غرق‌ شدن ‌یک شهر‌ساسانی

تا آن زمان سد سلمان فارسی چندین‌بار آبگیری کرد که هربار با مخالفت سازمان میراث فرهنگی، این آبگیری متوقف و کاوش‌های نجات بخشی ادامه پیدا می‌کرد، اما در نهایت و بدون کاوش کامل محوطه، این سد پس از اخذ مجوز لازم برای آبگیری و امضای موافقت‌نامه سازمان میراث فرهنگی، آبگیری خود را آغاز کرد.

شهر ساسانی مدفون در پشت سد سلمان فارسی که به شهر یرج شهرت پیدا کرد، طی دو فصل کاوش مورد مطالعه قرار گرفت که اطلاعات گرانقدری از شهرنشینی این دوره تاریخی کشور به دست آمد. طی این مطالعات حسین جعفری زند،‌ سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی پشت سد سلمان فارسی، مجموعه یافته‌های خود را در سه دوره تاریخی فراهخامنشی، ساسانی و صدر اسلام طبقه‌بندی و لایه‌های پنهان آن را آشکار کرد.

وی که در بدترین شرایط آب و هوایی به منظور نجات‌بخشی آثار پشت سد سلمان فارسی به روستای یرج رفته بود، در کاوش‌های خود موفق به کشف لایه‌های شهر ساسانی، 4 پایه یک آتشکده بزرگ، یک خانه اشرافی از دوره فراهخامنشی، یک میل تدفین متعلق به صدر اسلام، مقدار زیادی زیورآلات قیمتی و تدفین از دوره ساسانی و... کشف کرد. ازجمله یافته‌های وی کشف دومین نقش هلنیستی پس از 70 سال بود. این نقش متعلق به دوره فراهخامنشی است که تاثیر هنر یونانی بر این دوره تاریخی از استان فارس را نشان می‌دهد و روی یک سطح صاف از جنس عاج نقش شده است. نخستین بار واندربرگ 70 سال پیش در گزارش‌های خود به کشف شی‌ای در ایذه مشابه آنچه در پشت سد سلمان فارسی کشف شده است، اشاره می‌کند.