نقض ام.پی.تی در رویکرد هسته‌ای آمریکا

اکنون آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی از سلاح اتمی برخوردار هستند اما با این وصف براساس میثاق‌های بین‌المللی موظفند که روند کاهش تسلیحات اتمی را در پیش بگیرند. از این رو مقامات سیاسی آمریکا تا پیش از روی کار آمدن دولت جدید بارها عنوان کردند که تصمیمی برای استفاده از سلاح هسته‌ای نخواهند داشت. اما با این وصف ترامپ در رویکرد جدیدش با انتشار سندی راهبردی ضمن اختصاص دادن میلیاردها دلار برای افزایش فعالیت‌های هسته‌ای حتی اعلام کرده است که در موقع لزوم از این سلاح بهره خواهد گرفت. دکتر فواد ایزدی استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با جام سیاست به تشریح و تبیین سیاست‌های جدید دونالد ترامپ در عرصه هسته‌ای پرداخته است.

سیاست گسترش فعالیت‌های هسته‌ای در دولت جدید آمریکا چه رویکردی دارد؟

سیاست‌های جدید آمریکا در دولت دونالد ترامپ در حوزه تولید سلاح‌های هسته‌ای با عنوان بازبینی وضعیت هسته‌ای در سندی آمده که چند هفته پیش منتشر شد. سند مذکور در حدود صد صفحه است و به صورت جدی روی آن کار شده است. محتوای این سند نشان‌دهنده تفاوتی است که میان دولت اوباما و دولت ترامپ در حوزه هسته‌ای و نظامیگری وجود دارد. دولت‌های قبلی آمریکا عنوان می‌کردند که ما سلاح هسته‌ای می‌خواهیم برای این‌که از آن استفاده نکنیم و فقط وجود سلاح هسته‌ای عاملی برای بازدارندگی سایر کشورها باشد و زمینه هر گونه حمله به آمریکا را از بین ببرد. اما حرفی که ترامپ و سند اخیر می‌زند این است که آنها عنوان می‌کنند ما سلاح هسته‌ای می‌خواهیم برای این‌که از آن استفاده کنیم. یعنی در محیطی که جنگ در آن در حال وقوع است می‌توان از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی که کوچک‌تر از سلاح‌های دیگر هستند، استفاده کرد. این سلاح‌ها به خاطر کوچک بودن این ظرفیت را دارند که در منطقه‌ای محدود مورد بهره‌برداری قرار گیرند. چنین سلاح‌هایی در صورت استفاده، نیروهای خودی را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. بنابراین سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی با سلاح‌های هسته‌ای استراتژیک تفاوت دارد. سلاح‌های هسته‌ای استراتژیک در گذشته مثل بمباران ناکازاکی و هیروشیما، موقع اصابت، یک شهر را نابود کرده و حتی در صورت استفاده، نیروهای خودی را نیز متاثر از خود می‌کرد. اما سلاح هسته‌ای تاکتیکی این گونه عمل نمی‌کند. بنابراین حرفی که دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا می‌زند این است که ما سلاح هسته‌ای تاکتیکی می‌خواهیم و از آن در موقع لزوم استفاده خواهیم کرد. او حتی موارد استفاده از آن را نیز ذکر می‌کند و می‌گوید اگر به ما حمله سایبری بشود ما می‌توانیم در پاسخ به آن از سلاح‌های هسته‌ای استفاده کنیم. آنها میلیاردی در این حوزه هزینه می‌کنند و در نهایت برای ده سال آینده حدود یک تریلیون دلار هزینه برای به‌روز‌رسانی سلاح‌های هسته‌ای در نظر گرفتند. از این جهت این رویه هم نقض بند 6 ام‌پی‌تی است. در این بند ذکر شده کشورهایی که متعهد این پیمان هستند باید سلاح‌های هسته‌ای خود را نابود کنند. آمریکایی‌ها از آنجا که متعهد به این پیمان هستند باید آن را رعایت کنند، اما نه تنها اعتنایی به آن نکرده و از نابود کردن سلاح‌های هسته‌ای خود خودداری می‌کنند بلکه میلیاردها دلار برای به‌روزرسانی این سلاح‌ها هزینه می‌کنند و زرادخانه‌های هسته‌ای خود را افزایش می‌دهند. همچنین آنها قبلا مدعی بودند که سلاح هسته‌ای دارند اما از آن استفاده نمی‌کنند که این ادعا در حد یک تعارف سیاسی در گذشته بود اما الان حتی این تعارف را هم نادیده می‌گیرند و رسما اعلام می‌کنند که از سلاح هسته‌ای استفاده می‌کنند.

چگونه آمریکایی‌ها رسما اعلام می‌کنند که هم فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش خواهند داد و هم در صورت لزوم از سلاح‌های هسته‌ای استفاده می‌کنند اما در قبال ایران حتی برای فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز هم مانع‌تراشی می‌کنند؟

برای دولت فعلی آمریکا، فعالیت‌های هسته‌ای ایران معنای خاصی پیدا می‌کند. یعنی آنها خودشان به صورت رسمی اعلام می‌کنند که سلاح هسته‌ای دارند و حتی از سلاح هسته‌ای در موقع لزوم بهره‌برداری می‌کنند و به هیچ نهادی بین‌المللی و حقوقی هم پاسخگو نیستند، اما می‌گویند که ایران حتی فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای هم نباید داشته باشد. نکته قابل تامل این‌که بهانه ترامپ برای خروج از برجام این است که با وجود این‌که این توافق به اذعان بسیاری از ناظران، برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرده اما آمریکایی‌ها به این هم راضی نیستند و پذیرش محدودیت بیشتر از سوی ایران و سایر توافق‌کنند‌گان برجام را خواهانند.

واکنش کشورهای غربی و سازمان ملل متحد به رویکرد جدید هسته‌ای دونالد ترامپ چه بود؟

به نظر می‌رسد کشورهای غربی با آمریکا هماهنگ خواهند شد یا این‌که آنها را هماهنگ می‌کنند. البته روسیه نسبت به سندی که از سوی ترامپ منتشر شده اعتراضی داشت و حتی مقامات روسی نیز به رویکرد جدید هسته‌ای دولت آمریکا اعتراض کردند. چین هم واکنش اعتراضی نسبت به این روند داشته است. کشورهای غربی چندان واکنشی نمی‌توانند نشان دهند. آژانس انرژی اتمی که ذیل سازمان ملل متحد است باید در این زمینه اعتراض کند اما آقای آمانو مدیرکل این آژانس در نهایت بیشتر شبیه کارمند وزارت خارجه آمریکا عمل می‌کند و ترجیح می‌دهد اساسا به چنین مباحثی ورود پیدا نکند.

گفت‌وگو: فتاح غلامی