میراث پهلوی، فقر و فلاکت

نه با سنجه‌های درست آماری پس از انقلاب که حتی با همان معیارهای ثبت شده در زمان پهلوی هم می‌توان به این نکته رسید؛ هر چند بر کسی پوشیده نیست که انتظار تصاویر محرومیت مردم و اساسا حرف بر سر این موضوع در زمان پهلوی همراه با اتهام‌های تندی بود. نگاهی به آمار فیلم‌هایی که با توجیه سیاه‌نمایی اجازه نمایش پیدا نکردند خود گواه این موضوع است. اما اگر تنها به بخشی از این موارد نگاه کنیم متوجه فاجعه جاری در زمان پهلوی می‌توان شد. به عنوان مثال می‌توانیم به موضوع سواد اشاره کنیم. چرا که همواره برای سینه‌چاکان طاغوت تصاویر مدرسه‌های لاکچری در زمان پهلوی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است؛ لاکچری‌هایی که البته چشم‌شان را روی مدارس کپری بسته بودند. جمعیت ۳۶میلیون نفری ایران در سال‌های قبل از انقلاب اکنون به بیش از ۸۵میلیون نفر رسیده است و به گفته مسئولان از جمله اظهارات اخیر رئیس سازمان نهضت سوادآموزی نرخ باسوادی به ۹۷درصد رسیده است. میزان باسوادی جمعیت شش سال و بیشتر کشور در سال‌های ۱۳۳۵، ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ به ترتیب ۱۵، ۲۸ و ۴۱.۷ درصد بوده‌ است. نرخ سواد مناطق روستایی در این سال‌ها نیز به ترتیب ۱۰، ۱۵ و ۲۵ درصد بوده‌ است.

فاصله میان باسوادی مردان و زنان هم ۲۳.۴ درصد بوده است که اکنون به ۶درصد رسیده و فاصله بین سواد ساکنان شهرها و روستاها از ۳۶ به ۱۱درصد رسیده است. وضعیت وحشتناک بی‌سوادی در سال ۱۳۴۱ از سوی اسدا...علم، نخست‌وزیر وقت نیز مورد اشاره قرار گرفت. او گفته بود: «در یکی از سفرها متوجه شدیم نسبت باسوادها به بی‌سوادها بسیار وحشتناک است البته مقامات وزارت فرهنگ نیز متوجه این حقیقت بودند. ما اگر می‌توانستیم یک مبارزه اساسی با بی‌سوادی کنیم به مبالغ هنگفتی بودجه احتیاج داشتیم که متأسفانه از قدرت مملکت خارج بود به‌خصوص که بودجه فوق‌العاده‌ای بر مخارج وزارت فرهنگ در مورد افزایش حقوق معلمان که بسیار هم بجا بود، افزوده شده است.»

عمده دلایل بی‌سوادی جامعه در دوران پهلوی را مواردی همچون وسعت کشور و پراکندگی جمعیت کثرت روستاها و فقدان راه‌های ارتباطی، فقر و کمبود درآمد روستاییان، کوچ‌نشینی عشایرکمبود نیروی انسانی کار آزموده، تمرکز فعالیت‌ها و خدمات رفاهی و اجتماعی در شهرها، تفاوت فاحش زندگی در شهر و روستا، بی‌توجهی به گسترش تعلیمات ابتدایی و البته بی‌توجهی به با سواد شدن زنان و دختران می‌دانستند.

طبق اطلاعات مندرج در سالنامه آماری سال ۱۳۵۵، جمعیت بالای شش‌سال کشور ۲۷میلیون و ۱۱۲هزار و ۸۴۴ نفر بود که از این تعداد ۱۴میلیون و ۷هزار و ۷۷۹ نفر سواد خواندن و نوشتن نداشتند. تعداد بی‌سوادان مرد پنج میلیون و ۵۹۴ هزار و ۸۰۸نفر و تعداد بی‌سوادان زن هشت میلیون و ۴۱۲ هزار و ۹۰۱نفر بود.
همچنین جمعیت محصل شش ساله و بیشتر در دوره ابتدایی و راهنمایی هفت‌میلیون و ۵۷۲ هزار و ۸۲۲ نفر بود که از این تعداد چهارمیلیون و ۶۶۵هزار و ۵۲۳ نفر مرد و دومیلیون و ۹۰۷هزار و ۲۹۹نفر زن بودند.

روزنامه جام جم