شهرت تو از من زردی من از تو

بنابراین هم از قدرت زیادی برخوردارند و هم حذف آنها می‌تواند شکاف اطلاعاتی بین طبقات مختلف یک جامعه را افزایش دهد. همان‌گونه که وجود سینمای تجاری یا سینمای موسوم به «بدنه» به نوعی ضامن حیات سینما و سامان‌دهنده وضع اقتصادی آن است، نشریات زرد هم نقش مشابهی برای مطبوعات ایفا می‌کنند و حضور آنها برای ادامه حیات مطبوعات لازم است. در بعضی از کشورها به‌دلیل فضای فرهنگی متفاوت، دامنه قدرت این نشریات بیشتر است و در کشورهایی که ارزش‌های اخلاقی و بومی بیشتری دارند، وضع بر عکس است.

در کشور ما و در دوران حکومت پهلوی دوم، شیوه حیات این نشریات به کشورهای غربی نزدیک‌تر بود. به‌دلیل سیستم خاص ستاره‌سازی آن دوران و ویژگی‌های فرهنگی آن، این نشریات براحتی اخبار شخصی و شایعات مربوط به ستارگان حوزه‌های مختلف فرهنگی و ورزشی را پوشش می‌دادند و با انتشار تصاویر و تیترهای آنچنانی، مخاطبان زیادی برای خود دست و پا می‌کردند. در این بین رابطه این نشریات با ستارگان سینما از اهمیت زیادی برخوردار بود و اطلاعات مربوط به زندگی شخصی عموم هنرپیشگان ـ از سوپراستارها گرفته تا بازیگران درجه 2 و 3 ـ از طریق نشریات عامه‌پسند به راحتی در دسترس مردم قرار می‌گرفت.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به‌دلیل تغییرات گسترده‌ای که در نگاه فرهنگی نظام حاکم صورت گرفت، بساط این نوع نشریات تا حد زیادی برچیده شد. سیاست ضدستاره‌سازی که در دهه 60 از سوی مدیران وقت ارشاد و معاونت سینمایی به کار گرفته شده بود، نه تنها دست و پای نشریات زرد، که دست و پای خود سینماگران شاخص آن دوران را هم در دیده‌شدن بیش از حد بسته بود و ستاره‌پروری در آن دوران هنجارشکنی به حساب می‌آمد. از اواسط دهه 70 به بعد این رویه تعدیل شد و با ازدیاد نشریات مختلف، مطبوعات زرد یک بار دیگر وارد عرصه شد. بروز تحولات در عرصه سینما هم کار را برای نشریات اینچنینی آسان‌تر کرد و به مرور نسل جدیدی از ستارگان جوان سینما به لطف همین نشریات، شهرت قابل توجهی بر هم زدند و کیوسک‌های مطبوعاتی سراسر کشور به‌تدریج از تصاویر چهره ستاره‌های روشن چشم و خوش‌چهره و جوان سینما پر شد. به همین دلیل بر سر انتشار اخبار جنجالی و منتشر نشده از زندگی خصوصی و حریم شخصی بازیگران سینما رقابت شدیدی بین صاحبان مطبوعات زرد درگرفت. برای این نشریات اهمیتی نداشت که فلان ستاره چه فیلمی می‌بیند و چه کتابی می‌خواند و بر چه مبنایی در فیلم‌ها حاضر می‌شود. این نشریات دنبال اطلاعات سطحی و راحت‌الحلقومی بودند که عامه مردم را راضی می‌کرد. از همین رو پرداختن به مسائلی نظیر ازدواج فلان ستاره و طلاق بهمان بازیگر و جمع‌آوری اطلاعاتی در مورد رنگ و غذا و تیم مورد علاقه ستارگان سینما و درج 50 نکته از زندگی خصوصی فلانی، تبدیل شد به رویه ثابت این نشریات که تعدادشان روزبه‌روز در حال افزایش بود. در حالی که بنابر آمارهای منتشر شده از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعداد نشریات منتشر شده در سال 65 به سختی به رقم صد عدد می‌رسید، این رقم در سال 85 از مرز 2500 نشریه فراتر رفت و طبعا بخش نسبتاً قابل توجهی از این رقم به نشریات زرد اختصاص داشت.

بهشت نشریات زرد

رابطه نشریات زرد با سینما همواره دوسویه، مهم و البته پر از فراز و نشیب بوده است. این نشریات برای ادامه حیات تشنه دریافت کوچک‌ترین اطلاعاتی از زندگی ستارگان سینما و تلویزیون هستند و برای به‌دست آوردن این گنجینه، از بسیاری روش‌های اخلاقی و حتی غیراخلاقی دریغ نمی‌کنند. از طرفی، گروهی از ستارگان سینما و تلویزیون هم برای بیشتر دیده شدن و ماندن در صدر اخبار فرهنگی و هنری، گهگاه بی‌تمایل نیستند که خبری از زندگی شخصی‌شان در فضای مجازی منتشر شود و گاهی حتی برای چنین‌کاری سر کیسه را هم شل می‌کنند. البته که این وضع یک رویه وارداتی است و از کشورهایی مانند انگلستان و آمریکا (که هر دو بهشت نشریات زرد هستند) وام گرفته شده، با این تفاوت که به دلیل اختلاف‌های فرهنگی و ارزشی، دست و پای نشریات کشور ما در پرداختن به هر نکته‌ای خیلی باز نیست و مطبوعات زرد برای شایعه‌پردازی و خبرسازی باید زحمت بیشتری متحمل شوند.

به‌عنوان مثال دستیابی به اطلاعات بسیار شخصی زندگی بازیگران خارجی، از این نکته که چه کفشی با چه مارکی، می‌پوشند گرفته تا این نکته که در یک ماه اخیر با چه کسانی رفت و آمد شخصی داشته‌اند براحتی آب‌خوردن در دسترس است. در ایران اما قضیه اندکی فرق دارد. لااقل تا چند سال پیش این‌گونه بود و به‌دلیل قانون سختگیرانه مطبوعات، بسیاری از این نشریات از ترس توقیف و لغو امتیاز، در این عرصه دست به عصا حرکت می‌کردند. اما گذر زمان معادلات را به هم ریخت و با وجود مذموم بودن انتشار اخبار مربوط به زندگی شخصی در جامعه ایران، به‌دلیل ازدیاد نشریات اینچنینی و مهم‌تر از آن رشد بی‌اندازه سایت‌های اینترنتی، این موضوع در کشورمان هم کم‌کم دارد به وضع نابهنجاری نزدیک می‌شود. از آنجا که مطبوعات زرد در حالت کلی و سایت‌های اینترنتی بی‌در و پیکر پدیده‌های جدیدی در این جامعه محسوب می‌شود، فرهنگ تولید و استفاده از این موارد نیز هنوز در کشور جا نیفتاده و بخصوص در زمینه اینترنت، قانون نیز نواقص زیادی دارد. به‌همین دلیل رابطه دوسویه نشریات زرد (چاپی و اینترنتی) با ستارگان عرصه تصویر فراز و نشیب‌های زیادی دارد و در سال‌های اخیر در مواردی به برخورد و اصطکاک و حتی شکایت هم منجر شده است.

زرد عمیق در فضای مجازی

اگر روزگاری نشریات تنها پل ارتباطی بین ستارگان و مخاطبان سینما بود، امروزه کم‌اهمیت‌ترین بازیگران این عرصه هم دست‌کم یک سایت اینترنتی یا یک حساب کاربری در اینستاگرام دارند و در آن می‌توانند به شکلی مستقیم و بی‌واسطه با هواداران خود ارتباط برقرار کنند، نظرات آنها را جویا شوند، آنها را در حد متعادل و معقولی در جریان اتفاقات زندگی روزمره خودشان قرار دهند و از کارهای جدیدشان برای آنها بگویند. همین ارتباط بی‌واسطه هنرمندان با مردم از طریق شبکه‌های اجتماعی باعث شد تا کار و بار نشریات چاپی زرد تا حدی کساد شود و در عوض سایت‌های اینترنتی بی‌نام و نشان شروع به قدرت‌نمایی کنند. هک کردن تصاویر شخصی، برجسته کردن برخی تصاویر منتشر شده از سوی ستارگان در فضای مجازی و پرداختن به نوع برخورد این ستاره‌ها در مواجهه با ادبیات مختلف مردم، سوژه جدید نشریات زرد نوین یا همان وبسایت‌های اینترنتی بود. به‌عنوان مثال چندی پیش خبر ازدواج یکی از بازیگران زن سینما و تلویزیون با یکی از بازیگران و مسئول انتخاب بازیگران سینما چنان در شکل گسترده‌ای توسط سایت‌های زرد اینترنتی منتشر شد که خانم بازیگر بالاجبار شخصا وارد عمل شد و ضمن تهدید این رسانه‌‌های دروغ‌پرداز به شکایت، با صدور بیانیه‌‌ای رسما این خبر را تکذیب کرد یا بعد از جشنواره فیلم فجر سال قبل، خبرنگاران یکی از همین نشریات در فضای مجازی از خواستگاری یکی از کارگردانان مشهور سینما از یکی از بازیگران زن خبر داد و حتی اعلام کرد همسر این کارگردان نیز در جریان مراسم خواستگاری حضور داشته است. سر و صدای این خبر عجیب به‌گونه‌ای بلند شد که بازیگر زن می‌خواست از طریق پلیس امنیت اخلاقی از خبرنگار مربوط شکایت کند، اما با حذف فوری این خبر توسط خبرنگار و وساطت عده‌ای، کار به جاهای باریک نکشید. این دو مثال فقط مشت نمونه خرواری است از آنچه در مقیاس بزرگ‌تری در عالم این نشریات در حال وقوع است. همان‌گونه که پیشتر هم گفتیم، رواج پیدا کردن اینترنت و فضای بی‌در و پیکر آن نسبت به مطبوعات، راه را برای شایعه‌پردازها و عشاق اخبار سطحی هموارتر از قبل کرده است. این وبسایت‌های عموماً بی‌شناسنامه با درج چند عکس شخصی لو رفته یا چند خبر در گوشی، براحتی قادر به جذب مخاطب هستند و هر کدام از آنها مانند گرگی گرسنه دنبال یک برگ برنده، یک خبر در گوشی، یک عکس خانوادگی یا غیرمتعارف است که با رو کردن آن فضای مجازی را بترکاند. البته که به موازات گستردگی این وبسایت‌ها، ایجاد یک وبسایت شخصی توسط افراد مشهور و ارتباط بی‌واسطه با مخاطب می‌تواند پادزهر مناسبی برای مقابله با آن مسائل شود. امروزه تقریبا اکثر سلبریتی‌ها (افراد خیلی مشهور) حتی آنهایی که مسن‌تر هستند هم به ارزش و اهمیت عجیب شبکه‌های اجتماعی پی برده و یک حساب کاربری شخصی که محتوای آن در دسترس علاقه‌مندان باشد به راه انداخته‌اند. البته هنوز فرهنگ استفاده از این شبکه‌ها نیز بدرستی در بین ستارگان و هواداران آنها جا نیفتاده و روزی نیست که یک خبر جنجالی از یکی از ستارگان فعال در عرصه مجازی منتشر نشود. همین چند وقت پیش بود که یکی از ستارگان جوان زن سینما و تلویزیون با انتشار عکسی از خوردن گنجشک کبابی در یکی از شهرستان‌ها در صفحه اینستاگرامش، خوراک مبسوطی برای سایت‌ها فراهم کرد و جنجال این قضیه در اینترنت به اندازه‌ای غلیظ شد که بازیگر مربوط مجبور شد آن تصویر را به سرعت از صفحه‌اش پاک کند یا جنجال انتشار تصویر مجری مشهور با بدن نیمه‌جان پدر سالخورده‌اش بلافاصله توسط سایت‌های زرد برجسته جلوه داده شد و او را هم مجبور به عقب‌نشینی و حذف تصویر کرد.

غرض این که از سکه افتادن نشریات زرد چاپی به معنای پایان عمر آنها نیست. بلکه این نشریات با قدرت بیشتری مشغول ترکتازی در فضای مجازی هستند. هم خوراک بیشتری برای ارائه به مخاطبان دارند، هم از خلأهای قانونی بخوبی استفاده می‌کنند و هم این‌که هویت صاحبان بسیاری از آنها اصلا معلوم نیست. به همین دلیل است که موج جدیدی از برخورد بین ستارگان و نشریات زرد در گرفته و هر روز یک آدم مشهور قربانی این مسائل می‌شود. این بار بیشتر قربانی بی‌فرهنگی خودش در استفاده از فضای مجازی. زیرا زندگی شخصی افراد مشهور و حواشی آن، به هر صورت برای عامه مردم جذاب است و حریم شخصی ستارگان ناخودآگاه به سفت و سختی حریم شخصی دیگر شهروندان جامعه نیست. مردم دوست دارند در مورد ستارگان مورد علاقه‌شان بیشتر بدانند و رسانه‌های زرد هم درست دست روی همین علاقه مردم گذاشته‌اند.

مهران باقی / جام‌جم