سفره گرم زنان در سـرمای اردبیل

حضور زنان در عرصه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی با محوریت تشکیل تعاونی‌های مختلف یکی از راهکارهای مهم برای گسترش صنعت گردشگری در این استان است. در استان اردبیل مجموعه‌های تولید صنایع دستی با حمایت جدی و همه جانبه از سوی کارگروه بانوان و خانواده استانداری تقویت شده اند که هر روز بهتر از گذشته عمل می‌کنند. به دلیل همین حمایت‌های دولتی تعاونی‌های زنانه صنایع دستی و گردشگری در سال‌های اخیر توسعه بیشتری یافته است.

صنایع دستی می‌تواند معرف فرهنگ و سنت‌های دیرین مردم این دیار باشد. از طرف دیگر فرصتی برای استفاده از توانمندی‌های زنان اردبیلی است. از طرف دیگر گسترش صنایع دستی می‌تواند به اشتغالزایی و تولید ثروت در جامعه، خصوصا در میان زنان و از همه مهم‌تر زنان سرپرست خانوار نقش موثری داشته باشد. در این میان باید با ایجاد بازارچه دائمی برای عرضه صنایع دستی زنان اردبیلی، به توسعه گردشگری و صنایع دستی در این استان کمک کرد. برای همین تمام ادارات و دستگاه‌های ذی‌ربط باید برای این مهم برنامه‌ریزی لازم را صورت دهند.

خوشبختانه کیفیت بالای محصولات تولیدی زنان اردبیلی به گسترش صنایع دستی این استان در میان گردشگران داخلی و خارجی کمک شایانی کرده است. توانمندی‌ها و مهارت زنان استان اردبیل در تولید صنایع دستی جذاب و باکیفیت موجب برندسازی این صنایع نزد بازارهای داخلی و خارجی
شده است.

صنایع دستی اردبیل بیشتر توسط زنان عشایر و زنان روستاهای استان اردبیل تولید می‌شود. قالیبافی، گلیم‌بافی و جاجیم بافی از قدیمی‌ترین صنایع دستی شهرستان اردبیل بوده که دارای شهرت فراوان و اهمیت خاصی است. گلیم بافی در این میان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و فرش اردبیل در مجموعه فرش‌های نفیس آذربایجان به شمار می‌آید. نقشه شکسته و اسلیمی زمینه فرش‌های تولیدی فرش‌بافان اردبیلی را تشکیل می‌دهد.

از مهم‌ترین طرح‌های این نقشه‌ها می‌توان به طرح قیچی، تک‌گل، ستاره، ریزماهی، وان، هریس، زیرخاکی، کله قوچ، زرین قلم، طرح قره باغ، لچک ترنج و مانند اینها را نام برد. بیش از 80 درصد فرش تولیدی توسط زنان اردبیلی به خارج از کشور صادر می‌شود. گردشگران خارجی نیز به این صنایع دستی علاقه خاصی دارند. گردشگرانی از کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه و ژاپن مشتریان ثابت این صنایع دستی هستند. از این موارد می‌توان شالبافی، بافتن جوراب‌های پشمی، پشتی، قلاب‌دوزی، خورجین‌بافی، نقره‌کاری، قلمزنی، خاتم‌کاری، صنایع چوبی و فلزی و سفالگری را نام برد. از میان هنرهای دستی تولید شده توسط زنان اردبیلی می‌توان به شال، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، گلیم بافی، پلاس، لباس‌های پشمی و کرکی و بافت مسند اشاره کرد.

بافت گلیم و مسند در میان زنان استان اردبیل خصوصا عشایر دشت مغان رواج بسیار زیادی دارد. در این منطقه گاه مسندهایی بسیار نفیس دیده می‌‌شود که زنان هنرمندان اردبیلی آن را به صورت برجسته می‌‌بافند. مشتریان خارجی به این محصولات که حاصل دسترنج زنان است، بسیار علاقه‌مند هستند.

در منطقه اردبیل قالی‌ها و کناره‌های بادوام و ضخیم با طرح‌های هندسی بافته می‌شود. از مهم‌ترین طرح‌هایی که در قالیبافی زنان ادبیلی به کار می‌رود، می‌توان به لچک، ترنج، کله قوچ، زرین، قلم و تک‌گل اشاره کرد. صنایع پارچه بافی و صنایع کوچک محلی نیز در مناطق مختلف استان اردبیل بین زنان آن رواج دارد.

همچنین ورنی یا گلیم ریز فرش نما در روستاهای اردبیل توسط زنان تولید می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است. زنان این منطقه از این نوع صنایع دستی خصوصا گلیم‌های ریز بافت به صورت بسیار مرغوب تولید می‌کنند که بیشتر بازار مصرف خارجی دارد و حتی در نمایشگاه‌های اروپا و کانادا عرضه می‌شود.

فرشبافی مهم‌ترین صنایع دستی منطقه پارس‌آباد مغان است. عشایر و روستاییان منطقه مغان در استان اردبیل ورنی‌های نفیسی تولید می‌‌کنند که نقش و نگارهای زیبای روی بدنه‌ آنها بیش‌تر از طبیعت منطقه و شیوه زندگی عشیره‌ای آنها الهام گرفته است. با این که در گذشته ساخت ورنی در این منطقه رواج زیادی داشته است، اما متأسفانه گرانی این محصول رفته رفته از شمار مشتریان داخلی آن کاسته است. هم‌اکنون ورنی‌بافان مغان براساس نیاز بازارهای داخلی یا خارجی به تولید آن می‌‌پردازند، به همین دلیل از تولید این محصول تا حد زیادی کاسته شده است. متأسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری (پرورش کرم ابریشم) بافت جاجیم‌های ابریشمی نیز متروک شد و حالا در هر کجا جاجیم‌های خلخال پیدا شود باید آن را جزو اشیای عتیقه محسوب کرد. شال پشمی خلخال که قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهیه می‌‌شود از صادرات مهم خلخال بوده که آن هم فعلا کاهش یافته است.

خوردنی‌های استان اردبیل

زنان اردبیلی در تهیه غذاهای سنتی و محلی نیز بسیار فعال هستند. زنان این استان به کیفیت خوراک اهمیت زیادی می‌دهند و از تمام انواع خوراکی‌های رایج در ایران در این خطه نیز استفاده می‌شود. برخی خوراکی‌ها و غذاهای تهیه شده در این استان فقط خاص منطقه است که بسیار خوشمزه بوده و از جمله جاذبه‌های گردشگری این منطقه محسوب می‌شود.

شاید برای همه ایرانیان و گردشگران علاقه‌مند به شکم‌گردی، آش دوغ معروف‌ترین غذای محلی اردبیل باشد. زنان این منطقه آش دوغ را با ماست محلی، سبزی، سیر، کوفته ریزه و برنج می‌پزند. در روستاهای واقع در بلندی‌های اردبیل که سرما بیداد می‌کند خوردن آش داغ محلی اردبیل خوشمزه‌ترین قسمت خاطرات گردشگران را به وجود می‌آورد. عسل سبلان شهرت جهانی دارد و در تمام جهان معروف است. صبحانه‌های منطقه اردبیل با عسل، نان تازه و کره محلی جذابیت‌های خاص خود را دارد. دیگر غذاهای آذری چون: پیچاق قیمه، انواع کوکو، رشته پلو قیسی، اماج بایلدی، خورش هویج، شیرپلو، باسترپلو، کوکوماه و... نیز در این استان فراوان طبخ می‌شود. انواع ترشی‌های محلی، انواع سالادها از قبیل سالاد فلفل سبز، انواع مرباها از قبیل مربای گل، هویج، آلبالو، بالنگ، لیمو، موز، پوست پسته و ... برخی از مهم‌ترین چاشنی‌ها و دسرهای این منطقه است. برخی سوغاتی‌های اردبیل که حاصل دسترنج زنان این استان است در میان سفره ایرانیان و حتی گردشگران خارجی خواهان بسیاری دارد.

از مهم‌ترین سوغات خوراکی اردبیل می‌توان آب ‌نبات، تخمه آفتابگردان، حلوای سیاه، سرشیر، شیرینی‌های محلی، شکلات روسته، عسل طبیعی سبلان، عصاره گل‌های سبلان و کره را نام برد. حلوای سیاه اردبیل معجونی است که از جوانه گندم و کره طبیعی تهیه می‌شود و بسیار
مقوی است.

فاطمه رضاپور