موزه قرآن و عترت) ساختمان بهداشت قدیم، مقبره سیدمهدی و..، چابهار (قلعه پرتغالی‌ها، بافت تاریخی روستای تیس، آرامگاه سیدغلام رسول و..)، خاش (قلعه حیدرآباد، مناره مسجد جامع، قلعه ایرندگان، تپه و زیارتگاه مرتضی علی و...)، هامون (سایت جهانی شهر سوخته، کوه خواجه، قلعه مچی، قلعه رستم، دریاچه هامون، منطقه حوض‌دار و...)، زاهدان ( بازارچه سرپوش، خانه ابویی، دادگستری قدیم و...)، زهک (دهانه غلامان، زاهدان کهنه، قلعه نو و...)، سراوان (قلعه سب، دره‌نگاران، کارگاه سفال کلپورگان و...)، کنارک (خانه آریان و...)، نیکشهر وقصرقند ( قلعه نیکشهر، قلعه چهل دختران، قلعه قدیمی قصر قند، قلعه بگ،محوطه سیاه بن،قلعه مسکوتان، مسجد جامع قدیم فنوج، قلعه اسپکه، قلعه بنت)، سیب سوران ( قلعه سیب،قلعه کنت) و سرباز ( قلعه سرباز،قلعه برنجی، مسجد جامع پشامگ، قلعه هدار، مسجد قدیمی راسک و...) اشاره کرد.

جاذبه‌های طبیعی استان سیستان و بلوچستان

مشتاق گوهری از وجود جاذبه‌های طبیعی منحصر به فرد در استان خبر می‌دهد و می‌گوید: از این جاذبه‌ها نیز می‌توان به جاذبه‌هایی در شهر زاهدان و میرجاوه (دهستان تمین، چشمه آب معدنی موسی، غارلادیز)، زابل و هامون (کوه خواجه یا کوه رستم، دریاچه هامون)، زهک (چاه نیمه)، خاش (کوه تفتان، گل فشان پیرگل، دریاچه سر دریا، درخت کهنسال روستای ده پابید، چشمه‌های آب معدنی)، ایرانشهر (چشمه‌های آب گرم، رودخانه دامن، کوه بزمان، رودخانه بمپور)، سراوان (تپه نمکی، رودخانه ماشکید) ،سرباز (رودخانه سرباز، تمساح پوزه کوتاه)، نیکشهر (تنگه سرحد، منطقه گردشگری آبند، منطقه گردشگری گرگان، منطقه بل پیر، تنگه فنوج، منطقه گردشگری شالمار) و چابهار و کنارک ( ساحل صخره‌ای و ماسه‌ای، تالاب لیپار، درخت انجیر معابر، کوه‌های مینیاتوری، جنگل‌های حرا، منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار، کنارک، گل فشان) اشاره کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی می‌گوید: بلوچستان بر اساس کتیبه‌های بیستون در عهد داریوش، مکیا یا کشور میکی‌ها و بنا بر گفته مورخان یونانی، گدروزیا خوانده می‌شد و جزو ساتراپی یا استان چهاردهم بود. در زمان ساسانیان به این منطقه کوسان می‌گفتند. این اسامی تا پیش از اسلام رایج بود و زمانی که اعراب بر آن دست یافتند، مکران خوانده می‌شد. تاریخ بلوچستان نیز، همانند سیستان با اسطوره شروع می‌شود. فردوسی توس در شاهنامه اشاره به قوم بلوچ دارد و به شهادت تاریخ، بلوچستان همواره تحت حکومت دولت‌های مرکزی ایران بوده و در حفظ و حراست مرزهای ایران جان بر کف داشته است.

وی ادامه می‌دهد: بلوچستان از دو قسمت سرحد در شمال و مکران در جنوب تشکیل شده و تاریخ گواه ایجاد تمدن‌های بزرگی در حاشیه فلات جازموریان در بلوچستان است، کشف آثار و اشیا درلادیز درشهرستان میرجاوه با قدمت ده هزار ساله و وجود محوطه‌های متعددی از دوره‌های مختلف مانند محوطه اسپیدژ در جلگه چاه هاشم ایرانشهر، محوطه و تپه چگردک، تپه و قلعه بمپور که همچون ارگ بم یادآورگذشته پرافتخار بلوچستان و ایران است و هزاران قلعه و بنای دیگر در کنارفرهنگ ومیراث معنوی ارزشمند این دیار موسیقی سنتی با ده‌ها ابزار و آلات موسیقایی، آیین و آداب مرسوم بومی با گوشه‌های بکر فرهنگی، زبان وپوشاک بلوچی و... نشان‌دهنده تاریخ، تمدن و فرهنگی گرانسنگ در جنوب استان است.

چطور برویم؟

برای سفر به این استان، گردشگران می‌توانند از طریق خطوط هوایی فرودگاه زاهدان و فرودگاه چابهار که تقریبا به مراکز مهم همه‌روزه پرواز دارد و هم از طریق راه‌آهن که البته فقط فعلا مسیر زاهدان ـ کرمان ـ تهران برقرار است و هموطنان عزیز می‌توانند با خودرو‌های عمومی و شخصی نیز از مسیر کریدور شمال - جنوب مسیر ورودی به شمال استان، مرز با خراسان جنوبی ـ مسیر غربی مرز با استان کرمان و مسیر جنوب غربی مرز با استان هرمزگان تردد کنند.

سمانه مهاجر - ضمیمه چمدان