تعامل فرهنگ عامه با تلویزیون و مجموعه‌های خانوادگی

سهم مدیریت کلان تلویزیون و معاونت سیما در سریال‌سازی خانوادگی بسیار عمده است. این نقش از اوایل دهه 70 پررنگ‌تر شده است چراکه با افزایش شبکه‌های تلویزیونی ساخت و ساز مجموعه‌ها بیشتر شد و این مهم بستری فراهم آورد تا شاکله خانواده توقعات آن؛ نیازها و معضلات روز و دیگر موارد بیشتری در داستان‌های این مجموعه‌ها ظهور و بروز پیدا کنند.

دهه 70 قطعا شلوغ‌ترین دهه ـ به تناسب تعداد شبکه‌های تلویزیونی ـ برای ساخت و پخش سریال‌های تلویزیونی بوده است. مابه‌ازای اجتماعی داستان‌های آن دوره نیز عمدتا رویکرد سنتی داشته برای مثال روابط درون خانوادگی؛ رابطه‌های فامیلی و نظایر آن سرفصل عمده تولیدات بود. در دهه 80 با توجه به نیاز جامعه و برخی تغییرات در نوع، سبک زندگی و پیامدهای ناهنجار حاصل از آن؛ کم‌کم سریال‌های خانوادگی به سمت سویی رفتند که مابه‌ازای اجتماعی آن دیگر تنها به محیط خانواده محدود نمی‌شد. با این همه فارغ از این‌که فرم، فضا، مفهوم و محتوا در سریال‌های دهه 70 و 80 چقدر با هم تفاوت داشت و چگونه بر فرهنگ جامعه تاثیر‌گذاری بودند باید در مجموع پذیرفت که این تولیدات در درجه اول مخاطبان عام و در مرتبه‌ بعدی مخاطبان خاص را راضی نگه می‌داشتند و صدالبته در این میان سریال‌هایی هم بودند که اصلا چنگی به دل نزدند و کمتر دیده شدند.

تجربه نشان داده که همانقدر که سریال پدرسالار و خانه سبز و پیش از آنها مجموعه تلویزیونی آیینه بر زندگی و فرهنگ مردم تاثیر گذاشته و حتی تکیه‌کلام‌های کاراکترهای این تولیدات گاهی در بین افواه شایع می‌شد؛ تسلسل و ادامه چنین ساخت و سازهایی بوده است که سهم فرهنگ‌سازی توسط تلویزیون را بالا برده است. این همان تعامل مدیریت کلان تلویزیون و معاونت سیما با برنامه‌ساز و در نهایت با مصرف‌کننده و صاحب اصلی یعنی مخاطب است. پایتخت سال 94 به نوعی هم مخاطب دهه 70 را راضی نگه داشته و هم جوان حال حاضر را که ممکن است نام سریال‌هایی همچون پدرسالار و خانه سبز را هم نشنیده باشد. این تداوم یک تفکر مثبت و تعامل بین مدیران و سازندگان در نهایت به سود بیننده تمام شده است.

در سال‌های اخیر این تعامل بیشتر نشان داده شده و در مدیریت جدید نیز رویکردهای نویی در این رابطه دیده می‌شود که باعث امیدواری است. سریال‌سازی یک مشغولیت مستدام است. ژانر خانواده در تلویزیون نیز مهم‌ترین گونه به‌شمار می‌آید. اگر از تمام ظرفیت‌های فنی تلویزیون، بدنه هنری جامعه سینمایی، تلویزیونی و حتی تئاتری‌مان استفاده کنیم قطعا نتیجه بهتر خواهیم گرفت و تولیدات تلویزیونی خانوادگی ما‌به‌ازای اجتماعی فراوان خواهد داشت.

مهدی تهرانی - مدرس سینما و مطالعات رسانه‌های تصویری

قاب کوچک (ضمیمه شنبه - روزنامه جام جم)