سلاطین کارتون‌

 ‌ وقتی صحبت از دوبله کارتون‌های قدیمی می‌شود، تا آنجا که ذهن و خاطره یاری می‌کند، کارتون‌هایی مانند «باگزبانی» (با دوبله درخشان ناصر طهماسب که با لحنی تودماغی به جای آن خرگوش زرنگ حرف می‌زد)، «یوگی و دوستان» (که اینجا هم طهماسب به جای یوگی حرف می‌زد و اگر اشتباه نکنم مرحوم آژیر به جای بوبو)، «عصر حجر» (که محمود قنبری به جای فردی فلینستون حرف می‌زد، سیمین سرکوب به جای همسر فردی صحبت می‌کرد و اکبر منانی به جای دوست فردی) در آن سال‌ها البته شاهکار‌هایی مانند «رابین‌هود» را هم داشتیم که استاد احمد رسول‌زاده با انتخاب مجموعه‌ای از بهترین دوبلور‌ها آن را به یکی از ماندگار‌ترین کارتون‌های دوبله شده بدل کرد (ژرژ پطرسی به جای رابین هود، آذر دانشی به جای ندیمه، شهروز ملک‌آرایی به جای جان کوچولو، مهدی آرین‌نژاد به جای کشیش، اصغر افضلی در یکی از بهترین نقش‌هایی که گفته به جای پرنس جان حرف زده و البته جواد پزشکیان به جای مار) در این میان نباید دوبله «ماجرا‌‌های سندباد» را به دست فراموشی سپرد که ناصر ممدوح مدیریت دوبلاژ آن را بر عهده داشت و ناهید امیریان (سند‌باد)، مهدی آژیر (شیلا)، غلامعلی افشاریه (پیرمرد) و کامران ‌گرایی (علی‌بابا) در آن حرف زده‌اند. البته چند سال بعد سریال کارتونی «مارکوپولو» را هم داشتیم که امیرهوشنگ زند به جای مارکوپولو حرف می‌زد و راوی آن نیز ممدوح بود.

از دیگر کارتون‌هایی که هم نسل گذشته و هم بچه‌های نسل اخیر آن را دیده‌اند، «ماجرا‌های تنسی تاکسیدو» است که مرحوم آژیر در یکی از موفق‌ترین تیپ‌سازی‌هایش به جای آن پنگوئن حرف می‌زد و کامران گرایی نیز تیپ چاملی را خلق کرد، اما شاید معروف‌ترین صدا، ازآنِ شهروز ‌ملک‌آرایی باشد که به جای پروفسور همه‌‌فن‌حریفی به نام آقای ووپی حرف می‌زد که در طی سال‌ها باعث شد تا کمد همیشه شلوغ او، به یک ضرب‌المثل بدل شود. اما یکی از کارتون‌هایی که به دلیل لحن دوبلور‌هایش به یک «صورت‌مثالی» در میان کارتون‌های دیگر بدل شده، «معاون کلانتر» است. تا آن‌جا که حافظه یاری می‌کند، تقریباً سابقه‌ای از «کارتون‌گویی» مینو غزنوی در ذهن‌ها نیست. با این حال او آن ‌چنان در خلق صدا-تیپ ماسکی (که هر وقت معاون را می‌چزاند، با آن لحن سرخوشانه می‌خندید) موفق است که نقش صدای او در جذابیت این سریال برای مخاطبان را نمی‌توان نادیده گرفت. ایرج رضایی نیز در دوبله معاون لحنی انتخاب کرده، که بدیع است (هر چند سالیان پیش، او در سریالی کارتونی که عده‌ای سوار بر هواپیما به دنبال کبوتری نامه‌بر بودند به جای یکی از شخصیت‌ها حرف زده و تجربه کارتون‌گویی دارد) مرحوم عباس سعیدی به جای کلانتر و مرحوم آژیر به جای آن موش کور، به شدت لحن‌ جالبی اختیار کرده‌اند تا این سریال همچنان و پس از سال‌ها، در ذهن ما یکی از بهترین‌ها باقی بماند.

چند تن از دوبلور‌ها با این که در آثار زنده همواره نقش‌آفرینی‌های درخشانی داشته‌اند، اما نام‌شان با دوبله‌های کارتونی پیوندی جدایی ناپذیر دارد. صادق ماهرو یکی از آنها است که تیپ‌سازی‌هایش به جای آن گوریل پانزده‌متری بنفش، به جای کویک‌درا مک‌گرا همان اسب هفت‌تیر کش در سریال «یوگی و دوستان»، به جای داروغه ناتینگهام در «رابین هود»، او را به یکی از موفق‌ترین دوبلور‌ها در این عرصه بدل کرده است. از دیگر نام‌هایی که در این عرصه موفق بوده‌اند باید به مرحوم کنعان کیانی که اشاره کرد که به جز لحن درخشانش در سریال «پینو‌کیو»، در بسیاری از کارتون‌های دیگر تیپ سازی او را به یاد داریم از جمله حرف زدنش به جای مرد عنکبوتی در سریالی کارتونی آن.
مرتضی احمدی نیز به به جز تجربه ماندنی‌اش در صحبت کردن به جای روباه مکار و تشکیل یک زوج عالی همراه با مرحوم کیانی در آن سریال، در نقش‌های دیگری نیز حرف زده و نشان داده که نه‌تنها در نقش‌های زنده بلکه در دوبله کارتون‌ها نیز یکی از بهترین‌هاست. تورج نصر نیز همواره در دوبله‌‌های کارتونی در شمار به‌یادماندنی‌ترین‌ها بوده و هست. بی‌اغراق، تقریباً کارتونی را نمی‌شود به خاطر آورد که او درآن حرف نزده باشد. مرحوم حسن عباسی در سریال «پلنگ صورتی» به جای بازرس کلوزو حرف زده و مهدی آرین‌نژاد هم به جای دستیار بازرس و هم به جای مورچه‌خوار بدشانسی حرف زده که نمی‌توانست آن مورچه گریز‌پا را بگیرد. دوبله این دو، بی شک در موفقیت این سریال، اثر گذار بوده است.

یکی از اثر‌گذار‌ترین دوبله‌های کارتونی در سال‌های گذشته، یک کارتون سینمایی است که صدای سه دوبلور زن درآن، در یک هماهنگی کامل، بر احساسات‌گرایی داستان آن به شدت افزوده‌اند. مهوش افشاری، ناهید امیریان و مهین کسمایی (‌احتمالاً در تنها دوبله کارتونی‌اش) فیلمی موسوم به «موشکا و میشکا» توانستند به نیت سازندگان تمام کارتون‌ها که همواره آن را یک وظیفه برای خود می‌دانند، جامه عمل بپوشانند. یعنی صدای این سه توانست احساسات چند خرس قطبی را به تماشاگر منتقل کند. از میان این سه تن، تنها خانم کسمایی دیگر هیچ‌گاه سراغ دوبله نرفت اما ناهید امیریان به عنوان یکی از معروف‌ترین صدا‌ها در دوبله کارتون‌ها است از سریال «مهاجران» گرفته تا تقریباً هر کارتونی که به خاطر داریم، مهوش افشاری که لحن تراژیکش در بسیاری از آثاری که دوبله کرده به یک خصیصه برجسته در صدایش بدل شده، با اتکا به تیپ سازی‌هایش، توانسته در شمار یکی از «یک‌های» دوبله کارتون قرار بگیرد. تفاوت لحن او را در کارتون‌هایی مانند «پسر شجاع»، «جیمبو»، «رابین هود» (همان خرگوش کوچک که هیچ ترسی از پرنس جان ندارد) اثبات این مدعا است.

امیرمحمد صادقی‌