زندگی با تورم ناتوانکننده و آزاردهنده لنف

مایع لنف در مسیر خود از داخل غدد لنفی که درواقع ایستگاه‌های فیلترکننده لنف به شمار می‌روند، عبور می‌کند و در نهایت در نزدیکی قلب وارد گردش خون می‌شود. اگر بنابه دلایل مختلف، سیستم لنفی قادر به خارج کردن مایع لنف از موضع نباشد، آب و پروتئین در بافت تجمع می‌یابد که به آن ورم لنفی یا لنف ادم می‌گوییم. تجمع مایع سرشار از پروتئین (لنف) در بافت به دلیل اختلال در تخلیه لنف، لنف ادم نامیده می‌شود. لنف ادم در اندام‌ها اختلال نسبتا شایع، پیچیده و ناتوان‌کننده‌ای است که ماهیت آن هنوز کاملا شناخته نشده است.

به طور کلی لنف ادم به عنوان یک بیماری پیشرونده می‌تواند موجب عوارض آزارنده و ناتوان‌کننده بسیاری شود: ورم لنفی زمینه را برای رشد میکرب‌ها فراهم می‌کند و عضو مرتبا دچار عفونت نسج نرم به نام سلولیت می‌شود که در بسیاری از موارد برای درمان به بستری در بیمارستان نیاز است، لنف ادم با ایجاد سنگینی، درد، بی‌حسی باعث محدود شدن حرکات عضو شده که همین مساله موجب کاهش کارایی فرد در محیط کار و منزل می‌شود. در مراحل پیشرفته نیز، زمینه برای بروز نوعی سرطان نادر پوست به نام لنف آنژیوسارکوما فراهم می‌شود درضمن اثرات روانی این بیماری چشمگیر بوده و به مرور موجب افسردگی و کناره‌گیری فرد از اجتماع و اختلال در کیفیت زندگی فرد می‌شود.

چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم هستند؟

به طور قطع نمی‌توان پیشگویی کرد که چه کسی در آینده دچار لنف ادم خواهد شد؛ اما وضعیت‌های خاصی ممکن است احتمال وقوع آن را بیشتر کنند. این موارد عبارتند از: جراحی‌های وسیع و تخلیه تعداد زیاد غدد لنفاوی، پرتودرمانی بعد از انجام عمل جراحی و برخی رژیم‌های شیمی‌درمانی، عفونت دست یا صدمه به عروق لنفاوی، فقدان تحرک بازو یا استفاده بیش از حد از آن، وزن بالا ، مسائل طبی مثل دیابت، مشکلات کلیوی، فشار خون، نارسایی احتقانی قلب یا بیماری کبد کنترل‌نشده درضمن عود تومور یا رشد آن در ناحیه غدد لنفاوی زیر بغل نیز می‌تواند علتی برای ایجاد لنف ادم باشد.

روش‌های کنترل عوارض آزاردهنده

با وجود تحقیقات وسیع در رابطه با استفاده از روش‌هایی چون جراحی و پیوند غدد یا عروق لنفی، استفاده از سلول‌های بنیادی، لیزر درمانی و غیره، هنوز درمان قطعی این عارضه مشخص نشده است و مسلما بهتر است با رعایت توصیه‌های مربوطه، از بروز لنف ادم تا حد ممکن جلوگیری کرد. اما به‌رغم عدم وجود درمان قطعی، روش‌های متعددی جهت کنترل آن پیشنهاد شده‌اند. با استفاده از این روش‌ها می‌توان با افزایش سرعت تخلیه لنف و کاهش حجم عضو برای نگهداری عضو در سایز مطلوب آن را کنترل کرد. برای به‌حرکت‌درآوردن مایع لنف در بافت زیرجلدی از روش‌هایی مانند استفاده از آستین‌های کشی همراه با ورزش کردن، پمپ کردن مایع با استفاده از مانورهای انجام شده با دست و یا دستگاه پمپ فشاری، استفاده می‌شود.

روش استاندارد مرسوم برای کنترل این بیماری برای اولین بار در سال 1995 میلادی از طرف کمیته بین‌المللی اجرایی لنف ادم در آمریکا، باعنوان‌‌‌(CDT: Combined Decongestive Therapy) یا احتقان‌زدایی مختلط اعلام گردید. این روش 30 سال قبل در اروپا طراحی و معرفی شد و در حال حاضر سالانه، ورم لنفی هزاران نفر در اروپا، آمریکا و استرالیا با این روش تحت کنترل قرار می‌گیرند. این روش شامل 4 رکن اساسی: ماساژ دستی تخصصی سبک، بانداژ کم‌کش چند‌لایه، آموزش مراقبت از عضو و ورزش‌های بازتوانی است که در 2 فاز حاد و نگهدارنده ارائه می‌شود. میزان اثر این روش در کاهش حجم بازوی مبتلا به لنف ادم، در مطالعات انجام شده، در فاز حاد بیماری حدود 60‌‌‌‌-40 درصد گزارش شده است. دوره درمان فاز حاد برحسب میزان ورم معمولا 2 تا 4 هفته طول می‌کشد و روزانه توسط درمانگر ارائه می‌شود. پس از آن وقتی حجم عضو به حداقل ممکن رسید، با اندازه‌گیری دقیق، اقدام به تهیه آستین‌ کشی مخصوص می‌شود.

این روش نیاز به همکاری کامل بیمار دارد. پس از پایان دوره درمان بیمار باید در طی روز آستین‌ کشی را بپوشد (که در این صورت با اطمینان می‌تواند کارهای سبک مربوط به خانه را انجام دهد.) هر شب قبل از خواب، عضو را بانداژ کند و ورزش کند تا باقیمانده بافت فیبروز از بین برود و کاهش حجم عضو تداوم یابد. وضعیت اندام و کیفیت آستین در فواصل زمانی منظم توسط پزشک کنترل می‌شود که به این ترتیب با حفاظت دقیق از عضو انتظار می‌رود حجم باقیمانده از دوره درمان به مرور کاهش یابد.

دکتر شهپر حقیقت
 لنفوتراپیست