شادی در «رادیو جمعه»

برنامه جمعه ایرانی که جمعه‌صبح‌ها از ساعت 9 تا 11 از شبکه ایران (موج 90 اف ام) پخش می‌شود، هر هفته از 27 آذر 94 روی آنتن می‌رود. تهیه‌کنندگی و سردبیری این برنامه به عهده ساجد قدوسیان است. نسیم رفیعی و علیرضا جاویدنیا گوینده‌های آن هستند. موسیقی این مجموعه را مجتبی تیموری، حسن مصطفی‌پور و محمد تیموری، همزمان با ضبط برنامه می‌نوازند و صداپیشگان مشهوری همچون اصغر سمسارزاده، عباس محبی، شوکت حجت، عباس نباتی، محمدی صباغی، داوود منفرد، مرتضی تبریزی، حسین رفیعی، فرانک رفیعی، گلچهره زند، آرش راسخ، رادمان غروی، زهره کدخدازاده، سارا جعفری، علی زکریایی، افشین مقراضی، مهرداد امیررضایی و ستاره حسینی در آن ایفای نقش می‌کنند. صدابرداری این برنامه را مجید آینه برعهده دارد.

برای گفت‌وگو با برخی عوامل برنامه، به پشت صحنه این مجموعه رادیویی که هر هفته روزهای یکشنبه از ساعت 15 تا 17 در یکی از سالن‌های فرهنگسرای ریحانه، واقع در میدان اعجازی (آصف)، روبه‌روی خیابان زنبق، با حضور تماشاچی‌ها ضبط می‌شود، رفتم. صدابردار در گوشه‌ای از سالن در میان دستگاه‌های متعددی نشسته، تعدادی میکروفن و سازهای مختلف از جمله ویولن و ضرب و ارگ، روی سن خودنمایی می‌کند. سالن پر است از تماشاچی‌های محلی و غیرمحلی که برای گذراندن لحظاتی شاد آمده‌اند و به وضوح از بخش‌های مختلف این جنگ رادیویی لذت می‌برند. این برنامه علاوه بر این‌که سعی دارد لحظاتی مفرح را برای شنوندگان فراهم آورد، تلاش می‌کند معضلات اجتماعی و دردهای روز جامعه را به گوش مسئولان برساند. صدای علیرضا جاویدنیا شنیده می‌شود که: خندیدن که دلیل و بهانه نمی‌خواد... و سالن از صدای شاد ساز و موسیقی لبریز می‌شود.

خوشحالم که مردم همراه ما بودند

علیرضا جاویدنیا را سال‌هاست که می‌شناسیم. از او در مورد رادیو جمعه پرسیدم، می‌گوید: این برنامه در اصل ادامه همان برنامه‌های طنزی است که ما از سال‌ها قبل کار کرده‌ایم. این برنامه تلفیق خوبی از قدیمی‌ترها و پیشکسوت‌ها و تاحدودی جدیدترهاست؛ البته در این که همه در این مجموعه کاربلدند و وظیفه خودشان را می‌دانند و سوابق کاری خوبی دارند، شکی نیست. احساس من با این گروه و این برنامه این است که ما خانواده‌ رادیو جمعه هستیم و همین‌قدر که بتوانیم لبخندی را روی لب شنوندگان بنشانیم، دستمزدمان را گرفته‌ایم.

برنامه رادیو جمعه در مقایسه با سایر برنامه‌های طنز چگونه است؟

از آنجا که این جنس کار، حال و هوای خاص خودش را دارد و از قدیم‌الایام همین قطعات ریتمیک و نمایش‌ها متداول بوده و حتی عوامل این برنامه هم در بسیاری از برنامه‌های طنز پیشین مشترک بوده‌اند، شباهت‌هایی وجود دارد؛ اما به هر حال این برنامه اختصاصات خاص خود و قدر خودش را دارد که با هیچ‌یک از برنامه‌های پیشین یکی نمی‌شود و من خدا را شکر می‌کنم که عضو کوچکی از این خانواده هستم.

بجز این برنامه، برنامه دیگری نیز در رادیو دارید؟

من 26 سال است که برنامه راه شب شنبه‌شب را از ساعت 30 دقیقه بامداد تا 2/30 نیمه شب اجرا می‌کنم و خوشحالم مردم در تمام این سال‌ها همراه ما بوده‌اند.

با شادکردن مردم سروکار داریم

شوکت حجت از دوبلورها و گوینده‌های قدیمی رادیو و تلویزیون است که صدای او را در نقش‌های کودکانه بسیاری از جمله سکارو در میتی‌کومان، پنی در کارآگاه گجت، ایکیوسان، فیلیکس در قصه‌های جزیره و بسیاری دیگر شنیده و به‌نوعی با آنها زندگی کرده‌ایم.

از آخرین فعالیت‌هایتان برایمان بگویید.

فعالیت تخصصی من دوبله است و الان نزدیک به 25 سال است که مدیردوبلاژ هستم و به صورت تخصصی انیمیشن کار می‌کنم و در کنار ‌آن روزهای یکشنبه برای ضبط برنامه رادیو جمعه می‌آیم.

در رادیو جمعه چه کاراکترهایی دارید؟

اینجا به جای پسرشیطانی به نام سرسام صحبت می‌کنم. نقش خانم منقاشیان (که خانمی عصبی و همسرآقای منقاشیان است) و دو سه کاراکتر ثابت دیگر را هم دارم.

به نظر شما اساسا وجود برنامه‌های طنز چه ضرورتی دارد؟

کلا حسن برنامه‌های طنز این است که علاوه بر شاد کردن مردم به نوعی با طنازی، حرف مردم را به گوش مسئولان می‌رساند و به نوعی دردی را از دوش مردم برمی‌دارد و من از این لحاظ خوشحالم که قسمتی از زندگی من این است که با شاد کردن مردم سرو کار دارم و همان‌طور که همیشه گفته‌ام، آرزو دارم روزی به صلح جهانی برسیم.

جان‌علی از 16سالگی با من است

کاراکتر جان‌علی را سال‌هاست که می‌شناسیم و بسیاری از ما سال‌های متمادی است که از او خاطره داریم. عباس محبی صداپیشه این شخصیت است که جان‌علی را با خود به رادیو جمعه آورده است. او همچنین در بخش‌هایی از این برنامه نیز نویسندگی می‌کند.

در جنگ رادیو جمعه چه فعالیت‌هایی دارید؟

من در زمینه نویسندگی هم نمایش و هم اشعار طنز با این برنامه همکاری دارم. همچنین تیپ‌های مختلفی را هم اجرا می‌کنم که یکی از آنها شخصیت جان‌علی است.

به نظر شما این‌که نویسنده، مجری نوشته‌های خودش باشد، چه تاثیری بر ارائه نقش دارد؟

طبیعتا اگر نویسنده موقع نوشتن، بازیگر را بشناسد، می‌تواند نقش را مناسب شخصیت کاراکتر از آب درآورد و خب وقتی مولف خودش بازیگر باشد، براحتی می‌تواند نقش را به اجرا درآورده و در مواقع لزوم، قسمت‌هایی را به‌صورت بداهه به نقش اضافه یا حتی از آن کم کند که در این صورت، نمایش‌ها برای خود ما و شنوندگان دلچسب‌تر خواهد بود.

از نقش‌های دیگرتان در رادیو جمعه بگویید.

من در اینجا نقش آقا ماشاءالله و دایی‌جان را داشتم. اخیرا تیپ جدیدی را هم با عنوان کدخدا ارائه دادم. جان‌علی هم که از 16 سالگی همراه من است.

مخاطبان از کارهای ما استقبال خوبی کردند

داوود منفرد نیز از پیشکسوتان رادیو و تلویزیون است. من خودم ایشان را از برنامه کودک شبکه پنج سیما به نام رنگین‌کمان به خاطر دارم. او نیز در رادیو جمعه تیپ‌های گوناگون را ارائه می‌دهد. عمده‌ترین نقش او «شنگول» است؛ پیرمردی شاد و متفاوت. از او در مورد این کاراکتر پرسیدم. او می‌گوید: آدم‌های مسن معمولا شور و نشاط ندارند؛ انگار باید خسته و افسرده باشند. این بود که من تصمیم گرفتم پیرمردی بذله‌گو باشم. شنگول پیرمردی دلچسب است که طنزش نمک خاصی دارد و چون مخاطبان از این نقش استقبال کردند، پس خودم هم راضی هستم.

استقبال مخاطبان از برنامه رادیو جمعه چطور بوده است؟

با توجه به این‌که این برنامه تقریبا یک‌سال و نیم بعد از آخرین برنامه طنز روزهای جمعه، به نوعی دوباره شروع به کار کرد، فکر می کردم مخاطبان زیادی نداشته باشیم، اما با کمال تعجب دیدم مردم برنامه ما را دنبال می‌کنند و استقبال خوبی از آن کردند، گواه این امر آمار و پیامک‌های مخاطبان به برنامه است که ما را برای تلاش بیشتر دلگرم می‌کند.

بجز رادیو، اخیرا فعالیت دیگری نیز داشته‌اید؟

جدیدا شبکه جدیدی با عنوان «ایران کالا» در تلویزیون راه‌اندازی شده که تلاش می‌کند مردم و بخصوص کودکان را به خرید کالاهای ایرانی تشویق و ترغیب کند. هوشنگ هدایتی، برنامه طنز کودکانه 90 قسمتی را برای این شبکه در دست تهیه دارد که من نیز در این مجموعه نقش دارم.

در مورد نقش‌تان در این مجموعه بگویید.

من طرفدار کالاهای خارجی هستم، در صورتی که از کالاهای ایرانی شناختی ندارم. یکی از عروسک‌هایی که در این مجموعه است، سعی می‌کند مرا قانع کند جنس‌های ایرانی بهتر از خارجی است و در این روند به کارخانه‌های اجناس ایرانی مربوط به کودکان، از جمله کارخانه‌های تولید اسباب‌بازی، لوازم التحریر، پوشاک و... سر می‌زنیم.

آدم منضبطی هستم

اصغر سمسارزاده از هنرپیشه‌ها و صداپیشگانی است که چند نسل با بازی‌ها و صدای او خاطره دارند. او نیز در مجموعه رادیو جمعه حضور دارد. عمده‌ترین نقش او آقای منقاشیان است که شخصیتی نکته‌بین و نکته‌سنج است و معمولا معضلات اجتماعی را با زبان طنز به چالش می‌کشد. او که فعالیت طنز رادیویی خود را
25سال پیش شروع کرده، درباره نقش خود می‌گوید: تیپ منقاشیان، شخصیتی است که به مسائل گیر می‌دهد. در واقع سعی می‌کند معضلات جامعه و اتفاقات روز را پررنگ‌تر کرده و به نوعی پیام مردم را به مسئولان برساند. هر اتفاقی که می‌افتد، این شخصیت آنجا آماده است.

چه شد تیپ آقای منقاشیان شکل گرفت؟

من این نوع شخصیت را از رادیو تهران شروع کردم و از سال‌ها گذشته، معمولا این نوع شخصیت شاکی را با صداهای مختلف ارائه کرده‌ام.

به نظر می‌رسد خودتان هم شخصیتی نکته‌سنج دارید.

از آنجا که دلم می‌سوزد، اگر چیزی ببینم، معمولا مداخله می‌کنم. من اصولا آدم منضبطی هستم؛ اما آنقدر بی‌نظمی در جامعه ما حاکم است که دیگر جایی برای انضباط باقی نمی‌ماند. در واقع هیچ‌کس وظیفه خودش را انجام نمی‌دهد. اگر همه ما وظیفه خودمان را انجام بدهیم، خیلی از اتفاقات نمی‌افتد.

به نظر شما برنامه‌های طنز پیش از این چه تاثیری در تکوین شخصیت برنامه رادیو جمعه داشته‌اند؟

به نظر من این برنامه به نوعی ارثیه‌ای است که از منوچهر نوذری، علی تابش، مرتضی احمدی و... به ما رسیده است و ما داریم از آن محافظت می‌کنیم تا سال‌های متمادی ادامه داشته باشد.

سعی کردیم در محتوا و فرم تغییراتی ایجاد کنیم

در ادامه سراغ ساجد قدوسیان، سردبیر، تهیه‌کننده و یکی از نویسندگان برنامه می‌روم. او که فارغ‌التحصیل تئاتر است، از سال 86 فعالیت در رادیو را با نویسندگی طنز آغاز کرده و نهایتا به تهیه‌کنندگی رسیده و جوایز متعددی را نیز از آن خود کرده است.

از موفقیت‌هایی که برنامه‌های رادیویی‌تان کسب کرده، بگویید.

من در یازدهمین جشنواره رادیو که در زیباکنار برگزار شد، برای برنامه پایان کبوتر، برنامه‌ساز برتر شدم و پس از آن کاری با عنوان «به دنیا بگویید کمی بلندتر» را به جشنواره بین‌المللی ABU که مهم‌ترین جشنواره بین‌المللی رادیو است و به بررسی برنامه‌های رادیویی ساخته شده در آسیا و اقیانوسیه می‌پردازد، فرستادیم که آن برنامه جزو چهار برنامه ‌برتر شناخته شد.

رادیو جمعه را چطور آغاز کردید؟

با تشویق مهندس بهنام احمدپورمبارکه این برنامه را با یکسری جوان تئاتری شروع کردیم و به مرور پیشکسوتان طنز رادیو به ما پیوستند که این باعث افتخار من بود تا بتوانم در کنار این عزیزان بیاموزم و تجربه کنم.

ساختار برنامه رادیو جمعه چگونه است؟

طبیعی است که این برنامه همان ساختار معمول برنامه‌های طنز ازجمله «صبح جمعه با شما» را دارد، چون مردم با برنامه‌هایی از این دست ارتباط خوبی برقرار می‌کنند؛ ولی از آنجا که دسته‌بندی‌های ثابت ما را به تکرار می‌اندازد، در محتوا و فرم، به مقتضیات زمان تغییراتی را ایجاد می‌کنیم تا بهتر بتوانیم مشکلات مردم و معضلات اجتماعی را مطرح کرده و قالب‌های بهتر و موثرتری را برای برنامه طراحی کنیم. به طور کلی برنامه رادیو جمعه در قالب‌های نمایش، طنزآهنگ، فکاهه، هجو و طنزهای انتقادی ارائه می‌شود و ما سعی می‌کنیم هر هفته با توجه به موضوع روز جامعه، مسائل داخلی و حتی مسائل بین‌‌المللی برنامه‌ای متفاوت داشته باشیم.

کار صدا متنوع است

صدابرداری در رادیو، یکی از اصلی‌ترین ارکان تهیه برنامه‌هاست. در آخر با مجید آینه که یکی از پیشکسوتان صدا در رادیوست، گفت‌وگو می‌کنیم:

با توجه به این‌که برنامه رادیوجمعه، خارج از فضای استودیو ضبط می‌شود، تفاوت آن با سایر برنامه‌هایی که در فضای آکوستیک ضبط می‌شود، چیست؟

همان‌طور که اشاره کردید، موقعی که از استودیوهای استاندارد رادیو خارج می‌شویم، طبیعتا مجبوریم یکسری مسائل را اعمال کنیم. تفاوت اصلی این است که در محیط استودیو، صدارسانی نداریم. در واقع در برنامه‌هایی که در خارج از محیط استودیو ضبط می‌شود و تماشاچی وجود دارد، علاوه بر ضبط صدا که باید با کیفیت مناسبی انجام شود، پخش صدا و صدارسانی نیز وجود دارد که این امر تجهیزات مناسب خود را می‌طلبد. علاوه بر این در ضبط خارج از استودیو یکسری صداهای محیطی نیز وجود دارد که باید تحت کنترل و گاهی فیلتر قرار بگیرند.

تجهیزات چقدر در تهیه صدا موثر است؟

کار صدابرداری منوط به تجهیزات است. تجهیزاتی اعم از میکسرهای صدا، میکروفن‌ها، رکوردرها و سایر ابزار، به فراخور سالن و محل ضبط انتخاب می‌شوند. حتی نوع برند و جنس این تجهیزات مهم است و برای رکورد هر کاری از نوع خاصی از آنها بهره می‌بریم.

با توجه به این‌که برنامه رادیو جمعه، خارج از استودیو ضبط می‌شود، چگونه از تجهیزات
مورد نیازتان برخوردار می‌شوید؟

به طور کلی در واحد رپرتاژ رادیو، دو بخش داریم؛ یکی واحدهای پرتابل و دیگری واحدهای سیار که هر کدام از این واحدها زیر نظر مسئولانی اداره می‌شود. کل این مجموعه زیر نظر مدیر امور فنی رپرتاژ صدا، مهندس طهانیان مدیریت می‌شود. درخصوص برنامه رادیو جمعه هم این تجهیزات به کمک واحد سیار، برای هر برنامه به محل برنامه اعزام شده و بعد از ضبط به سازمان برمی‌گردد.

تغییرات و حتی افکت‌هایی را که لازم است روی بعضی از صداها اعمال کنید، چگونه انجام می‌دهید؟

ما برای ضبط یک برنامه رادیویی، آیتم‌های مختلفی داریم. گاهی مجبوریم روی فرکانس‌های صدای فرد، همان موقع تغییراتی را ایجاد کنیم یا افکت صداهای مختلفی را روی صدای خواننده یا حتی سازها اعمال کنیم که آنها را به فراخور تکست و مطلب همان موقع رکورد، انجام می‌دهیم.

آیا ضبط صدا در برنامه‌های مختلف رادیویی متفاوت است یا همه از ساختار ثابتی برخوردارند؟

کار صدا، کلا خیلی متنوع است. به جرات می‌توانم بگویم کار ضبط و پخش انواع برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، چه با واحد سیار، چه داخل پخش و چه داخل استودیوهای تولید و حتی کارهای مجموعه‌های تلویزیونی، فیلم‌های مستند، کنسرت و.... متفاوت است و انجام هرکدام تجربه و معلومات خاص خودش را می‌طلبد. به عبارتی تفاوت‌های زیادی میان یک برنامه‌ ساده تک میکروفنی با یک برنامه به سبک و سیاق رادیو جمعه که در خارج از استودیو و با چند میکروفن ضبط می‌شود، وجود دارد.

فریبا نحوی