نبرد پشت جبهه آنفلوآنزا

لورا هینز، استاد ایمنی‌شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه کانِکتیکات به کمک همکارانش روی چگونگی ابتلای افراد به آنفلوآنزا و نحوه مبارزه بدن با ویروس این بیماری به تحقیق پرداخته‌اند. آنها دریافته‌اند وقتی بدن برای دفاع از خود به ویروس این بیماری حمله می‌کند علائم آنفلوآنزا ظاهر می‌شود.

آنفلوآنزا چگونه به بدن حمله می‌کند؟
ویروس آنفلوآنزا سبب ایجاد عفونت در دستگاه تنفسی بینی، گلو و ریه فرد می‌شود. این ویروس از راه تنفس یا از طریق تماس انگشتان دست‌تان با غشای مخاطی دهان، بینی یا چشم‌ها به بدن شما راه می‌یابد. سپس به سمت پایین دستگاه تنفسی حرکت کرده و از سلول‌های سطحی (اپیتلیال) به درون آنها نفوذ کرده و از آنجا وارد مجاری هوای ریه می‌شود.
وقتی ویروس‌ها وارد سلول‌های اپیتلیال می‌شوند، از آنجا که این سلول‌ها سازنده پروتئین هستند، بعد از ورود ویروس آنفلوآنزا شروع به ساخت پروتئین‌های آلوده به ویروس می‌کنند. آنگاه این پروتئین‌های ویروسی از سلول آزاد شده و به سلول‌های مجاور حمله‌ور می‌شوند. در حالی که این روند موجب آسیب رساندن به ریه می‌شود، بیمار بیشترین علائم آنفلوآنزا را نشان می‌دهد و احساس می‌کند بیماری تمام وجودش را گرفته است.
نخستین واکنش سیستم ایمنی بدن از طریق ماکروفاژها ونوتروفیل‌ها رخ می‌دهد. اینها سلول‌های ایمنی بدن ما هستند که به‌عنوان نیروهای انتظامی و امنیتی بدن ما، گیرنده‌های سریعی دارند که قادر به تشخیص حضور ویروس است. آنها از طریق ترشح موادی مثل سیتوکین‌ها (cytokines) و کموکین‌ها (chemokines) به دیگر بخش‌های بدن هشدار می‌دهند که بدن دچار عفونت شده است.
سیتوکین‌ها اجزای سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه با ویروس مهاجم هماهنگ کرده و کموکین‌ها این اجزا را به محل عفونت هدایت می‌کنند. یکی از انواع سلول‌های فراخوانده شده در این فرآیند، لنفوسیت‌های تی (T-lymphocyte) هستند. اینها درست مثل سربازان نیروهای ویژه تکاور در مبارزه با متجاوزان به بدن ما هستند؛ لنفوسیت‌های تی نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند که با عفونت مبارزه می‌کنند و پس از شناسایی پروتئین‌های ویروسی، خودشان شروع به تکثیر در غدد لنفاوی اطراف ریه‌ها و گلو می‌کنند که پیامد این امر، بروز تورم در گلو و درد در این ناحیه است.

چرا سر درد شدید می‌گیرید؟
هنگامی که ریه‌ها کاملا در احاطه ویروس آنفلوآنزا قرار گیرند، علائم متعدد بیماری مانند تب، سر درد، خستگی و دردهای عضلانی ظاهر می‌شود. برای مقابله با ویروس، سیتوکین‌ها و کموکین‌ها وارد گردش خون می‌شوند. در اینجا نوعی از سیتوکین‌ها به نام اینترلوکین روی بخشی از مغز در ناحیه هیپوتالاموس که درجه حرارت بدن را تنظیم می‌کند اثر کرده و به تب و سر درد منجر می‌شود.

چرا عضلات شما درد دارند؟
سلول‌های ایمنی بدن در مقابله با آنفلوآنزا، نوعی سیتوکین در بدن ترشح می‌کنند که مستقیما اثر ضد ویروسی در ریه‌ها ایجاد کرده و می‌تواند موجب تب، بی‌اشتهایی، خستگی و ضعف در طول ابتلا به آنفلوآنزا و دیگر انواع عفونت شود. واضح است درد عضلات و ضعف بدن از علائم برجسته آنفلوآنزاست. مطالعه روی حیوانات نشان داده است که عفونت آنفلوآنزا موجب افزایش ژن‌های تخریب‌کننده عضلات و کاهش ژن‌های سازنده عضله در عضلات اسکلتی پاها می‌شود. این عفونت عملا مانع استحکام پاها و راه‌رفتن بیمار می‌شود. البته این اثرات در بدن بیماران جوان ناپایدار است و پس از بهبود، فرد به حالت طبیعی باز می‌گردد. در مقابل، تأثیر این عفونت در افراد مسن به‌طور قابل ملاحظه‌ای طولانی‌تر می‌شود؛ زیرا کاهش استحکام و توانایی پاها در افراد مسن حتی پس از بهبود، آنها را بیشتر در معرض خطر زمین خوردن قرار می‌دهد. این ممکن است در دراز‌مدت منجر به ناتوانی و محدودیت در تحرک و استقلال فرد شده و برای راه رفتن نیاز به عصا یا واکر پیدا کند.
محققان معتقدند اثر عفونت آنفلوآنزا در عضلات، پیامد ناخواسته دیگری از واکنش ایمنی بدن نسبت به ویروس است. در حال حاضر دانشمندان در پی آن هستند عوامل دخیل در واکنش ایمنی بدن در برابر ویروس را شناسایی کنند تا بتوانند راهی برای پیشگیری از آن بیابند. بنابراین وقتی به آنفلوآنزا مبتلا می‌شوید ضمن مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده، حتما استراحت کنید و مطمئن باشید دستگاه امنیتی بدن‌تان با دریافت داروها به‌عنوان مهمات ارسالی شما به‌شدت در حال مبارزه با ویروس است و به‌زودی آنها را از پا در خواهد آورد. خیلی زود شما همان آدم سالم و سرحال همیشگی خواهید شد!

یک خودزنی وحشتناک...
چند روزی که از شروع نبرد میان نیروهای امنیتی بدن با ویروس آنفلوآنزا گذشت، لنفوسیت‌های تی با ورود به ریه‌ها به کشتن سلول‌های آلوده بدن به ویروس آنفلوآنزا می‌پردازند تا به این ترتیب از گسترش عفونت بیشتر جلوگیری کنند. از نظر وجدان ما این کار دستگاه امنیتی بدن که اقدام علیه سلول‌های بیمار خودش است شاید پسندیده نباشد؛ با این حال بدن ما تجربه میلیون‌ها سال مبارزه اجداد ما را با عوامل بیماری‌زا در حافظه ژنتیکی خود دارد و برآیند این تجارب اتخاذ این تصمیم را برای سیستم ایمنی ما آسان کرده است. اما به هر حال این فرآیند به شدت به ریه‌ها آسیب زده و ممکن است منجر به بروز بیماری برونشیت شود که می‌تواند بیماری ریوی موجود را بدتر کند و تنفس را برای بیمار مشکل سازد.
مساله دیگر ایجاد خلط در ریه‌هاست که موجب سرفه بیمار می‌شود. ایجاد حجم بالای خلط گاهی برای خود بیمار شگفت‌انگیز است! اما بد نیست بدانید این نوعی واکنش ایمنی بدن است که سعی دارد از طریق ایجاد خلط، مجاری هوایی دستگاه تنفس را پاک کند. معمولا آسیب ناشی از ورود سلول‌های لنفوسیت تی به ریه‌های بیمار موقتی است، اما چنانچه این آسیب گسترش یابد و خود بیمار برای کمک به دستگاه امنیتی بدنش به پزشک مراجعه نکند و داروهای لازم را - که شبیه مهمات اثربخش برای نیروهای امنیتی و انتظامی بدن است - فراهم نکند، اقدام کشنده لنفوسیت‌های تی در برابر سلول‌های آلوده بدن، سرانجام شبیه کودتای دستگاه امنیتی بدن علیه خودش عمل می‌کند و اینجاست که ابتلا به آنفلوآنزا می‌تواند به مرگ بیمار منجر شود.
عملکرد مناسب لنفوسیت‌های تی در ریه‌های فرد مبتلا به آنفلوآنزا برای از بین بردن ویروس‌ها مهم است.
هر چه فرد مسن‌تر یا در حال استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن باشد، عملکرد سلول‌های تی کاهش یافته و حذف ویروس طول می‌کشد. این اتفاقی است که می‌تواند موجب عفونت طولانی‌مدت و آسیب شدید به ریه شود و عوارضی همچون سینه‌پهلو را در پی داشته باشد که در بسیاری از موارد کشنده است.

مترجم: صدیقه سخندان فداکار

جام‌جم

برگرفته از: IFL Science