سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یکی از این روشها، استفاده از سیستمی جدید برای اصلاح حالتهای نادرست آناتومیک ستون مهرههای گردن است که پژوهشگران ایرانی موفق به ابداع آن شدهاند.
بدن انسان مجموعهای از سیستمها و ارگانهای مختلف است که بسیاری از این دستگاهها بدون آنکه ما متوجه باشیم، به صورت شبانهروزی در حال فعالیت هستند. از جمله این ارگانهای مهم بدن، مغز است که در واقع مجموعهای از مراکز حسی و عصبی است که پیامهای بسیاری را از قسمتهای مختلف بدن دریافت میکند و نسبت به این پیامها واکنش نشان میدهد. اعمال حیاتی بدن چون ضربان قلب تعداد تنفس دمای بدن و... از جمله فعالیتهایی هستند که به صورت خودکار و غیرارادی با فرامینی که از مغز صادر میشوند، انجام میشود. روشهای متفاوتی همچون بیوفیدبک (بازخورد زیستی) سعی بر آن دارند که با کنترل آگاهانه این فعالیتها و واکنش نسبت به آنها، این اعمال را تحت تسلط در آورند و بدن را به آرامش و تعادل برساند.
اولین بار بیوفیدبک که یکی از زیر مجموعههای طب مکمل محسوب میشود، در کنترل بیاختیاری ادرار کودکان مورد استفاده قرار گرفت و به مرور زمان اثر مثبت آن بر درمان بسیاری از بیماریها به اثبات رسید. به عنوان مثال در درمان بیماریهایی چون آسم، سندرم روده تحریکپذیر، اضطراب، افسردگی، فشارخون بالا، گرگرفتگی، بیش فعالی کودکان وسردردهای میگرنی روی بیماران مختلف مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج مثبت به دست آمده باعث شدند این روش به عنوان یکی از شیوههای درمانی قابل قبول مورد توجه جامعه علمی و پزشکی جهان قرار گیرد. البته این روش در تمام بیماریها نتیجه یکسانی ندارد؛ به طوری که در بیماران دیابتی به خاطر خطر کاهش قندخون باید با احتیاط به کار رود و در بیماران مبتلا به اختلال حافظه و مشکلات روانی شدید هم نباید استفاده شود. در این میان و در حالی که استفاده از این روش درخصوص مشکلات مختلف نتایج متفاوتی را در پی دارد. پژوهشگران کشورمان نشان دادهاند استفاده از بیوفیدبک برای اصلاح حالتهای نادرست آناتومیک ستون مهرههای گردن میتواند موثر و مفید باشد.
درمان به کمک بازخورد زیستی
تداوم حالات غلط آناتومیک و انجام حرکات بدنی نادرست باعث ایجاد بیماریهای مفصلی و اسکلتی به صورت حاد و مزمن میشود که معمولا به صورت کامل درمانپذیر نیستند و در صورت درمانپذیر بودن هم به دلیل طولانی بودن و مشکلات دیگر روشهای درمان رایج، از درصد موفقیت آن به مقدار قابل توجهی کاسته میشود. از جمله روشهای رایج که برای رفع این مشکلات تاکنون مورد استفاده قرار گرفتهاند، میتوان به بستن آتل، عملیات فیزیوتراپی و استفاده از ورزشها و نرمشهای تخصصی تعریف شده برای هر شغل اشاره کرد که البته در این میان، آتلها با توجه به تحت فشار قرار دادن اعضا و عدم انعطافپذیری در زمانهای دلخواه، فشار جسمی به بدن اعمال میکند و به دلیل لزوم ادامهدار بودن این فشار جسمی، باعث اعمال فشار روانی به بیمار شده و تمایل وی را برای استفاده از این روش برای درمان از بین میبرد.
اما اساس کار روشی که بتازگی از سوی پژوهشگران کشورمان ارائه شده، بر پایه سیستمهای بیوفیدبک است. روش کار به این صورت است که با نمونهبرداری از وضعیت اعضای مورد نظر از سوی حسگرهای پیشنهاد شده و تحلیل و ارزیابی این وضعیتها و اعلام زمانبندی شده وضعیت نادرست به بدن، سعی میشود فرد را از این خطر آگاه کند تا بدن بهترین راهحل را برای اصلاح آن ارائه دهد.
در این روش پیشنهادی با توجه به غیردائمی و تطبیقی بودن زنگ هشدار، اعلام وضعیت نادرست به بدن و عدم تحت فشار قرار دادن بیمار از لحاظ فیزیکی و روانی، مشکلات موجود در روشهای دیگر وجود ندارد.
البته به گفته مهندس الیاس رنجبریان مجری طرح - تاکنون از تکنیک بیوفیدبک در چنین کاربردی استفاده نشده است و در این پروژه سعی شده خلا‡ موجود در استفاده از این تکنیک درجهت اصلاحات آناتومیک پر شود و به همین علت، این سیستم به منظور اصلاح حالات نادرست ستون مهرههای گردن و مهرههای سینه (که وضعیت ستون فقرات و مشکلات آن وابستگی زیادی به این حالات دارد) ارائه شده است.
مطمئنا طراحی و ساخت چنین سیستمی، مراحل تحقیقاتی خاصی را میطلبید که در چند مرحله اجرا شوند. طراحی و ساخت سیستم ثبت وضعیت آناتومیک گردن انسان با استفاده از سنسور گرانشی ابداعی یکی از مراحل این تحقیقات بود که البته ترکیب دادههای ثبت شده در مرحله ثبت داده و استخراج ویژگیهای مورد نظر برای ارزیابی وضعیت گردن، ارزیابی وضعیت آناتومیک گردن با استفاده از ویژگیهای استخراج شده از دادهها توسط سیستم فازی و تعیین استراتژی فیدبک و طراحی سیستم فازی محاسبه کمیت فیدبک و نحوه اعمال آن به بدن را هم باید به آن اضافه کرد. در این سیستم، از فیدبک صوتی و لرزشی به صورت فیدبک دوبعدی استفاده شده و نتایج اجرای آزمایشی این پروژه روی موارد مورد مطالعه موفقیتآمیز بوده است و این نتایج به صورت مقاله در کنفرانس2006 ICARA در کشور نیوزیلند و کنفرانس 2008 Iranergo مورد پذیرش قرار گرفتهاند.
درمان مشکلات ستون مهره
در این پروژه برای اولین بار به منظور رفع مشکلات آناتومیک ستون مهرههای گردن استفاده از تکنیک بیوفیدبک پیشنهاد شده است. این طرح با عنوان روش نوین برای اصلاح وضعیتهای نادرست آناتومیک ستون مهرههای گردن و سینه انسان با تکنیک بیوفیدبک؛ در اولین مسابقه سراسری مهندسی پزشکی به عنوان طرح برتر انتخاب شده است.
رنجبریان درباره این طرح که در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد تهیه شده است، میگوید: هم اکنون برای رفع وضعیت نادرست آناتومیک بدن از کتف بند و آتل استفاده میشود یا اینکه انجام نوعی نرمش و جلسات فیزیوتراپی پیشنهاد میشود که با توجه به رایج بودن انحنای گردن بر اثر استفاده از رایانه؛ در این تحقیق تکنیک بیوفیدبک روی گردن مورد بررسی قرار گرفت.
بر اساس این تحقیق؛ یک مجموعه حسگر به صورت کلاه، گوشی یا کمربند به بدن وصل میشود که در صورت نشستن نادرست؛ ایجاد لرزش میکند یا اینکه بوق میزند و با دادن این بیوفیدبکهای لرزشی یا صوتی فرد را متوجه نحوه نادرست نشستن میکند. رنجبریان با اشاره به اینکه در زمان نشستن نادرست به اعضای بدن فشار وارد میشود و ممکن است باعث بروز درد شود؛ میافزاید: این سامانه همانند حسگرهای درد در بدن انسان عمل میکند، با این مزیت که زودتر از عصبهای درد به فرد اطلاع میدهد که وضعیت نشستن او نادرست است.
به این ترتیب، فرد از 3 ماه پس از استفاده از این سیستم، به نشستن صحیح عادت میکند و به روشهای نادرست نشستن ادامه نمیدهد.
بهاره صفوی
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد