فراتر از «نود»

دراماتیک‌ترین اجرای فوتبالی

آغاز برنامه با اجرای آرام و دلنشین امیرعلی نبویان و بیان عباراتی هنرمندانه از جهان فوتبال همراه است که با تصاویر مستند و نوستالژیک از خاطره‌انگیزترین رویدادها و قهرمانان عالم فوتبال، ترکیبی خاص و جذاب را به بینندگان پیشکش می‌کند. شاید سبک غیرتخصصی و دراماتیک فوتبالیسم یکی از مهم‌ترین دلایل انتخاب نبویان برای اجرای این برنامه باشد. لحن ادبی و وزین وی برای تماشاگران برنامه‌های فرهنگی و هنری شبکه چهار سیما آشناست؛ لحنی که ممکن است در دقایق اول یک برنامه که نام فوتبال را یدک می‌کشد، کشدار و عجیب به نظر برسد، اما بتدریج ضمن آشنایی تماشاچیان با درون‌مایه فوتبالیسم عادی می‌شود.

این برنامه به‌خاطر نگاه متفاوت به فوتبال، رویکرد متفاوتی هم نسبت به اجرا اختیار کرده که با اجرای دیگر برنامه‌های پرطرفدار فوتبالی بویژه نود و نیز ورزش و مردم تفاوت دارد، چراکه عادل فردوسی‌پور و بهرام شفیع به شکل فنی به مباحث فوتبال ایران و جهان می‌پردازند. البته اطلاعات فوتبالی نبویان به‌عنوان یک مجری غیرفوتبالی هم جالب توجه است و همین توانایی به کمکش آمده تا همراهی بیشتری با مهمانان داشته باشد و بحث‌های داغ‌تری را شاهد باشیم.

یک تجربه ورزشی‌طور

غیر از مجری، سابقه دیگر دست‌اندرکاران فوتبالیسم هم کمترین نشانه از تخصص در فوتبال را دارد و مشارکت در تولید این برنامه تجربه جدیدی را به کارنامه کاری هر یک از آنها می‌افزاید که این از جمله تفاوت‌های فوتبالیسم با دیگر برنامه‌های از این دست محسوب می‌شود.

از میان عوامل، سعید پروینی، تهیه‌کنندگی کار را برعهده دارد که پیش از این در همین شبکه با برنامه جنجالی «هفت» با محوریت سینمایی شناخته‌تر شد. پس از وضعیت نامعلوم ادامه پخش این برنامه پربیننده، پروینی سراغ برنامه دیگری در گونه غیرسینمایی آمد تا موفقیت هفت را در فوتبالیسم تکرار کند.

محمدفواد صفاریان‌پور هم در سمت کارگردان برنامه، کارنامه قابل قبولی از برنامه‌سازی با درون‌مایه غالبا علمی از جنس آسمان شب، چرخ، جویندگان کسوف و نیز کارهای هنری‌تر چون رادیوهفت، خندوانه و شکرستان دارد.

با آن که ظاهر برنامه فوتبالیسم، ورزشی به نظر می‌رسد اما پشتوانه و خمیرمایه اصلی آن‌ کار علمی و پژوهشی در باب فوتبال است و از این منظر صفاریان یکی از بهترین گزینه‌هاست.

البته در این میان، نام و چهره محمد بحرانی به‌عنوان مشاور هنری بیشتر برای مخاطبان فوتبالیسم آشناست. هنرمندی خوش‌ذوق که دستی بر آتش بازیگری، صداپیشگی و اجرای نمایش عروسکی و نیز مجریگری دارد. امیر وفایی و علی جعفرآبادی نویسندگی، امیرحسین تمنایی سردبیری و محمدحسین آشنا و علی چاوشی هم امور تحریریه و پژوهش فوتبالیسم را عهده‌دار هستند.

معجونی از فوتبالی و غیرفوتبالی

بعد از عوامل برنامه، نام و تخصص مهمانان، غافلگیرانه‌ترین قسمت فوتبالیسم را به نمایش می‌گذارند. از آنجا که قرار نیست فوتبالیسم برنامه کارشناسی فنی فوتبال باشد، حتی اگر امیر حاج‌رضایی را هم دعوت کند، نباید انتظار بحث کردن از کیفیت داوری، بازی بازیکنان و شیوه مربیگری داشته باشیم. در فهرست مهمانان، عنوان اساتید دانشگاه در حوزه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی، متخصصان و ستاره‌های فوتبالی و حتی هنرمندانی چون سروش صحت به چشم می‌آید که همین عامل یکی از نکات جالب توجه برای دنبال کردن این برنامه جدید است.

همه چیز درباره فوتبال

هر قسمت فوتبالیسم بر یکی از وجوه فوتبال متمرکز است، بخصوص جنبه‌هایی که گاهی درباره آن حرف‌زده نشده یا مغفول مانده‌اند. در واقع فوتبالیسم سعی دارد به سوالات بی‌جواب دنیای توپ گرد پاسخی معقول بدهد. همین‌طور نگاهی موشکافانه به موضوعات حاشیه‌ای جهان فوتبال می‌اندازد.تا برای اولین‌بار ببینیم ماجرای فوتبال خارج از گود زمین چمن با همه آنچه در اوست، چگونه پدیده‌ای است تا چرایی رفتارهای؛ بهنجار و نابهنجار بعد از شکست یا پیروزی تیم‌ها، ناسزا گفتن‌های درون استادیوم، تشویق و تحریم‌های بازیکنان و تماشاگران، کنش و واکنش‌های عالم هواداری، فرآیند ستاره‌سازی، پشت‌پرده لیدرها و... از همه وجوه مورد مداقه و واکاوی قرار گیرد. از طرفی، این برنامه تحلیل جامعه‌شناختی جامعی از پدیده فوتبال و همه مسائل وابسته به آن به ببینده ارائه می کند که خود نیاز به تحقیق و مطالعه همه‌جانبه این پدیده نوظهور دارد.

سعید پروینی، تهیه‌کننده فوتبالیسم در همین رابطه عنوان کرد: یکی از نقاط قوت فوتبالیسم، گروه محتوایی برنامه است که همگی از دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه تهران هستند و در طول یک سال، پژوهش‌های زیادی در موضوعات گوناگون مرتبط با فوتبال انجام داده‌اند.

پوشش مخاطبان عام و خاص

فوتبالیسم می‌تواند، هم برای مخاطب خاص فوتبال و هم کسی که فوتبال نمی‌بیند، دلچسب باشد. بخصوص بیننده غیرفوتبالی که سررشته‌ای از این پدیده پر رمز و راز ندارد با دیدن تاریخ فوتبال جهان شگفت‌زده خواهد شد و قریب به یقین پس از پخش این برنامه در نگاه و تمایل متفاوت و حتی مخالف برخی‌ها تغییراتی همسوتر به رشته فوتبال پدید خواهد آمد. البته اگر ساعت پخش برنامه زودتر انتخاب می‌شد، تاثیر بیشتری در جلب توجه بینندگان داشت چون همزمانی پخش فوتبالیسم با سریال شبکه یک می‌تواند باعث ریزش شمار تماشاگران بالقوه برنامه شود.

برگ برنده فوتبالیسم

شاید باید به این بخش میان‌برنامه‌ها، پیش از همه بخش‌های برنامه اشاره می‌کردیم. بخشی که به جرات می‌توان ادعا کرد، برگ برنده فوتبالیسم است که در میانه گفت‌وگوهای مجری و مهمانان و همین طور فواصل مختلف برنامه پخش می‌شود و به کمک تنه اصلی فوتبالیسم
می‌آید.

پخش مستندها و کلیپ‌هایی از زندگی قهرمانان، باشگاه‌ها، جوایز و حواشی، همه و همه موضوع وله‌ها را تشکیل می‌دهد که ضمن تازگی در فرم و محتوا، بخشی از جذابیت خود را مدیون صدای گرم و گیرای محمد بحرانی و البته مهناز خطیبی است. پخش ویدئویی از عشق به فوتبال در دل زندانیان اوگاندایی یا ساخت کلیپی از انیمیشن نوستالژیک فوتبالیست‌ها و مقایسه قهرمانان کارتونی آن با چهره‌های واقعی فوتبال امروز از جمله نمونه‌های خوب این قسمت از برنامه است.

بجز مستندها، بخش نظرسنجی هم با طرح سوالات کارشناسانه همگام با موضوع برنامه، بخشی از بار ایجاد تمایز فوتبالیسم با برنامه‌های فوتبالی مشابه رسانه ملی را بر دوش می‌کشد.

سوال نظرسنجی قسمت اول بعد از پخش یک ویدئو درباره هواداران دو تیم پرطرفدار دورتموند و شالکه، عنوان شد که به‌تنهایی یکی از بخش‌های درخشان برنامه بود؛ چرا که ضمن ایجاد جذابیت برای تحریک مخاطبان به مشارکت در نظرسنجی، می‌تواند با گرفتن نظرات خیل کثیری از مردم درباره سوالی کارشناسی شده به‌عنوان مبنایی علمی برای شناخت افکار عمومی و احیانا تغییر الگوهای اشتباه فرهنگی در زمینه فوتبال مورد استفاده قرار گیرد.

سارا صالحی

رسانه