آنچه مردم از اورژانس نمی‌دانند

این مجموعه تلویزیونی که به گفته سازندگان آن اولین سریال اکشن پزشکی در کشور است، قرار است در کنار آشنایی مخاطب با اهداف و تمهیدات مرکز اورژانس کشور، یک مجموعه درام داستانی را با جمع کثیری از هنرمندان سینما و تلویزیون کشور به تصویر درآورد.

مجموعه 13 قسمتی ستاره حیات، به تهیه‌کنندگی فریبا بانک‌توکلی تولید می‌شود و در آن بازیگرانی چون حسین محجوب، ثریا قاسمی، کامران تفتی، بهزاد فراهانی، نیما رئیسی، فریبا متخصص، محمد عمرانی، فرخ نعمتی، صفا آقاجانی، سوگل طهماسبی، هما ارشاد، الهام جعفرنژاد و تعدادی دیگر از هنرمندان سینما و تلویزیون ایفای نقش می‌کنند.

بیش از یک ماه از تصویربرداری ستاره حیات سپری شده است و گروه سازنده در منزلی حوالی خیابان دیباجی جنوبی مشغول به کار هستند. فریبا بانک‌توکلی سمت تهیه‌کنندگی را در این پروژه عهده‌دار است.

وی درباره سابقه فعالیت خود در تلویزیون می‌گوید: چند سالی بود با وزارت بهداشت همکاری داشتم و پیش از این هم مجموعه انیمیشن اورژانسی‌ها را با همکاری این نهاد تهیه کرده بودم. به پیشنهاد این وزارتخانه و به منظور آشنایی بیشتر مردم با فعالیت‌های اورژانس کشور تصمیم گرفتیم مجموعه‌ای را با این هدف بسازیم. حدود یک سالی طول کشید تا فیلمنامه کار تصویب شد. ستاره حیات در کل کار سختی بود، چرا که باید دقت زیادی در آن اعمال می‌شد تا برای مخاطب جذاب باشد و تنها به مسائل پزشکی و اورژانسی در آن اشاره نشود. از طرفی پایه فیلمنامه بر مبنای مشکلاتی بود که در تصادف‌های رانندگی و جاده‌ای برای مردم پیش می‌آید و ما باید تمام تلاش خود را می‌کردیم تا خشونت و جرایم در این کار نقش قالب و پررنگی نداشته باشد. قصه ستاره حیات در قالب درام در یک پایگاه مرکزی اورژانس طراحی شده که با اعزام نیروهای تکنیسین و آمبولانس‌های اعزامی به محل حوادث، علاوه بر آموزش مسائل پزشکی داستان‌هایی را هم از کاراکترهای این قصه به مخاطب عرضه می‌کند.

به گفته تهیه‌کننده این مجموعه، سریال در دو خط داستانی مجزا و در عین حال موازی، قصه‌هایی از زندگی اهالی این پایگاه را روایت می‌کند. این داستان درباره زندگی مسوول این پایگاه به نام سلیمان میلانی (حسین محجوب) است که در کنار آشنایی بیننده با مسیر زندگی این شخص، داستان زندگی دو تکنیسین جوان با نام‌های سینا (کامران تفتی) و رضا (نیما رئیسی) را نیز بازگو می‌کند. از طرفی در هر قسمت از این مجموعه، شاهد دو ماموریت اورژانسی هم هستیم.

توکلی درباره این موضوع که معمولا روال بر این است که در کارهای مشارکتی، داستان و خط قصه اصلی در حاشیه است و پیام‌رسانی در این کارها معمولا حالت اغراق شده و تصنعی به خود می‌گیرد، در پاسخ می‌گوید: ما هم براساس حساسیت‌های بجا در این مورد، از همان ابتدا این صحبت‌ها را کردیم و به صرف اعتمادی که این مرکز به ما داشت، تصمیم گرفتیم قصه به هیچ​عنوان حالت پیام‌رسانی مستقیم به مخاطب نداشته باشد و فکر می‌کنم تا حد زیادی توانسته‌ایم در این زمینه موفق عمل کنیم و تا امروز، تلفیق مناسبی از ملودرام و قصه‌های اورژانسی در متن داستان ایجاد کرده‌ایم. ما حدود یک سال برای طراحی قصه زمان گذاشتیم و خیلی جاها پای صحبت‌های ماموران اورژانس نشستیم. قصه ستاره حیات، ماحصل خاطرات بازگو شده تکنیسین‌های اورژانس است. 13 قسمت اولیه این مجموعه با نگاه به ماموریت‌هایی شکل گرفته است که در آن، پزشکان برای درمان بیماران و سانحه‌دیدگان، ماموریت‌هایی با بالگرد، آمبولانس و موتور آمبولانس انجام می‌دهند. سری اول این مجموعه در حقیقت ماموریت‌های زمینی و هوایی را به تصویر می‌کشد و قرار است در ساخت سری دوم این مجموعه صرفا روی ماموریت‌های هوایی متمرکز باشیم.

قرار است در این سکانس فریبا متخصص و هما ارشاد (مهتاب) هم بازی داشته باشند. گروه بعد از یک روز پرکار، هنوز هم با دقت و انرژی مشغول به کار است و صحنه را برای گرفتن پلان بعدی آماده می‌کند.

یکی از اتفاقات جالب در مجموعه این است که در کنار بازیگران سرشناسی که سال‌هاست در عرصه سینما و تلویزیون مشغول به کار هستند، گروهی از بازیگران تازه‌کار هم ایفای نقش می‌کنند.

لوکیشن منزل میلانی، خانه‌ای در کنار اتوبان است و سروصدای ماشین‌ها مزید بر علت است که خیلی از پلان‌ها را به برداشت دوم و سوم بکشاند. جواد ارشاد در کنار همسرش با وسواس خاصی مشغول دکوپاژکردن سکانس بعدی است. البته در کنار این هم پلان‌های ضبط شده قبل را همراه تصویربردار در مانیتور دوربین مشاهده می‌کند تا چیزی را از قلم نینداخته باشد.

جواد ارشاد که پیش از این مجموعه‌هایی چون «دو پنجره» و «فسیل زنده» را برای تلویزیون کارگردانی کرده است، در خصوص این کار می‌گوید: خیلی از ما به لحاظ نوع کار مجبور هستیم انتخاب و سلیقه را کنار بگذاریم و گاهی کاری را جلوی دوربین ببریم.

به نظر من مهارت یک سریال‌ساز خوب، عینیت بخشیدن به خواسته‌ها و ذهنیت‌پردازی‌های یک نویسنده است و خیلی فرقی نمی‌کند اثری که قرار است به مرحله ساخت برسد، نوشته خود کارگردان باشد یا نه. مهم این است که ما به درستی بتوانیم یک اثر مکتوب را براساس هدفی که قرار است به آن پرداخته شود، به مرحله تصویربرداری برسانیم.

وی در ادامه می‌گوید: پیشنهاد ساخت مجموعه ستاره حیات به لحاظ ماهیتی که شغل این دسته از افراد دارد، برای من وسوسه‌انگیز بود. از آنجا که زندگی این دسته از افراد و نوع خدمتی که آنها به جامعه دارند برای نخستین بار بود که به تصویر کشیده می‌شد، فکر کردم می‌تواند اتفاقی خوب باشد. علاوه بر این که من از آن دسته کارگردان‌هایی هستم که دوست دارم همیشه وجه آموزش در کارهایم صورت غالب داشته باشد و معتقدم یک کار خوب باید در بستر و بطن خودش موجب تعالی شود. حال این تعالی می‌تواند در وجوه مختلف خود اثر نمود داشته باشد. با این دیدگاه، همیشه ساخته‌هایم را با این هدف جلوی دوربین می‌برم که در انتها بتوانم بخشی از دانش مخاطب خود را افزایش دهم و کارم بتواند در لابه‌لای خط داستانی و با مهارتی خاص، سبب دانش‌افزایی شود.

وی درباره فضای داستانی ستاره حیات می‌گوید: خیلی‌ها می‌گفتند داستان کلی این مجموعه یادآور حال و هوای مجموعه خارجی «پرستاران» است که البته خود من این ادعا را قبول ندارم، چون سریال پرستاران که از شبکه یک سیما روی آنتن می‌رفت، بیشتر به اورژانس بیمارستانی می‌پرداخت، اما ستاره حیات با محوریت اورژانس پیش بیمارستانی به ماموریت‌هایی می‌پردازد که در آن تکنیسین‌ها برای درمان بیماران و سانحه‌دیدگان عازم ماموریت‌ می‌شوند.

کارگردان مجموعه تلویزیونی ستاره حیات معتقد است سینما و تلویزیون در دنیای امروز تنها به عنوان یک وسیله تفریحی و سرگرم‌کننده برای مخاطب تلقی نمی‌شوند، چون امروز آنقدر وسایل سرگرم‌کننده وجود دارد که دیگر نمی‌توان به تلویزیون و برنامه‌های ساخته شده در آن با این دید نگاه کرد. ما سعی کردیم در این مجموعه بتوانیم اطلاعات مخاطب را از نظر فوریت‌های پزشکی و اورژانس افزایش دهیم. آن هم درست در زمانی که خیلی مشکلات و مرگ و میرها به دلیل ناآگاهی درست مردم با این مقوله است. ستاره حیات داستان خوبی دارد و خیلی جاها آنقدر مخاطب را با کاراکترهایی که در آن طراحی شده پیش می‌برد که داستان بتواند در انتها، مسوولیت هدف رسانی خود را هم بخوبی انجام دهد. ساخت ستاره حیات برای خود من تلنگری بود به مسائل اجتماعی جامعه‌ای که بشدت حادثه‌خیز است و هر از گاهی شاهد اخبار و اتفاقات بسیار ناگوار در آن هستیم. دلم می‌خواست در کاهش معضلات و مشکلات حادثه‌خیز جامعه سهمی داشته باشم. ستاره حیات بهانه‌ای بود برای ادای دینی به جامعه و امیدوارم همراه این گروه توانسته باشم سهم ناچیزی در این میان ادا کنم.

مجید نصیری، مدیرتولید مجموعه است. وی حدود هشت سال است در گروه تولید فعالیت دارد و خودش این سمت را یکی از سمت‌های پرفعالیت و سازنده در تولید می‌داند. به گفته مدیرتولید این مجموعه، تصویربرداری ستاره حیات حدود یک ماه است که آغاز شده و قرار است تا سه ماه آینده هم ادامه داشته باشد.

نصیری می‌گوید: از حدود یک سال قبل مرحله پژوهش و تحقیق آغاز شده و کار با یک پیش تولید نسبتا طولانی به مرحله تصویربرداری رسیده است. بیشتر سکانس‌های این سریال در لوکیشن‌های خارجی جلوی دوربین رفته و تا امروز، گروه در بیش از 80 لوکیشن حضور داشته است.

وی ادامه می‌دهد: در حوالی جاجرود یک دکور ساختیم که لوکیشن اصلی مجموعه است و پایگاه اورژانس آنجا قرار دارد و به نوعی، همه ماموریت‌ها از آنجا آغاز می‌شود. نصیری، ستاره حیات را یک مجموعه پر بازیگر می‌داند و معتقد است علاوه بر بازیگران اصلی که ایفای نقش می‌کنند، حدود 108 بازیگر حاشیه‌ای هم در بخش‌های مختلف داستان حضور دارند.

او می‌گوید: حضور بازیگران زیاد و تجمع یکی دو آمبولانس در سکانس‌های مختلف باعث می‌شد در خیلی جاها جمعیت زیادی از مردم جمع شوند و در خیلی از صحنه‌ها گمان می‌رفت حادثه‌ای در محل رخ داده است. به گفته مدیرتولید این مجموعه، ساخت آثاری چون ستاره حیات بسیار برای جامعه لازم است، چرا که خیلی از افراد هنوز شناخت درستی از اورژانس و فوریت‌های پزشکی ندارند و خیلی از آنها کماکان گمان می‌کنند حضور آمبولانس در محل فقط برای حمل اجساد مردگان است.

اما ویژگی دیگر این سریال، همپای واقعیت‌های جاری جامعه بودن است. نصیری در این زمینه می‌گوید: پژوهشگران زیادی در این کار با ما همراه بودند و حتی برای خیلی از ما به عنوان عوامل این مجموعه جالب بود که بخشی از جواب‌های خود را در مورد مسائل مختلف پیدا کنیم. سعی گروه سازنده بر این بود که از لوکیشن‌های بکر و دست نخورده برای این کار استفاده شود و ما تلاش کردیم برای این که کار در بستر داستانی و مستندگونه خود موفق عمل کند، از لوکیشن‌هایی استفاده کنیم که واقعی هستند.

اکبر شهبازی، تصویربردار این مجموعه است. وی که پیش از این تجربه کارگردانی فیلم‌های تلویزیونی را نیز داشته است درباره روند ساخت این مجموعه می‌گوید: اولین چیزی که به عقیده من نوع دکوپاژ و حتی تصویربرداری را در یک کار مشخص می‌کند، نوع فیلمنامه و قصه‌ای است که در آن بیان می‌شود.

ستاره حیات همان طور که از بطن قصه آن مشخص است درباره مجموعه عملیات‌های زمینی و هوایی اورژانس است و بالطبع ریتم بالایی را در بیان قصه خود می‌طلبد.

پس از صحبت با کارگردان مجموعه، به این نتیجه رسیدیم که باید پلان‌ها را به گونه‌ای تصویربرداری کنیم که بتواند در سکانس‌های عملیات، هیجان خود را به مخاطب برساند. این بود که در بیشتر صحنه‌ها، با دوربین روی دست تصویر گرفتیم و خیلی جاها برای این که بیننده ریتم بالایی از کار احساس کند، از سه دوربین به صورت همزمان استفاده کردیم.

شهبازی در ادامه می‌گوید: در بیشتر صحنه‌های مجموعه یک آمبولانس وجود دارد که افراد برای رفتن به ماموریت‌های مختلف از آن استفاده می‌کنند. ما برای این که از فیلمرو و کروماکی استفاده نکنیم، چاره‌ای اندیشیدیم و ابزاری را بر دور اتومبیل سوار کردیم که بتوانیم با یک زاویه 360 درجه دور آن فیلمبرداری کنیم. از طرفی، خیلی جاها مجبور بودیم برای ایجاد حس هیجان و تنش در بیننده از ابزار حرکتی استفاده کنیم و از آنجا که بیشتر لوکیشن‌ها در فضاهای خارجی بود با مشکلاتی هم در بطن کار مواجه شدیم.

مدیر تصویربرداری مجموعه درباره ویژگی‌های این کار می‌افزاید: تفاوت این کار با کارهای دیگری که در آنها حضور داشته‌ام، این بود که کارگردان، اشراف خوبی روی کار داشت و تا حدی هم دست من را باز می‌گذاشت. از طرفی وسواس خوبی در کار احساس می‌شود و جواد ارشاد سعی دارد تک تک سکانس‌های فیلم از کیفیت بالایی به لحاظ کادر بندی و تصویر برخوردار باشد.

وی ادامه می‌دهد: خیلی جاها احساس می‌شود کار به نوعی یک داستان مستند اجتماعی را روایت می‌کند و حتی میزانسن‌هایی که برای برخی قسمت‌ها در نظر گرفته شده، به نوعی است که بیننده خیلی جاها احساس می‌کند با یک صحنه واقعی روبه‌روست و این از ویژگی‌های جالب توجه این مجموعه تلویزیونی است.

بهزاد فراهانی پس از مدتی غیبت درعرصه تلویزیون، اینک با مجموعه ستاره حیات به شبکه سه سیما می‌آید. وی که طی سال‌های حضورش در سینما و تلویزیون، نقش‌های متفاوتی در کارنامه هنری خود ثبت کرده، در این مجموعه نقش یک سرمایه‌دار را بازی می‌کند. وی معتقد است نقش‌ او در این سریال، هر چند کوتاه اما تاثیرگذار و در عین حال سخت است. به عقیده او کوتاه بودن این نقش به این دلیل است که خیلی با محتوای قصه ارتباط مستقیمی ندارد، اما حضوری تاثیرگذار دارد.

وی در این زمینه می‌گوید: در سریال ستاره حیات صاحب زمینی هستم که اورژانس، ساختمانی در این زمین دارد. او جزو سرمایه‌دارانی است که مرتب پول روی پول گذاشته اما خودش را از محبت و عاطفه محروم کرده است. در روند قصه، شرایطی پیش می‌آید که او متوجه می‌شود جز پول، چیز دیگری ندارد و این دقیقا همان نقطه عطفی است که این شخصیت را در مسیر داستان دگرگون می‌کند. به نظر من، نویسنده این مجموعه بخوبی توانسته شخصیت‌های قابل باوری خلق کند. همه کاراکترها در مسیر داستان در جایگاه‌های مختلفی قرار می‌گیرند و مهم‌تر این که بیننده از همان ابتدای داستان نمی‌تواند قضاوت مستقیم و یک بعدی درباره کاراکترها داشته باشد. این مساله به خودی خود موجب می‌شود مخاطب بتواند تحلیل درست و بجایی از شخصیت‌ها داشته باشد.

فراهانی درباره معیارهایش برای بازی در این سریال می‌گوید: من نقش‌هایم را با وسواس انتخاب می‌کنم، چون معتقدم شخصیت‌پردازی نقشی که بازی می‌کنم باید قوام خوبی داشته باشد. همچنین برخاسته از دل جامعه و از واقعیت باشد و نباید نقشی دروغی باشد. اگر نقشی چنین ویژگی‌هایی داشته باشد، قبول می‌‌کنم، ولی اگر تصنعی باشد، پذیرفتنش برایم جذابیت ندارد. در ستاره حیات احساس کردم نقشم با وجود کوتاه بودن، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. از سوی دیگر نقش دشوار است و باید بازیگر توانمندی آن را بازی کند.

سیدجلال موسوی به همراه همسرش طراحی چهره‌پردازی ستاره حیات را به عهده دارد. او درباره حضور در این مجموعه می‌گوید: بر اساس نگاه واقعگرای سریال، برای کارگردان بسیار مهم بود که طراحی چهره‌پردازی به گونه‌ای باشد که به هیچ عنوان درشت‌نمایی و غلو در کار احساس نشود. ما در طول داستان فازهای مختلفی از زندگی آدم‌ها می‌بینیم. خیلی جاها برحسب عملیاتی که تکنیسین‌های اورژانس در داستان به عهده دارند، شاهد اتفاقاتی هستیم که لازم است در عین واقعی بودن ، خیلی هم دور از ذهن نباشد.

برای رسیدن به یک طراحی درست به مرکز اورژانس و فوریت‌های پزشکی رفتیم و مدتی را برای تحقیق در مورد اتفاقات پیش آمده در زمینه‌های مختلف سپری کردیم، از گازگرفتگی و سوانح و سوختگی گرفته تا تصادفات و درگیری‌های خیابانی. در کنار همه اینها نباید فراموش می‌کردیم این مجموعه قرار است یک مجموعه داستانی باشد و باید نوع گریمی که در آن به کار می‌رود، به‌گونه‌ای نباشد که باعث ناراحتی بیننده شود.

موسوی معتقد است همه بازیگرانی که دراین مجموعه حضور دارند در کنار شخصیت‌پردازی درست و ویژه‌ای که برای آنها در نظر گرفته شده، از یک شخصیت‌پردازی به لحاظ چهره‌پردازی هم برخوردارند و تلفیق این دو با هم باعث شده بیننده با یک کار درام داستانی خوب مواجه باشد.

وی درادامه می‌گوید: برخی بازیگران در این کار حضور دارند که ما در کل مسیر داستان با بخش‌های مختلفی از زندگی آنها روبه‌رو هستیم. مثلا بازیگری داریم که در یک فصل از داستان دچار سانحه مغزی می‌شود. در یک فصل از داستان رو به بهبود است و در جایی هم به زندگی عادی خود باز می‌گردد. همه اینها نیاز به یک تحلیل شخصیتی داشت که یک فیلمنامه خوب باعث شد بخشی از مشکلات ما برداشته شود و امیدوارم مخاطب بتواند با شخصیت‌های داستان ارتباط درستی برقرار کند.

هوا کم کم رو به تاریکی می‌رود و گروه به تکاپو می‌افتد تا صحنه را برای سکانس‌های دیگر آماده کند. قرار است با تاریکی هوا بازیگران دیگری هم به گروه اضافه شوند. سکانس بعدی که قرار است جلوی دوربین برود سکانس نامزدی است و قرار است همه بازیگرانی که در این کار حضور دارند در این صحنه ایفای نقش کنند.

با «سه، دو، یک» کارگردان، سکانسی دیگر هم جلوی دوربین می‌رود. قرار است گروه یک ساعتی استراحت کند و بعد از آن، یکی از صحنه‌های پر بازیگر جلوی دوربین برود. فرصت خوبی است که با یکی دیگر از عوامل سازنده این مجموعه گفت‌وگو کنم.

شهرام متولی‌باشی، صدابردار این مجموعه است. او بیش از 16 سال است که در حوزه سینما و تلویزیون به فعالیت مشغول است و در چند سال اخیر در حوزه صداگذاری هم فعالیت داشته است.

وی در خصوص نوع کارهای مستندگونه می‌گوید: این گونه کارها در کنار ارتباط خوبی که با مخاطب خود برقرار می‌کند، مشکلات خاص خود را نیز دارد، چون در خیلی از صحنه‌ها، یک صدابردار موظف است دقت زیادی داشته باشد و از آنجا که این کارها به لحاظ ریتم و نوع تصویربرداری خود سرعت بالایی دارد، چیزی را از دست ندهد. از طرفی در خیلی از صحنه‌ها، بازیگران زیادی حضور دارند و تعدد دیالوگ‌ها باعث می‌شود خیلی جاها کار به بیش از یکی دو برداشت برسد. با وجود این، به لحاظ تکنیکی کار صدابرداری کار سختی نیست. ما هم تلاش کردیم همگام با گروه تصویربرداری و کارگردانی پیش برویم. (جام جم - ضمیمه قاب کوچک)