گره کمبود منابع بازشدنی است

پیش از این نیز تحقیقاتی در این زمینه انجام شده بود که نشان می‌داد صنعت انرژی خورشیدی در دنیا در مراحل اولیه و ابتدایی قرار داشت. آن زمان کاربرد انرژی خورشیدی با شتاب روبه رشدی مورد توجه قرار گرفته بود. با هدف پی بردن به این‌که نبض انرژی خورشیدی اکنون در چه کشورهایی می‌تپد، سال گذشته در این زمینه تحقیقات جامعی انجام شد تا اطلاعات پیشین به‌روزرسانی شود. برای این که بتوانیم درک بهتری از مسیر پیشرفت کشورها در توسعه کاربرد انرژی خورشیدی داشته باشیم، در کنار رتبه کنونی کشورها در فهرست ده کشور پیشرو در بهره‌گیری از انرژی خورشیدی، جایگاه این کشور‌ها در مطالعه قبلی نیز آورده شده که نشاندهنده سرعت روبه رشد بهره‌گیری از انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی پاک و مقرون به صرفه است. به نظر می‌رسد با توجه به روند روبه رشد صنعت خورشیدی باید واحدهای اندازه‌گیری در این صنعت را از مگاوات به گیگاوات ارتقا دهیم. در ادامه فهرست ده کشور پیشرو در صنعت خورشیدی براساس ظرفیت انرژی فتوولتائیک آمده است. فکر می‌کنید کدام کشورها در فهرست برترین کشورها در صنعت خورشیدی قرار دارند؟

1ـ آلمان: 35.5 گیگاوات

(سال 2010: 9.8 گیگاوات ـ رتبه نخست)

آلمان سال 2010 در رتبه نخست کشورهای پیشرو در بهره‌گیری از صنعت انرژی خورشیدی قرار داشت و تنها کشوری است که در این سال‌ها این روند را حفظ کرده و همچنان در رتبه نخست کشورهای پیشرو در بهره‌گیری از سیستم‌های فتوولتائیک قرار دارد. این کشور سال 2009 به تنهایی 3.8 گیگاوات سیستم فتوولتائیک وارد شبکه کرد و هر سال حداقل 3.3 گیگاوات ظرفیت فتوولتائیک جدید در این کشور عملیاتی شده است. این در حالی است که در فاصله زمانی بین سال‌های 2010 تا 2012 ظرفیت فتوولتائیک جدید بهره‌برداری شده در این کشور به 6 گیگاوات رسیده است.

به گزارش انجمن صنعت فتوولتائیک اروپا، هزینه تشویقی که از طرف شرکت‌های تامین‌کننده انرژی یا متولی شبکه برق به تولیدکننده برق از منابع تجدیدپذیر پرداخت می‌شود، فرصت‌های مالی مناسب، در دسترس بودن شرکت‌های متخصص در زمینه تولید سیستم‌های فتوولتائیک و همچنین آگاهی‌های عمومی از مهم‌ترین علل موفقیت آلمان در رسیدن به چنین جایگاهی بوده است. پیش‌بینی می‌شود آلمان سال‌های آینده نیز همچنان در میان دیگر کشورهای اروپایی در این عرصه پیشتاز باشد و با رشد 26 درصدی یک چهارم ظرفیت فتوولتائیک دنیا را به خود اختصاص دهد. این در حالی است که کشورهای چین و ایتالیا که در رتبه‌های بعدی این فهرست قرار دارند در عملیاتی شدن ظرفیت فتوولتائیک جدید رشد 13 درصدی داشته‌اند.

2ـ چین: 18.3 گیگاوات

(سال 2010: 0.305 مگاوات ـ رتبه هشتم)

به نظر می‌رسد چین در هر حوزه‌ای در مقایسه با دیگر کشورها باید قدم‌های بزرگ‌تری بردارد. از آنجا که چین پرجمعیت کشور دنیاست و بیشترین ردپای کربن (Carbon Footprint) یا به عبارتی بیشترین تاثیر را در افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن دارد، اخیرا خبرهای جالب توجهی درباره مشارکت هر چه بیشتر این کشور در راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی شنیده می‌شود. از سال 2010 که برای آخرین بار وضع کشورهای مختلف از نظر بهره‌برداری از ظرفیت سیستم‌های فتوولتائیک مورد بررسی قرار گرفت تا به امروز، ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی فتوولتائیک در این کشور 6000 درصد افزایش یافته و از یک سوم گیگاوات به 18.3 گیگاوات رسیده است. چین یکی از تولیدکنندگان بزرگ صفحات خورشیدی در سطح دنیاست. این کشور پیش از این در نظر داشت تا سال 2020 ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی را به 30 مگاوات برساند؛ این در حالی است که در برنامه جدید در نظر گرفته شده قرار است ظرفیت فتوولتائیک در این کشور تا سال 2017 به 30 گیگاوات افزایش پیدا کند. به این ترتیب این کشور که تاکنون بیشترین نقش را در افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته است به جمع کشورهای پیشرو در زمینه استفاده از انرژی‌های سبز می‌پیوندد.

3ـ ایتالیا: 17.6 گیگاوات

( سال 2010: 1.2 گیگاوات ـ رتبه پنجم)

این کشور با افزایش ظرفیت‌های جدید فتوولتائیک از رتبه پنجم فهرست کشورهای پیشرو به رتبه سوم ارتقا پیدا کرده است. در این کشور 7.8 درصد انرژی موردنیاز کشور از منبع خورشیدی تامین می‌شود. در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی برای تولیدکنندگان برق از منابع تجدیدپذیر در کنار بهره‌مندی از تابش نور خورشید فرصت مناسبی برای استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی در این کشور فراهم کرده است. ادامه این روند مستلزم ایجاد هماهنگی بین سیاست‌های اجرایی در حوزه انرژی است.

4ـ ژاپن: 13.6 گیگاوات

(سال 2010: 2.6 گیگاوات ـ رتبه سوم)

گرچه رتبه ژاپن در این فهرست رتبه‌بندی از سوم به چهارم تنزل پیدا کرده است، اما همچنان یکی از کشورهای پیشرو در این حوزه است. در چهار سال گذشته ظرفیت فتوولتائیک در این کشور بیش از 500 درصد افزایش یافته است. این کشور قصد دارد تا سال 2020 ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی را به 28 گیگاوات برساند؛ این در حالی است که پیش‌بینی کرده با همکاری بخش دولتی و خصوصی تا سال 2030 ظرفیت فتوولتائیک را به 53 گیگاوات برساند. این کشور پس از فاجعه هسته‌ای فوکوشیما در زمینه بهره‌گیری از انرژی خورشیدی به تصمیمات جدیدی رسیده و بر این اساس از ایجاد مزارع خورشیدی شناور در سواحل جزایر این کشور خبر داده است.

5ـ ایالات متحده آمریکا: 12 گیگاوات

(سال 2010: 1.6 گیگاوات ـ رتبه چهارم)

این کشور در چهار سال گذشته با رشد 750 درصدی در زمینه ایجاد ظرفیت‌های جدید فتوولتائیک مواجه بوده است. اما از آنجا که در این حوزه تغییرات بسیار سریع اتفاق می‌افتد با یک رتبه تنزل به جایگاه پنجم فهرست رتبه‌بندی کشورهای پیشرو در این حوزه رسیده است. بی‌شک کاهش هزینه بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در این کشور و همچنین سیاست‌های حمایتی مالی از سوی دولت در این روند نقش بسیار مهمی داشته است. علاوه بر این، قوانین تصویب شده با هدف ترویج استفاده از منابع خورشیدی در این کشور می‌تواند تضمین‌کننده رشد قابل توجه در زمینه افزایش ظرفیت فتوولتائیک در این کشور باشد.

6ـ اسپانیا: 5.6 گیگاوات

(سال 2010: 3.4 گیگاوات ـ رتبه دوم)

از آنجا که سال 2008 ایجاد و رونق صنعت انرژی خورشیدی در اسپانیا مورد توجه قرار گرفته بود این کشور در زمینه بهره‌گیری از سیستم‌های فتوولتائیک از کشورهای پیشرو در سطح دنیا بود. اما در فاصله زمانی بین سال‌های 2010 تا 2013 رتبه این کشور در فهرست رتبه‌بندی کشورها به میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا کرده است. در این بازه زمانی ظرفیت فتوولتائیک در کشور آلمان به بیش از چهار برابر افزایش پیدا کرده است در حالی که در اسپانیا میزان ظرفیت فتوولتائیک حتی به دو برابر هم نرسیده است. تاخیر یا کاستی دولت در در اختصاص یارانه تعیین شده برای این حوزه و همچنین کاهش تقاضا برای انرژی در نتیجه بحران اقتصادی در این کشور از مهم‌ترین علل کند شدن روند توسعه سیستم‌های فتوولتائیک در این کشور بوده است. با توجه به ظرفیت‌های خوب موجود در این کشور و امکان بهره‌مندی از تابش نور خورشید پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید برق از سیستم‌های خورشیدی در این کشور تا پایان امسال روند رو به رشدی داشته باشد.

7ـ فرانسه: 4.6 گیگاوات

(سال 2010: 0.272 گیگاوات ـ رتبه نهم)

یکی از ویژگی‌های شاخص این کشور در روند رو به رشد افزایش ظرفیت فتوولتائیک جدید استفاده از هزینه تشویقی پرداخت شده از سوی شرکت‌های تامین‌کننده انرژی یا متولی شبکه برق در بهره‌گیری از سیستم‌های فتوولتائیک در ساخت ساختمان‌های جدید یا به عبارتی سیستم‌های فتوولتائیک یکپارچه با ساختمان است که به تولیدکننده برق از منابع تجدیدپذیر منجر می‌شود.

براساس گزارش اعلام شده از سوی انجمن فتوولتائیک اروپا، نبود حمایت‌های سیاسی در زمینه ایجاد انگیزه بیشتر برای بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در این کشور موجب کند شدن روند رشد این کشور در این حوزه بوده است. این کاستی‌ها موجب رونق بیشتر صنایع مبتنی بر منابع سوخت فسیلی و هسته‌ای در این کشور شده است.

8ـ استرالیا: 3.3 گیگاوات

(سال 2010: 0.125 گیگاوات)

استرالیا از جمله کشورهایی است که اخیرا به جمع ده کشور پیشرو در زمینه بهره‌گیری از انرژی خورشیدی پیوسته است. تا پایان سال 2009، ظرفیت ولتائیک در این کشور 125 مگاوات برآورد شده بود. این در حالی است که اجرای راهکارهای هوشمندانه مانند هزینه تشویقی که از طرف شرکت‌های تامین‌کننده انرژی یا متولی شبکه برق به تولیدکننده برق از منابع تجدیدپذیر پرداخت می‌شود و همچنین در نظر گرفتن سیاست‌هایی به منظور بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر انرژی موجب شد تا پایان سال 2013 ظرفیت سیستم‌های فتوولتائیک در این کشور با رشد 2600 درصدی به 3.3 گیگاوات افزایش پیدا کند. روند پیوسته کاهش هزینه انرژی خورشیدی و همچنین برخورداری از بیشترین پتانسیل خورشیدی در سطح دنیا موجب شده است هزینه انرژی خورشیدی در این کشور به کمتر از نصف هزینه‌های شبکه‌های برق کاهش پیدا کند.

9ـ بلژیک: 3 گیگاوات

(سال 2010: 0.363 گیگاوات ـ رتبه هفتم)

یکی از نمادهای شاخص این کشور، گل‌های خورشیدی است. بلژیک از مدعیان اصلی کشور‌های پیشرو در زمینه بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در سطح دنیاست که از سال 2009 تاکنون در این زمینه موفقیت‌های چشمگیری را از آن خود کرده است. موفقیت این کشور بیش از هر چیز مدیون اجرای طرح بسیار خوبی موسوم به گواهینامه سبز است که از عملکردی شبیه سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته شده برای تولیدکنندگان برق از منابع تجدیدپذیر برخوردار است. تخفیف‌های مالیاتی در نظر گرفته شده برای استفاده از انرژی برقی تولید شده به وسیله سیستم‌های فتوولتائیک و همچنین کاهش هزینه صفحات خورشیدی از دیگر عواملی است که در رشد بازار خورشیدی در این کشور نقش بسیار مهمی داشته است.

10ـ انگلیس: 2.9 گیگاوات

(سال 2010: 0.027 گیگاوات)

انگلیس از دیگر کشورهایی است که بتازگی به جمع کشورهای پیشرو در استفاده از انرژی خورشیدی پیوسته است. در مطالعاتی که سال 2009 در این زمینه انجام شد، هیچ اثر و نشانه‌ای از کشور انگلیس دیده نمی‌شد. در حقیقت این کشور با ظرفیت فتوولتائیک 27 مگاواتی نمی‌توانست در میان کشورهای پیشرو در این حوزه، حرفی برای گفتن داشته باشد، اما از آن زمان تاکنون رشد سریعی را در زمینه بهره‌گیری از انرژی خورشیدی شاهد بوده‌ایم. به گزارش انجمن صنایع فتوولتائیک اروپا، سال 2013 ظرفیت بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در این کشور به دو برابر افزایش پیدا کرده است و میزان نصب تجهیزات فتوولتائیک در این کشور حتی در مقایسه با کشور ایتالیا که در رتبه پنجم این فهرست قرار دارد، به مراتب بیشتر بوده است.

برگرفته از: pureenergies.com

سهم ایران از انرژی خورشیدی؟

با توجه به مشکلات پیش‌رو در زمینه استفاده از منابع انرژی فسیلی، در آینده استفاده از انرژی‌های نو مانند انرژی خورشیدی از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود. میزان تابش انرژی خورشید در پهنه ایران 2.5 برابر بسیاری از کشورهای اروپایی است و شرایط بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در بسیاری از مناطق کشور مهیاست. این در حالی است که این انرژی در ایران سهم اندکی دارد. کشور ما به دلیل قرار داشتن بر کمربند تابش خورشیدی از قابلیت خوبی در این زمینه برخوردار است. در 90 درصد خاک ایران بیش از 300 روز آفتابی وجود دارد که میزان تابش خورشیدی در این روزها حدود 1800 تا 2200 کیلووات ساعت بر متر مربع است. در بیشتر مناطق ایران به ازای هر متر مربع بیش از پنج کیلووات ساعت انرژی رایگان از خورشید دریافت می‌شود. یک لامپ 20 واتی برای این که ده ساعت در روز روشن باشد به 200 وات ساعت انرژی نیاز دارد. به این ترتیب با در نظر گرفتن این که در هر متر مربع 5000 وات ساعت انرژی خورشیدی رایگان دریافت می‌شود می‌توان با انرژی دریافتی از یک متر مربع از سطح 25 لامپ 20 واتی را به مدت ده ساعت در روز روشن نگه داشت. بر این اساس با اندک توجهی به انرژی خورشیدی می‌توان بدون نیاز به نیروگاه‌های دیگر برای تولید برق و انرژی در کشور از نیروگاه‌های خورشیدی استفاده کرد. در کشور ما از سال 1370 تلاش‌هایی با هدف استفاده از انرژی‌های نو و بویژه انرژی خورشیدی انجام شده است که بسیاری از کارشناسان بر این باورند پیشرفت قابل توجهی را در این حوزه شاهد نبوده‌ایم. بررسی‌های آماری انجام شده حاکی است تاکنون کمتر از 0.2 درصد از ظرفیت‌های ایران در حوزه انرژی خورشیدی بهره‌برداری شده است. گفته می‌شود وجود مراکز متعدد برای تصمیم‌گیری در این زمینه و نبود حمایت‌های کافی از سوی دولت از مشکلات اصلی عقب‌ماندگی کشور در این حوزه است. در همه کشورهای پیشرو در این زمینه حمایت‌های دولتی عامل اصلی رسیدن به موفقیت بوده است.

این در حالی است که زیرساخت‌ها و قوانین حمایتی در کشور ما جایگاهی ندارد. همچنین باید توجه داشت شبکه‌های برق کشور برای استفاده از انرژی خورشیدی آمادگی لازم را ندارد. گرچه وجود منابع سرشار فسیلی در ایران و پایین بودن هزینه‌های نفت و گاز نیز در توسعه نیافتن کشور در بهره‌برداری از منابع تجدیدپذیر انرژی چندان بی‌تقصیر نبوده است. به هر حال منابع فسیلی ایران نیز روزی به پایان می‌رسد و در چنین شرایطی کشورهایی موفق هستند که پیش از این رسیدن به این مرحله بحرانی، استفاده از انرژی‌های نو را به عنوان یک ضرورت مورد توجه قرار داده باشند.

در ایران برای تولید برق در نیروگاه‌های حرارتی از سوخت مازوت (نفت کوره) استفاده می‌شود. هر تن مازوت در هشت بشکه جای می‌گیرد. پس می‌توان حساب کرد هر بشکه حاوی 147 لیتر مازوت است. قیمت هر تن مازوت حدود 528 دلار و قیمت هر بشکه قریب به 77 دلار است. در ایران قیمت هر کیلو مازوت صادراتی حدود 47 سنت و قیمت هر کیلو مازوت داخلی (M380) ششصد تومان است. توجه به اعداد جدول زیر نشان می‌دهد که در صورت رواج استفاده از انرژی خورشیدی برای تولید برق و صادرات منابع نفتی چه مقدار ارزآوری برای کشور می‌تواند انجام شود.

محاسبات با استفاده از الگوریتم تبدیل واحدها در پایگاه www.unitjuggler.com انجام شده است.

فرانک فراهانی‌جم / گروه دانش