جنگ قومی در مناطق کردنشین سوریه

یکی از اعضای دولت محلی می‌گوید: «آنها دو یا سه بار در روز شهر را زیر آتش می‌گیرند. ده روز پیش بر اثر انفجار گلوله توپ یک خانه ویران شد و دو نفر از اعضای یک خانواده کشته شدند.»

راس‌العین شهری است که به وسیله شبه‌نظامیان کرد «یگان‌های حفاظت از مردم» اداره می‌شود. این شهر عمدتا از سوی شورشیان عرب مورد تهاجم و حمله قرار می‌گیرد. آنها نیز کردها را متهم می‌کنند که شهر الیاروبیه در مرز عراق را گلوله‌باران کرده‌اند.

نبرد میان شبه‌نظامیان کرد و عرب در شمال سوریه از نوامبر گذشته شروع شد، اما آخرین دور این نبردها به شکلی بسیار وحشیانه‌تر از هر زمان دیگری در ماه جولای آغاز شد.

جنگ در جبهه‌ای به طول 200 کیلومتر از الیاروبیه تا راس‌العین با خودرو‌های بمبگذاری شده، حملات انتحاری و تانک با شدت هر چه تمام‌تر ادامه دارد. کمبود برق و مواد غذایی 50 هزار پناهنده را روانه مرزهای عراق کرده است.

کردها می‌گویند زیر آتشباری گانگسترهای ارتش آزاد سوریه و جهادی‌های عضو القاعده که از سوی ترکیه تجهیز می‌شوند، قرار دارند. شورشیان عرب نیز در مقابل ادعا می‌کنند که کردها با رژیم اسد متحد شده‌اند. شورشیان عرب همچنین مخالف جاه‌طلبی کردها در تشکیل دولت خودمختار هستند. بی‌تردید منابع نفتی هرچند محدود منطقه، عامل مهمی برای نبرد میان شبه‌نظامیان دو طرف است.

در پشت جبهه‌های نبرد، کردها و دولت تازه تاسیس آنها در شمال شرقی سوریه عملکرد خوبی داشته‌اند. شبه‌نظامیان کرد «یگان‌های حفاظت» تشکیل داده‌اند تا امنیت شهرها را خودشان برقرار کنند. آنها یک نیروی پلیس نه‌چندان حرفه‌ای نیز دارند. با عقب‌نشینی دولت سوریه از مناطق کردنشین در ماه جولای کردها که سال‌ها تحت فشار و سرکوب بودند سازمان‌های دولت محلی خود را بنا کردند.

آموزش زبان کردی که تاکنون ممنوع بوده است اکنون در مدرسه‌های شبانه‌روزی که معلمان افتخاری دارد تدریس می‌شود. از زمانی که کردها آزادی خود را به دست آورده‌اند فضای نسبتا خوشبینانه‌ای در منطقه بوجود آمده است.

با امضای موافقت‌نامه در ماه سپتامبر میان حزب اتحادیه دموکراتیک و شورای ملی کردها که ترکیبی از چند حزب کوچک‌تر است، راه برای تنظیم یک قانون مدون و انتخابات شش ماه بعد هموار شده است.

حزب اتحادیه دموکراتیک اصرار دارد که حقوق فرهنگی و ملی کردها باید در چارچوب یک سوریه دموکراتیک تضمین شود، اما مشکل اصلی هنوز به قوت خود باقی است: مرزها بسته است و فقط پناهندگان حق عبور دارند و جبهه‌های نبرد نیز کردها را از بقیه سوریه جدا کرده است.

الهام احمد یک مقام دولت محلی در شهر المالکیه در شرق راس‌العین می‌گوید: «همین مقدار کمک هم از ترکیه می‌رسد. اگر نتوانیم مرزها را باز کنیم بزودی با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد.» جر و بحث‌های حزبی نیز کردها را فلج کرده است.

مرز عراق نیز به دلیل آن که کردستان عراق از سوی حزب رقیب اتحادیه دموکراتیک یعنی حزب دموکراتیک کردستان اداره می‌شود، بسته است و شورای ملی کردها فقط با ائتلاف ملی سوریه که از شورشیان عرب تشکیل شده، موافقت‌نامه امضا کرده است. اعراب در مناطق کردنشین در اقلیت هستند، اما چندان مورد کینه‌ورزی و عداوت کردها قرار نگرفته‌اند.

با این حال اتحادیه دموکراتیک می‌گوید خیال دارد از دست ساکنان عربی که در سال‌های دهه 70 به عنوان بخشی از برنامه عربی کردن منطقه به اینجا روانه شده‌اند، خلاص شود. آنها می‌گویند این عرب‌ها در زمین‌هایی زندگی می‌کنند که پیشتر کردها مالک آن بوده‌اند. در واقع ریشه نزاع کردها و اعراب در این منطقه به سال‌ها پیش بازمی‌گردد.

شورشیان تندروی گروه جبهه النصره شماری از کردها را از روستاهای نزدیک شهر حلب، دومین شهر بزرگ سوریه ربوده‌اند. در راس العین نیز خانواده‌های عربی که با شورشیان همدست شده بودند پس از فتح شهر به دست کردها مجبور به فرار از این منطقه شدند.

خلاصه آن که سایه‌های یک جنگ مذهبی و فرقه‌ای در سوریه کم نبود که اکنون این کشور در آستانه یک جنگ قومی و قبیله‌ای نیز قرار گرفته است.

اکونومیست/ مترجم: ایرج جودت