طلای کثیف فرصتی برای درآمدزایی

یکی از مشکلات زیست محیطی که کشور با آن مواجه است، دفن غیربهداشتی پسماندها است که آلودگی آب و خاک را نیز به دنبال دارد و از دیگر سو به دلیل اجرا نشدن طرح های تفکیک آن هم از مبدا و شیوه سنتی جمع آوری زباله، روزانه میلیاردها ریال صرف جمع آوری آن می شود.

روزانه بیش از 3 میلیون و 500 هزار تن زباله در جهان تولید می شود که سهم ایران از این میزان 40 هزار تن و سهم کشوری نظیر آلمان 90 هزار تن در روز است. با این تفاوت که در آلمان 80 درصد زباله بازیافت می شود، این در حالی است که میزان بازیافت زباله در ایران تنها هشت درصد است.

با اجرای طرح های نوین مربوط به جمع آوری زباله و تفکیک آن در مبدا یعنی در منازل مردم، می توان به طور اصولی از مزایای این طلای سیاه بهره برد، اما به دلیل اجرا نشدن این شیوه در جمع آوری و تفکیک زباله، باعث شده تا ما هزینه هنگفتی را برای جمع آوری آن در منازل و انباشت آن در نقطه ای که آن هم آثار و تبعات زیست محیطی دارد، متحمل شویم.

امروز پسماند در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان به عنوان یک صنعت مطرح بوده و شیوه های نوین برای استفاده درست از آن با بهره برداری از دستگاه های زباله سوز، تولید برق، کمپوست و روش پلاسما به کار گرفته می شود تا این پسماندهای کثیف به مزیتی برای درآمدزایی تبدیل شود.

شهرداری ها همه ساله هزینه های بالایی را برای جمع آوری و دفع پسماند صرف می کنند، در حالی که با برنامه ریزی اصولی و استفاده از روش های نوین، با بکارگیری توان بخش خصوصی قادر خواهند بود نه تنها از تبدیل شدن زباله ها به معضل جلوگیری کرده بلکه از آن به عنوان اهرمی برای کسب درآمد استفاده کنند.

در این صورت است که حتی می توانند زباله ها را از خانه های مردم و به صورت تفکیک شده از آنان خریداری کنند که این موضوع نیز انگیزه ای ایجاد می کند تا مردم در تفکیک زباله در منازل نهایت همکاری را داشته باشند.

در استان های شمالی ایران نظیر مازندران شیوه فعلی دفع زباله مشکلات مضاعفی دارد به این دلیل که اراضی موجود در این استان ها پوشیده از جنگل است و قدمت آنها به میلیون ها سال باز می گردد و اصولا عرصه ای برای واگذاری جهت دفع پسماند وجود ندارد.

بنا به اعلام کارشناسان، در مازندران روزانه بیش از 2 هزار و 700 تن زباله در شهرهای مختلف استان تولید و جمع آوری می شود که این رقم در ایام تعطیلات نوروز و تابستان تا سه برابر نیز افزایش می یابد و زباله های خانگی بیشترین سهم ترکیب زباله را به خود اختصاص می دهد که می توان از آنها کمپوست یا مواد آلی مورد نیاز را تهیه کرد.

در حالی که امروز مدیریت جمع آوری صحیح و مناسب مواد زائد جامد یکی از اصول مهم بهسازی محیط و ایجاد فضای سالم و بهداشتی جهت زندگی انسان ها در شهر و روستا است، اما باید تاسف خورد که استفاده نکردن از شیوه های نوین برای استفاده از زباله ها به عنوان یک دارایی باعث زشتی مناظر طبیعی منطقه، آلودگی آب، خاک و هوا و همچنین شیوع بیماری ها شده است.

در شیوه فعلی جمع آوری زباله در شهرهای استان مازندران، مشکلاتی نظیر جدیت نداشتن در استفاده از روش های نوین جمع آوری زباله، استفاده از نیروهای غیرمتخصص، فقدان پشتوانه تحقیقاتی لازم و بالاخره عملکرد پایین و غیربهداشتی وسایل و روش های جمع آوری باعث انباشت زباله ها در نقاط مختلف شهر، نشت شیرابه ها و تجمع حیوانات ولگرد، حشرات شده است.

بهزاد انگورج تقوی، معاون امور جنگل های سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: شیرابه ناشی از تخلیه زباله در جنگل های شمال منجر به خشکیدگی انواع گونه های ارزشمند گیاهی شده و حتی روی منابع آب های زیرزمینی نیز اثرات سوء داشته است.

روش های معمولی که تاکنون برای دفع زباله در بسیاری از کشورها بکار گرفته شده شامل بازیافت، سوزاندن، دفن بهداشتی و تهیه کمپوست با استفاده از سیستم های سنتی، نیمه صنعتی و مدل های پیشرفته هوازی و غیرهوازی بوده است.

در برخی کشورهای پیشرفته با استفاده از دستگاه های بسیار پیشرفته سوزاندن زباله، برخی قابل توجهی از برق مورد نیاز دستگاه های گرمازا را تامین می کند.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی شهرهای استان مازندران و وجود جنگل های طبیعی و دریا و همچنین ویژگی های خاص زباله های شهری در این مناطق، روش های بازیافت، کمپوست و دفن بهداشتی به صورتی که در ابتدا با اجرای سیستم های بازیافت از مبدا تولید، همراه باشد از اهمیت خاصی برخوردار است.

البته نقش و مشارکت مردمی در تولید و نگهداری زباله ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است که بازتاب آن بر مراحل بعدی جمع آوری، حمل و نقل و دفع زباله تاثیر گذار است و همانطور که گفته شد با برنامه ریزی صحیح می توان انگیزه مالی نیز برای همکاری مردم در این زمینه ایجاد کرد.

در حال حاضر الگوی راهبردی ایجاد مشارکت در کشورها، شهرها و حتی محله های مختلف یکسان نیست و بعد مسافت بین مشارکت سنتی و مشارکت مدرن آنقدر کوتاه است که در محدوده جغرافیایی یک منطقه می گنجد.

مشارکت شهروندان در امور خدمات شهری زمانی تحقق می یابد که شهرنشینان از حالت فردی که تنها در مکانی به نام شهر زندگی می کنند درآیند و به شهروند تبدیل شوند.

در سال های اخیر اقداماتی بر اساس مصوبه دولت برای رفع این معضل در استان مازندران صورت گرفته اما این فعالیت ها تاکنون نتوانسته بر این مشکل فائق آید، گرچه همت و اراده مسوولان استان ساماندهی هر چه سریع تر این بخش است.

معاون عمرانی استاندار مازندران در این باره گفت: پسماند از بحث های مهم چند سال اخیر کشور بوده و این موضوع در دولت تدبیر و امید با جدیت خاصی در حال پیگیری است.

علی نبیان میزان پیشرفت کارخانه های زباله سوز مازندران را 55 درصد عنوان کرد و افزود: با احداث این کارخانه ها مشکلات پسماند مازندران به طور کامل برطرف نمی شود زیرا ظرفیت دستگاه های شهرستان ساری 450 تن و در نوشهر 200 تن بوده که در مجموع 650 تن از دو هزار و 700 تن زباله مازندران را در خود جای می دهند.

وی بر تفکیک زباله از مبدا تاکید کرد و گفت: باید فرهنگ سازی لازم میان شهروندان از سوی نهادهای مربوطه صورت گیرد تا بتوان در بازیافت پسماند ها موفق عمل کرد.

شهردار نوشهر نیز با بیان این که برای تکمیل نیروگاه زباله سوز این شهر به 230 میلیارد ریال اعتبار نیاز است، گفت: این طرح ملی با هدف امحای زباله شهرستان های چالوس، کلاردشت و نوشهر در حال اجرا است که در صورت تخصیص اعتبار مورد نیاز و صرف آن برای تجهیز و ساخت ابنیه، این نیروگاه به بهره برداری خواهد رسید.

فرهاد بنی شیخ الاسلامی افزود: عملیات ساخت نخستین نیروگاه زباله سوز در آیینی با حضور رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست و جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی در اردیبهشت سال 90 در منطقه «پلهم کتی» این شهر آغاز شد و طبق برنامه زمان بندی قرار بود به مدت یکسال ساخته شود.

وی گفت: تجهیزات جانبی این نیروگاه از سوی شرکت سازنده خارجی آماده شده است که به محض ساخت ابنیه آن برای نصب وارد کشور می شود.

این نیروگاه ظرفیت سوزاندن حدود 200 تن زباله را دارد و قادر است در یک ساعت حدود 2 مگاوات برق تولید کند.

به طور میانگین روزانه حدود 250 تن زباله در شهرستان های نوشهر و چالوس جمع آوری می شود.

در مازندران 58 شهرداری و بالغ بر یکهزار و 845 دهیاری ثبت شده فعالیت دارند و 45 درصد جمعیت حدود 3 میلیون و 150 هزار نفری این استان در روستاها و 55 درصد در شهرها ساکن هستند.

عضو شورای اسلامی شهر تنکابن نیز گفت: اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا در دستور کار این شورا قرار دارد و محله سبزمیدان به عنوان نخستین منطقه انتخاب شد و این طرح با موفقیت به اجرا درآمد.

علیرضا فلاحتکار افزود: در شهر تنکابن روزانه بین 50 تا 80 تن زباله تولید و جمع آوری می شود و سرانه تولید زباله در این شهر حدود یک کیلوگرم است.

وی به پروژه کمپوست شهرستان تنکابن اشاره کرد و اظهار داشت: این پروژه با محوریت هفت شهر کلارآباد، سلمانشهر، عباس آباد، نشتارود، خرم آباد، تنکابن و رامسر از سال 83 و با سفر رهبر معظم انقلاب اسلامی و عنایت ویژه ایشان که اعتبار آن را متقبل شدند، وارد مرحله اجرایی شد.

به گفته فلاحتکار، این پروژه در منطقه پرده سر دوهزار توسط یک پیمانکار غیر بومی احداث شد، اما به دلایل متعددی که بخش مهمی از آن به نظارت صحیح نداشتن متولیان آن بر عملکرد پیمانکار باز می گردد، بدون نتیجه و به طور ناقص رها شد و تاکنون نیز به سرانجام نرسیده است.

شهردار عباس آباد نیز با هشدار نسبت به معضل زباله این منطقه به تازگی گفته است: برای حل معضل زباله ای که بوی نامطبوع آن هر روز فضای بیشتری از روستاهای منطقه را آلوده می کند، به یک قطعه زمین حدود 10 هکتاری نیاز داریم که برای تامین آن به همکاری اداره منابع طبیعی نیاز است.

وی افزود: روزانه به طور میانگین حدود 20 تا 60 تن زباله مربوط از شهر عباس آباد و 25 روستای بخش مرکزی آن به صورت کاملا سنتی و غیربهداشتی در منطقه پلم چال انباشته می شود.

بهزاد انگورج تقوی، معاون سازمان جنگل ها با این حال می گوید: تنها در صورت ساخت کارخانه کمپوست با هدف امحای زباله و پیشگیری از عوارض آن، آمادگی داریم برای تغییر کاربری عرصه منابع ملی از یک تا دو هکتار در این منطقه براساس قانون و فرآیند کار کارشناسی و مطالعه به متقاضیان بویژه شهرداری واگذار کنیم.

مدیریت پسماند زباله در استان مازندران از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ غرب مازندران به دلیل برخورداری از منابع خدادادی طبیعی سالانه میزبان میلیون ها مسافر و گردشگر است و برای حفظ این مناطق زیبا لازم است تا اقدامات فوری در این زمینه صورت گیرد.

اگر خواهان دورنمای خوب از حفظ طبیعت زیبای مازندران هستیم باید یک برنامه راهبردی برای مدیریت پسماندها در این خطه ترسیم شود تا ضمن بازنگری مستمر در شیوه اجرای برنامه ها، تهدید زباله به یک فرصت تبدیل شود.(ایرنا)