یکی از معیارهای سنجش ترقی سیاستهای مالیاتی، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی است. در ایران ۶ تا ۷ درصد تولید ناخالص داخلی توسط مالیات پوشش داده میشود؛ در شرایطی که سیاستگذار انتظار دارد سهم مالیات از تولید ناخالص به ۱۰تا۱۲ درصد برسد. این در شرایطی است که در سالهای اخیر، دولت با تداوم سیاست افزایش درآمدهای مالیاتی تلاش کرده که منابع عمومی کشور را افزایش دهد. در بودجه سال۱۴۰۲، افزایش ۵۴درصدی درآمدهای مالیاتی پیشبینی شده است. از میان گروههایی که مالیات پرداخت میکنند، سهم بخش خصوصی(شرکتهای غیردولتی) در بودجه ۱۴۰۲، ۱۲۸درصد افزایش پیدا کرده است. گزارش اتاق بازرگانی ایران نشان میدهد سهم بخش خصوصی از کل مالیاتدهندگان به ۳۰.۹درصد میرسد. در نتیجه از حدود ۸۰۰هزار میلیارد تومان درآمدی که در قالب مالیات هدفگذاری شده، بخش خصوصی باید بیش از ۲۴۷هزار میلیارد تومان مالیات بپردازد. در کل باید دید چه میزان از این درآمد محقق میشود. دولت انتظار دارد شاهد افزایش ۴۰درصدی درآمدهای مالیاتی خود باشد اما تجربه گذشته نشان میدهد درآمدهای مالیاتی الزاما به اهداف خود اصابت نمیکنند؛ چنانچه در بودجه ۱۴۰۱ هم افزایش ۵۴درصدی درآمدهای مالیاتی نسبت به سال ۱۴۰۰ پیشبینی شده بود. با وجود این از ۵۶۱هزار میلیارد تومانی که به اعتبار مالیات حساب باز شده بود، در اسفند ۱۴۰۱ تنها ۴۳۰هزار میلیارد تومان درآمد وصل شد. در این میان، درآمدهای مالیاتی ۱۴۰۰ بهعنوان یک استثنا افزایش پیدا کرد و به تحقق ۱۱۳درصدی رسید. این مورد استثنایی نشان میدهد کشور توان افزایش درآمدهای مالیاتی را دارد اما در مجموع دریافت مالیات بهویژه از بخش خصوصی یک چالش است. برای نمونه در روزهای اخیر، اعلام شد ۸۰۰۰ طلافروش مالیات پرداخت نکردهاند. به نظر میرسد که ضعف فرهنگ مالیاتی یک رویه اجتماعی در ارتباطات بخش خصوصی و سایر بخشهای اقتصادی با دولت است. گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد، با این که در سال ۱۴۰۲ سهم درآمدهای مالیاتی از منابع بودجه عمومی نسبت به سال گذشته ۱.۴درصد افزایش یافته و به ۴۱.۷درصد رسیده اما همچنان با حد مشخص در برنامه ششم یعنی ۴۹.۸درصد فاصله دارد. در نتیجه تقویت فرهنگ مالیاتی یک ضرورت در برنامهریزی است. براساس یک مطالعه پژوهشی با عنوان «عوامل مؤثر بر فرهنگ مالیاتی از دیدگاه جامعهشناسی» تقویت فرهنگ مالیاتی بر میزان پرداخت داوطلبانه مالیات از سوی مؤدیان تاثیر زیادی دارد. از سوی دیگر در اقتصادی میتوان انتظار افزایش مالیات داشت که توسعه در آن محقق شود.
عوامل مؤثر بر فرهنگ مالیاتی
عوامل اجتماعی (تبلیغات، رسانههای جمعی و...)
عوامل فردی (تحصیلات مؤدیان و...)
عوامل سازمانی (عدالت مالیاتی و...)
عوامل قانونی (شفافسازی قوانین مالیاتی و...)
عوامل سیاسی (عزم دولتمردان در دریافت مالیات و...)
عوامل جمعیتی (خالی شدن روستاها و...)
عوامل زیرساختی (توسعهنیافتن خدمات عموم و...)
عوامل فرهنگی (بزرگ بودن اندازه دولت و...)
