در پیچ و‌خم نگاره‌های مهر

غنای نگارگری به اینجا ختم نمی‌شود، چنان که استادان به‌نام در این هنر، در صدد دست یافتن به دستخط و امضای خود بر آمدند و تا آنجا پیش رفتند که هریک، مکتب و کلاس درس و شاگردان خاص یافتند.

در این میان، برگزاری نمایشگاه آثار مجید مهرگان در موسسه فرهنگی، هنری صبا بهانه‌ای شد تا نگاهی دوباره به این هنر ایرانی بیندازیم و از منظر نگاره‌های این هنرمند، نقاشی ایرانی را بررسی کنیم. آثار این مجموعه از نظر تکنیک، مضامین و مفاهیم، طیف وسیع و متنوعی را دربرمی‌گیرد که از مضامین حماسی داستان‌های شاهنامه و اساطیر ایرانی، موضوع‌های ایرانشهری و تمدن کهن ایرانی تا ساقی‌نامه، مضامین غنایی، تغزلی، قصص انبیا، معراج پیامبر اسلام(ص)، داستان هجرت آن حضرت و ورود به مدینه را شامل می‌شود که با نگاه و رویکردی تازه به آن پرداخته‌ شده‌ است.

نگارگری ایران طی سالیان گذشته بیش از هر هنر دیگری با ادبیات پیوندی ناگسستنی داشت. نسخه‌هایی که از شاهنامه فردوسی، اشعار نظامی، رباعیات خیام و دیگر شاعران و نویسندگان در طول تاریخ نقاشی شده‌اند، نشان می‌دهد که هنر نگارگری نه تنها از لحاظ کاربردی و صوری وابسته و پیوسته با متن ادبی بوده بلکه از لحاظ بنیادهای معنایی و درونی خود نیز ارتباطی معنادار با ادبیات ایران داشته است.

مجید مهرگان در محضر استادان بزرگی چون تجویدی، زاویه و فرشچیان تعلیم دید، چنان که پس از سال‌ها تلاش توانست امضای خود را در خلق آثارش داشته باشد، امضایی که در پیچ و خم خطوط اسلیمی نگاره‌های او نهفته است. طرح و رنگ در آثار مهرگان متعلق به نقاش است. انحناهایی که شکسته می‌شوند و خطوطی که حرکت و نرمش را به نمایش می‌گذارند؛ همگی از آن هنرمندی هستند که برای بیان آنچه در ذهن دارد، از آن بهره می‌جوید.

محمود فرشچیان، استاد پیشکسوت نگارگری نیز در مقدمه‌ای بر برگزیده کتاب آثار مجید مهرگان می‌نویسد: خطوط و قلمگیری‌های بدون لرزش و حرکت در آثار او ـ که از مشخصه‌های بارز هنر نقاشی ایرانی است و در آثار نقاشان این مرز و بوم بیشتر با انگیزه ایجاد مرزبندی و تفکیک رنگ‌ها و نیز به جهت ایجاد توازن و حالت بخشیدن به تصاویر به کار می‌رود ـ با تاکیدی بیشتر و گسترش افزون‌تر تا بدان مرحله می‌رسد که بتواند از یک سو در برگیرنده سایه روشن‌های رنگین شده اثر باشد... .

محمدعلی رجبی، هنرمند، پژوهشگر و استاد دانشگاه، مجید مهرگان را استادی می‌داند که تجربه گذشتگان را رهرو آینده می‌نامد. او معتقد است: مهرگان، شاگردانش را به خوانش متون قدیم و اصیل تشویق می‌کند، چنان که می‌گوید نا‌آگاهی نسبت به فرهنگ اصیل ایرانی سبب می‌شود تا هنرمندان راه را اشتباه بپیمایند و به آنچه هدفشان است، نرسند و این وظیفه هر استادی است که این آگاهی‌ها را در میانه راه به شاگردان خود گوشزد کند.

شاید به این واسطه است که آثار مهرگان در عین معاصر بودن، رنگ و بوی گذشتگان را دارد؛ آثاری که در عین نو بودن داستانی از اساطیر را بازگو می‌کند؛ از جنگ خیر و شر گرفته تا سلوک عارفانه.

نه‌تنها فولکلور ایران در آثار هنرمندان نگارگر قرون گذشته و حال تاثیر داشته و دارد بلکه نگار در ادبیات عرفانی ما ذات باری تعالی است و در ادبیات عاشقانه نیز به معشوق می‌گویند و در هنر نگارگری، خداوند نگار حقیقی است. هنرمند نگارگر آنچه را ‌ در پرده خیال دیده است، به تصویر می‌کشد و با بهره‌گیری از تعالیم اسلامی به خلق اثر هنری ایرانی ـ اسلامی می‌پردازد. تاریخچه نگارگری دینی نیز به تصویرسازی قصص قرآنی و کتب مقدس آسمانی در اواخر سده 7 تا 12 هجری و زمانی که مغولان به ایران حمله کردند، بازمی‌گردد. البته از همان دوران تصاویر زیادی از آیات قرآنی، سوره‌ها، قصص انبیا در حاشیه، جلد، میان سطرهای نسخه‌هایی مانند معراج‌نامه، مقامات حریری، مجموعه قصص انبیا، جوامع‌التواریخ چاپ و حتی به صورت رقعه دیده شده است.

در ستایش هنر مجید مهرگان

علی معلم دامغانی، شاعر و رئیس فرهنگستان هنر در سروده‌ای در ستایش هنر مهرگان او را مانی مانا می‌نامد و می‌گوید:

در ستایش هنر مجید مهرگان

مانی مانا مجید مهرگان

در جهان نقش نیمایی بمان

شور اشعار نگارین تو را

شرم و مهرت می‌فزاید در جهان

نقش کردی رخش را بی‌عیب و وخش

خشمگین بر او نشسته مرزبان

ای مجید ماجد گلشن طراز

باغ مینو را به معنی باغبان

این چنین‌ها جانب چین می‌روند

نقش‌هایت کاروان در کاروان

لابد اشتر در شترخان خفته است

گر علی باشد شتر را ساروان

شعر من گفتم کنار نقش تو

در جهان شاید بماند جاودان

معصومه دیودار

جام جم