کاپولای دختر از پدرش انتقام می‌گیرد؟!

داستان فیلم فریب خورده، درباره ورود یک سرباز زخمی از سپاه شمال حین جنگ‌های داخلی و خونبار جنوب و شمال در ایالات متحده است. سرجوخه مک‌برنی (کالین فارل) شمالی به یکی از مدرسه‌های اعیانی جنوبی پناه می‌برد که توسط مدیره‌ای به نام مارتا اداره می‌شود. نقش خانم مارتا را در نسخه کلاسیک جرالدین پیج و در نسخه جدید نیکول کیدمن ایفا می‌کند و در حیطه بازیگری فرق دوغ و دوشاب کاملا مشخص می‌شود و ضعیف و تصنعی بودن کیدمن در تمام این سال‌ها، بار دیگر خودنمایی می‌کند.

ورود یک بیگانه زخمی، آرامش فضای همیشگی مدرسه را بر هم می‌زند. سرباز بیگانه نیازمند تیمار است و به مراقبت احتیاج دارد. از سوی دیگر او نماینده طبقه متوسط شمالی در مدرسه‌ای است که اغلب ساکنانش نماینده طبقه مرفه جنوبی هستند. در طول فیلم چند بار مدیره و معلمه مدرسه خصوصی جنوبی بر سر این موضوع بحث می‌کنند که مک برنی را به نیروهای جنوبی تحویل بدهند، همچنان از او نگهداری کنند یا از او بیگاری بکشند.

در نسخه کلاسیک، روایت از زاویه دید سرباز شمالی ساخته شده و بازسازی نسخه جدید، همان روایت را از دیدگاهی زنانه پیش می‌برد، یعنی فیلم دان سیگل کاملا مردانه و نسخه بازسازی شده سوفیا کاپولایی و زنانه ساخته شده است.

در واقع ساختار تماتیک فریب خورده‌ها از حیث نمایش احساسات ارتجاعی زنانه تفاوتی با فیلم «خودکشی‌های باکره‌ها» از سوفیا کاپولا ندارد. میان کاراکتر ادوینا (کریستین دانست) در نوع کنش و شخصیت‌پردازی هیچ تمایزی با شارلوت در «گمشده در ترجمه» نمی‌توان یافت. ال‌فنینگ با اجرای نقش آلیشیا در فریب خورده، همان کاراکتر کلویی در فیلم جایی دیگر (سوفیا کاپولا) را دوباره تکرار می‌کند. در واقع نسخه بازسازی شده، بشدت تحت سیطره جهان کاپولای مونث است. کریستین معلمه مغموم چه تفاوتی با ماری آنتوانت از همین فیلمساز دارد؟ گویی در گرداب کلیشه‌های کاپولای بیهوده می‌چرخیم، بی‌آن که این گردش داستانی، برای ما ثمری روایی داشته باشد و با جهان تازه و شخصیت‌های جدیدی
آشنا شویم.

از منظر دیگر، قیاس دو نسخه فریب‌خورده، طی 70 سال اخیر، بازتاب یک فضای فکری و فرهنگی متفاوت در آمریکا را نمایان می‌کند. آیا کاپولای مونث از پدرانش که حاکمیت سینمای زنانه را در دهه 60 و 70 سرکوب کردند، انتقام می‌گیرد؟! تفاوت و جابه جایی دیدگاه زنانه و مردانه سبب شده، سرباز زخم خورده از ابزار اغواگری برای زنده‌ ماندن استفاده کند.

اما پرسش مهم در مورد فیلم این است که منشأ اقتباسی دو فیلم دان سیگل و سوفیا کاپولا، از دیدگاه مردانه روایت می‌شود یا زنانه؟ رمان توماس پی.کالینان، از زاویه‌ای زنانه‌ای به نگارش درآمده و زنان در این مدرسه، در فصل‌های مختلفی اول شخص مفرد روایت هستند.

موضوع کتاب، ترس و واهمه بدوی مردانه است نسبت به زنان و البته در نسخه کلاسیکی که دان سیگل ساخته است، نوعی بدگمانی نسبت به زنان و زن‌ستیزی در متن اثر وجود دارد.

سیگل در نسخه قدیمی موضوع زن‌ستیزی را برجسته کرده و روایت را روی پاشنه زن ستیزی می‌چرخاند. فیلم سیگل بر اساس همان الگوی استنباطی رایج در غرب که در هر اثر نمایشی زن‌ها تهدید آمیز هستند، شکل گرفته است.

اما در فیلم کاپولا عنصر تهدید آمیز، مردان هستند که هر نظام متعادل زنانه‌ای را می‌توانند برهم بزنند. در واقع در فیلم کاپولا این مرد است که خون، لجن و اثر جنگ را به میان جزیره آرامش، تمدن و اخلاق با ثبات زنانه می‌آورد. این مرد حتی با شست‌وشوی زخم‌هایش غسل تعمید داده، اما تطهیر نمی‌شود. در فیلم سیگل با اضافه کردن یک زن رنگین پوست کارگردان ترفند سیاسی جالبی را در هیاهوی جنگ‌های جنوب و شمال به‌کار می‌برد. این زن سیاه با شمالی زخمی همدردی کند، چون هر دو زندانی جنوبی‌ها هستند.

فیلم کاپولا طی روند بازسازی تغییری است از مردانه به زنانه. این نخستین باری است که کاپولای مونث فیلم‌نوشتی غیر از اثر خودش را تبدیل به فیلم می‌کند، اما الگوهای آثار پیشین در این اثر همان طور که با مصداق اشاره شد، متجلی است و به گرفتاری بزرگ کاپولا بدل می‌شود. یعنی او در مقام کارگردان نمی‌تواند جنسیت خود را از قضاوت فیلم تفکیک کند. مسلم است که کاپولا در بیان مقصودش برای انتقال مفاهیم ارتجاعی زنانه موفق نیست. فریب‌خورده نیز مثل سایر آثار کاپولا اثری شکست‌خورده، فاقد غنای تماتیک و حتی تاریخی است. ساخت این فیلم تنها فرصتی است برای سوفیا کاپولا برای گردآوردن گروهی ممتاز از بازیگران زن در سن‌های مختلف در فضای تاریخی تا مثل پدرش در هالیودد به بن بست نخورد.