زبان فارسی، مؤلفه هویت ملی

دست‌کم هزار و اندی سال است که زبان فارسی نقش پیونددهندگی و ایجاد ارتباط عمیق بین ایرانیان را عهده‌دار است.‌ زبان فارسی برای بسیاری از ایرانیان زبان مادری، برای بسیاری دیگر زبان رسمی، ملی و دیوانی و به‌ویژه در روزگارانی، برای بخش‌های وسیعی از جهان که به آن ایران فرهنگی می‌گوییم، زبان فرهنگ و ادب و زبانی دانشورانه و زبان تولید‌ علم و دانش بوده است. گرچه نقش اخیر امروزه دچار تغییراتی شده ولی چشم‌انداز ما به سوی افق‌های آینده باید معطوف به بازیابی این نقش اثرگذار باشد.

​​​​​​​زبان فارسی نقش ارزشمند و گرانبهای دیگری هم داشته و اکنون هم دارد و آن پیونددهندگی و ایفای نقش در جایگاه مؤلفه هویت ملی و تاریخی ایرانیان است که در دو بخش قابل توصیف است:

یک؛ پیوند تاریخی: ایرانیان از هزار و اندی سال پیش تاکنون از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب پیوند عاطفی، فرهنگی و ملی خود را با هم از طریق زبان فارسی حفظ کرده‌اند. از بیش از حدود هزار سال پیش فردوسی شاهنامه را سروده و تا به امروز همه ملت ایران از این رهگذر با تاریخ چندهزارساله خود که در شاهنامه جمع شده است ارتباط جمعی برقرار کرده و شاهنامه خاطره و هویت جمعی ملت ایران شده است. تاریخ مشترک ما از سیستان تا آذربایجان و از فارس تا همدان و از مازندران تا خلیج‌فارس با این زبان حفظ شده و به ما رسیده است. یعنی این زبان توانسته در طول زمان، هم خود را حفظ کند و هم پیوند ملت را استوار و مستحکم نگاه دارد.

دو؛ پیوند امروز: می‌گوییم زبان فارسی مهم‌ترین مؤلفه هویت ملی است. چرا؟ برای آن که این زبان پیوند ایرانیان را در جای‌جای ایران و جهان و در مجامع و محافل از دانشگاه، مدرسه، حوزه تا دیگر مجامع که نمایندگان و گویشوران همه زبان‌های ایرانی در آن حضور دارند تضمین کرده و زمینه ارتباط فرهنگی و بی‌اجر و زحمت آنها را فراهم آورده، برای آن که هویت مشترک و سرمایه‌ مشترکی ایجاد کرده است.
خاقانی، نظامی و شهریار از سویی و در دیگر سو حافظ، سعدی و باباطاهر و در خراسان فردوسی، عطار، مولانا، سنایی، بیهقی و... و صدها و هزاران سخنور و شاعر پارسی‌گو هستند که متعلق به مجموعه‌ ایران فرهنگی‌اند؛ یعنی ملت ایران آنها را متعلق به خود می‌دانند.
افزون‌ بر اینها زبان فارسی، زبان دوم جهان اسلام و محمل تولید بسیاری از محتواهای مرتبط با دین اسلام از تفسیر و فلسفه و فقه و حدیث است و نیز زبانی است که اسلام با آن تا شبه‌قاره هند و شرق آسیا و تا شمال چین رفته است و مردمان بسیاری اسلام را با این زبان شناخته‌اند.

سخن پایانی آن که ایران فرهنگی شامل مؤلفه‌های به‌هم‌پیوسته‌‌ای از جغرافیا، تاریخ، دین، زبان، آداب و رسوم و... است که همه‌ ایرانیان و دوستداران زبان فارسی را گرد هم آورده است. نقش و سهم زبان فارسی و بزرگانی چون نظامی گنجوی و... در این درآمیختگی و ترسیم رنگین‌کمانی زیبا به نام ایران، بنیادی و شایسته پاسداشت است.