هیجان‌های دیدنی در قاب تلویزیون

در رسانه‌های مکتوب و روزنامه‌ها نیز یکی از بخش‌های جذاب و پرمخاطب، همیشه صفحه یا ستون حوادث بوده و چه بسیار برخی از افراد روزنامه را با حوادث‌اش می‌شناسند یا برای خواندن حوادث می‌خرند. در بخش‌های خبری تلویزیون نیز اخبار مربوط به حادثه شنونده و بیننده زیادی دارد.

فرقی هم نمی‌کند که این حادثه مربوط به یک اتفاق طبیعی مثل سیل و زلزله و آتش‌سوزی باشد یا حوادث انسانی و شهری مثل تصادف و سقوط هواپیما ‌یا حتی حوادث ملتهب سیاسی مثل تظاهرات و آشوب‌های خیابانی.

به‌هر‌حال حادثه به عنوان یک اتفاق نامتعارف و غیرطبیعی، واجد ارزش خبری بالایی بوده و در حوزه‌های رسانه‌ای یکی از عناصرخبری قابل اعتنا و جذاب به شمار می‌آید.

حادثه به‌عنوان یک اتفاق طبیعی یا انسانی از لحاظ دراماتیکی نیز واجد ظرفیت تعلیق پذیری بالایی بوده و یک تجربه پررمز و راز به حساب می‌آید به همین دلیل نیز فیلم و سریال‌هایی که قصه‌ای حادثه‌ای و معمایی دارند پرمخاطب بوده و همیشه ژانراکشن طرفداران زیادی داشته است.

منتها حادثه در یک فیلم صرفا ‌ساخته تخیل و رویاپردازی نویسنده و کارگردان است و علی‌رغم تاثیرات دراماتیکی که ممکن است بر مخاطب بگذارد فراتر از آن قرار نمی‌گیرد و تماشاگر آن را به عنوان یک حادثه واقعی تفسیر و باور نمی‌کند.

در واقع حادثه در آثار سینمایی و تلویزیونی فاقد وجوه مستند گونه بوده و هرچقدر هم که یک فیلم روایتی رئالیستی داشته باشد بازهم نمی‌توان از آن به عنوان یک رخداد حقیقی یاد کرد. اما مستندهایی که مبتنی بر یک حادثه و اتفاق خارق‌العاده شکل می‌گیرند التهاب و هیجان بیشتری را در خود می‌پرورانند که ممکن است هر مخاطبی را در هر سطح و قشری مجذوب خود سازد حتی اگر آن حادثه یک رخداد طبیعتی ـ جانوری باشد.

به همین دلیل است که مستند راز بقا‌ طرفداران زیادی داشته و هنوز هم برخی مستند را با این برنامه مترادف می‌دانند. حالا حساب کنید که در یک برنامه مجموعه‌ای از حوادث واقعی را که در گوشه و کنار دنیا رخ داده به نمایش بگذارند چقدر می‌تواند برای مخاطب جاذبه داشته باشد.

شبکه تهران مدتی است که برنامه‌ای به نام «حوادث واقعی» را روزهای سه‌شنبه عصر پخش می‌کند که به بازتاب و نمایش این حوادث پرداخته و از طریق توضیح هیجانی این حوادث به وسیله نریشن و گزارشی که گوینده متن‌ روی این صحنه‌ها می‌خواند یک برنامه پر از اضطراب و التهاب و هیجان را برای مخاطب فراهم می‌کند.

این برنامه کاملا حادثه محور بوده و لحنی ملتهب و جدی دارد. در سال‌های قبل نیز برنامه‌هایی از این دست در شبکه‌های دیگر تولید شده بودند که می‌توان به برنامه «حوادث دیدنی» اشاره کرد. اما شاید سلسله جنبان این برنامه‌ها که برای مخاطبان 2 دهه پیش واجد یک حس نوستالژیک بوده و یکی از جذاب‌ترین و پر مخاطب ترین برنامه‌های تلویزیون به حساب می‌آمد برنامه «دیدنی‌ها» با اجرای جلال مقامی بود که در دهه 60 پخش می‌شد.

اما ساختار این برنامه با جنس برنامه‌ای مثل «حوادث واقعی» متفاوت بود هم در حجم و زمان برنامه و هم در محتوا‌ و نگاهی که به حوادث و رخدادها داشت.

در آنجا صرفا حادثه نبود که دستمایه کار قرار می‌گرفت بلکه هر اتفاق یا پدیده دیدنی که واجد عنصر جذابیت و شگفتی بود در آن به تصویر کشیده می‌شد. به طوری که بخشی از رخدادهای آن بار طنز و کمدی داشت و بیش از آن‌که موجب شگفتی تماشاگر شود باعث خنده و سرگرمی او می‌شد.

اما برنامه «حوادث واقعی» بیشتر مبتنی بر رخدادها و اتفاقات جدی و حادثه‌ای قرار دارد که اگرچه ممکن است فاقد سویه کمدی و طنز باشد اما یکی از کارکردهای آن ایجاد سرگرمی است.

برنامه‌های از این دست از لحاظ کارکردهای تلویزیونی می‌توانند چند هدف را تامین کنند. یکی ایجاد هیجان و التهاب که به عنوان بخشی مهم از نیاز روانی آدمی شناخته شده و باید تخلیه شود. دوم ایجاد سرگرمی و تفنن که از طریق تماشای حوادث مختلف و در گوشه و کنار دنیا میسر شده و شگفت‌انگیز بودن برخی از آنها جذابیت و عمق این کارکرد را بیشتر می‌کند.

سوم اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی و کسب تجربه از این حوادث و رخدادهاست که برخی از آنها به دلیل تلخ‌بودن می‌تواند عبرت آموز هم باشد. گاهی رسانه از طریق توصیه‌های اخلاقی، تبلیغات و حتی ساخت فیلم و سریال ضمن ایجاد سرگرمی قصد دارد به مخاطب خود، آگاهی و حتی در مواردی هشدار دهد.

اما در اینجا بدون این‌که برنامه لحن نصیحت گونه داشته و هشداردهنده باشد به شکل تلویحی و غیرمستقیم این کار را می‌کند لذا تماشاگر در عین لذت بردن از هیجان و جذابیت این حوادث و اتفاقات، دچار آگاهی و شناخت و احتمالا آموزش مهارت‌های زندگی می‌شود تا این حوادث واقعی در زندگی آنها تکرار نشود. تاثیر اخلاقی و آموزشی این برنامه دقیقا برآمده از همین واقعی بودن حوادث است.

سید رضا صائمی 
جام جم