اکران؛ مشکل اصلی سینمای ایران

اما آیا فروش یک فیلم، حرف اول و آخر را باید در سینمای ایران بزند؟ و اصلا فروش فیلم به هر قیمتی آیا جزو امتیازات یک فیلم و افتخارات سازندگانش است؟ چند درصد این فیلم‌های پرفروش در جهت اهداف فرهنگی و اجتماعی نظام است و آیا فروش بالای یک فیلم سطحی از فروش پایین یک فیلم فرهنگی بهتر است؟

اینها تنها بخشی از سوالات بی‌پاسخ حوزه اکران سینمای ماست. سجادپور با تاکید بر این که نباید مبنای تقسیم فیلم‌های فرهنگی و غیرفرهنگی، میزان فروش آنها باشد، می‌گوید: حتی فیلم‌های با مخاطب خاص هم باید از فروش معقولی برخوردار باشند. سالن‌های خالی به نفع هیچ کس نیست. نه سینمادار از سینمای خالی نفع می‌برد، نه کارگردان و تهیه‌کننده، بنابراین هدف ما نیز داشتن چنین سالن‌هایی نیست.

مشکل اکران فیلم‌های خاص البته تنها مختص به زمان فعلی نیست و پیشتر هم وجود داشت و اتفاقا بیشتر فیلم‌های به نمایش درنیامده در ادوار گذشته حادث شده است. اما از آن زمان که سجادپور عنوان کرد: چنین فیلم‌هایی نیز باید کنار فیلم‌های موسوم به سینمای بدنه به نمایش درآیند، موضوع شکل دیگری به خود گرفت و باعث شد عده‌ای از سینماگران در نامه‌ای به آنچه «عدم اکران فیلم‌هایشان در سینماها بود»، اعتراض خود را نمایان کنند. این عده که خود را سینماگران مستقل نامیده بودند، با اشاره به این که فضای حاکم در راه حذف سینمای مستقل است، خطاب به دوستداران سینما چنین آورده بودند: سالن‌های سینما ، فیلم‌های ما را نشان نمی‌دهند و بسیاری از فیلم‌ها با محدودیت به نمایش درمی‌آیند و هیچ قانونی از ما پشتیبانی نمی‌کند. جریانی بین ما و شما فاصله انداخته است. این جریان خواستار حاکمیت پول و سرمایه است و هر کس برای این حاکمیت فیلم نسازد، در نمایش عمومی با شگردهای بازاری تنبیه می‌شود. در شرایط کنونی،‌ ملاک نمایش عمومی یک فیلم، فیلمساز آبرودار و فیلم آبرومندانه نیست. می‌خواهند سینمای مستقل را حذف یا حداکثر لطف کنند و در گلخانه نگه دارند.

ظاهرا در برابر «سینمای بدنه» که پیشتر وجود داشت و از آن به عنوان سینمای گیشه یا تجاری نیز یاد می‌شد، واژه تازه‌ای وارد سینمای ایران شده است: «سینمای مستقل.» شاید سینماگرانی که این بیانیه را امضا کرده‌اند، به نوعی خواسته‌اند غیروابسته بودن آن را به جریان‌‌های مختلف مورد تاکید قرار دهند. اما از طرف دیگر، سوالات فراوانی را در ذهن ایجاد می‌کند که اولین آن درباره ماهیت خود سینمای مستقل است.

حمید بهمنی کارگردان فیلم «آن مرد آمد» می‌گوید: احتمالا سینماگران مستقل سینماگرانی هستند که به هیچ گروه، جناح و جریانی تعلق ندارند. وی می‌افزاید: سینمای مستقل سینمایی است که بر اساس دید فرهنگی و دغدغه شخصی شکل می‌گیرد و خارج از نگاه گیشه و مخاطب ساخته می‌شود.

بهمنی، نگارش این نامه را جلوگیری از وقوع اتفاقات پیش آمده عنوان و اظهار می‌کند: به نظرم این دوستان تلاش کرده‌اند به نوعی از در محاق قرار گرفتن فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند، جلوگیری کنند.

محمود گبرلو نویسنده و منتقد سینمایی نیز در این‌باره می‌گوید: چیزی به نام سینمای مستقل در کشور ما نمی‌تواند مفهوم داشته باشد، چون همه سینماگران ما مستقل هستند. این حرف برای زمانی است که دولت‌ها خودشان سینماگران فرمایشی یا وابسته به دولت دارند که براساس نظرات و عقاید دولت‌ها فیلم می‌سازند، در صورتی‌که در کشور ما فرهنگ به صورت خودجوش از میان مردم بر می‌خیزد و همه فیلمسازان براساس موضوعات اجتماعی، سیاسی، تاریخی و... که خودشان نیاز آن را احساس می‌کنند کارشان را می‌سازند، دولت در جمهوری اسلامی بیشتر بسترساز حرکت‌های فرهنگی از جمله سینماست.

واقعیت این است که میان تعداد فیلم‌های ساخته شده سینمای ایران و سالن‌های سینمایی کشور رابطه معقولی وجود ندارد. همه ساله بیش از 100 فیلم در کشور ساخته می‌شود که با تعداد سالن‌های سینمایی ما همخوانی ندارد. از سوی دیگر بالا رفتن هزینه‌ها، بسیاری را و از جمله سینماداران را چرتکه به دست کرده است تا سینمای ایران را تنها از دریچه «گیشه» بنگرند. در این کشاکش طبیعی است گروهی از فیلمسازان به حقیقت «گیشه» گردن نهند و فیلم بسازند که مطابق میل سینماداران باشد و البته فیلمشان هم خوب فروش کند و در مقابل عده دیگری هم هستند که بجز بازگشت سرمایه، موضوعات دیگری هم برایشان اهمیت دارد.

با همه برنامه‌ریزی‌هایی که صورت خواهد گرفت بعید است به این زودی‌ها دعوای اکران فیلم خاص و غیرخاص پایان پذیرد. راه‌حل مشکل کمی طولانی اما تاثیرگذار است و آن توجه بیشتر به اصل سالن‌سازی در کشور است.