سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
فولاد از جمله مستحکمترین فلزات دنیا است که جهت تولید بسیاری از مقاطع و تجهیزات مورد نیاز در صنایع مختلف به کار گرفته میشود.
با وجود استحکام بالا، در برابر رطوبت و خوردگی، از خود ضعف نشان میدهد. به عبارت دیگر، هنگام قرار گرفتن در معرض مواد خورنده یا محیط های مرطوب، امکان خوردگی و زنگ زدن آن وجود دارد.
در همین راستا، در مواقع لازم، گالوانیزاسیون این آلیاژها، در دستور کار قرار میگیرد تا از آنها در برابر فساد محافظت شود. البته روشهای گالوانیزیشن متنوع است و محصول نهایی در هر روش از نظر برخی ویژگیها مانند میزان مقاومت در برابر خوردگی، اندکی با بقیه متفاوت است.
به طور کلی، اصطلاح گالوانیزاسیون یا گالوانیزه کردن به معنی پوشش دادن سطح فولاد با یک لایه فلزی روی است. زمانی که لایه ای از فلز روی بر سطح مقاطع فولادی مینشیند، از آن ها در برابر رطوبت و خوردگی محافظت خواهد کرد. در واقع، روی نسبت به بسیاری از فلزات دیگر از جمله آهن و فولاد، تمایل بیشتری به انجام واکنش های شیمیایی دارد. به این ترتیب، هنگامی که مقاطع فولادی گالوانیزه شده در معرض مواد خوردنده، رطوبت، آب یا سایر محیط های این چنینی قرار میگیرند، روی واکنش داده و از درگیر شدن فولاد جلوگیری خواهد کرد. در نتیجه از آسیب دیدگی بدنه اصلی مقاطع جلوگیری خواهد شد.
شیوه های بسیار متنوعی جهت گالوانیزه سازی محصولات فولادی وجود دارد که البته استفاده از همه آن ها به یک اندازه نیست. چرا که هر کدام از روش های گالوانیزه کردن میزان مقاومت متفاوتی در برابر زنگ زدن و خوردگی ایجاد میکنند. از طرف دیگر، هزینه های مورد نیاز برای انجام این فرایند هم در هر روش با دیگری تفاوت دارد. به همین خاطر، با توجه به کاربرد مقاطع فولادی، متناسب ترین روش گالوانیزاسیون برای آنها انتخاب میشود. رایجترین شیوه های موجود جهت روی اندود کردن مقاطع فولادی، در ادامه بیان شده است.
رایج ترین روش جهت روی اندود نمودن مقاطع فولادی، گالوانیزاسیون گرم یا غوطه وری است. در این فرایند، مقاطع فولادی را پس از پاک سازی کامل از آلودگیها، در حمامی از روی مذاب قرار میدهند تا سطح آن به خوبی پوشش داده شود. این شیوه خود دارای مراحلی به شرح ذیل است.
به منظور گالوانیزه نموده محصولات فولادی، قبل از هر چیز باید سطح آن ها عاری از هر گونه آلودگی باشد. برای این کار در اولین مرحله مقاطع را به خوبی شست و شو میدهند. حتی در مواقع نیاز ممکن است از روش هایی مانند سندبلاست هم استفاده شود. در ادامه، مجددا از اسید یا بازهای ضعیف برای از بین بردن آلودگی های باقی مانده بر سطح مقاطع استفاده میشود. این مرحله در تمامی روش های گالوانیزه کردن ثابت است و حتی در موارد ضروری، از اسیدهای قوی تر مانند هیدروکلریک اسید و سولفوریک اسید هم استفاده میشود.
در مرحله بعد، مقاطع فولادی تمیز شده در محلول کلرید آمونیاک قرار میگیرد که این مرحله به نام آنیل هم شناخته میشود. انجام این کار آلودگی های باقی مانده بر سطح مقاطع را هم از بین خواهد برد. پس از این فرایند، دمای مقاطع طی سه مرحله پیش گرم، گرم کردن و هم دمایی بالا رفته تا به دمای روی مذاب برسد.
بعد از اینکه مقاطع مورد نظر از هر گونه آلودگی پاک شد و مراحل مقدماتی همچون آنیل و هم دمایی بر روی آن ها انجام گرفت، به آرامی وارد حمامهایی از روی مذاب خواهند شد. این مرحله مهمترین بخش در فرایند گالوانیزاسیون بوده و سطح محصولات فولادی را به خوبی پوشش میدهد. با توجه به دمای بالای فلزِ روی در این فرایند که معمولا بین ۸۱۵ تا ۸۵۰ درجه است، چسپندگی بالایی بین فلز روی و فولاد ایجاد خواهد شد. در روش غوطهوری، ضخامت Zn در تمام قسمت های مقاطع یکسان بوده و تا حدودی با استفاده از دستگاه های جت هوا قابل کنترل است. میلگرد بستر به روشی که بیان شد روی اندود میشود.
خنک سازی آخرین مرحله در روش غوطه وری است. مقاطعی که با روی پوشش داده شده اند، ابتدا با استفاده از دمش هوا تا حدودی خنک شده و دمایشان کاهش مییابد. در ادامه، آن ها را در حمامی از آب قرار میدهند تا فرایند خنک کاری به خوبی انجام گیرد. نهایتا محصولات روی اندود شده را خشک کرده و بستهبندی میکنند.
یکی دیگر از روشهای گالوانیزه، گالوانیزه سازی الکترولیتی است. در این روش از جریان الکتریکی در حضور یک محلول الکترولیت مانند سیانید یا سولفاتِ روی برای پوشش دادن سطح محصولات استفاده میشود. به این ترتیب که دو فلز فولاد و روی در محلول قرار گرفته و یکی به عنوان کاتد و دیگری به عنوان آند عمل میکند. در میان تمام فلزات، روی تمایل زیادی به آند شدن دارد. در نتیجه، اینجا هم فلز روی نقش آند و مقطع فولادی نقش کاتد را به عهده خواهد گرفت و روی بر سطح این فولاد رسوب خواهد کرد. ضخامت لایه Zn در این روش به میزان دقیقی قابل کنترل است.
این روش بسیار ساده بوده و در آن فلز مذاب و حرارت دیده Zn بر سطح مقاطع فولادی اسپری خواهد شد. در این شیوه، لایه روی کمتر پوسته پوسته میشود؛ اما مقاومت آن در برابر زنگ زدن و خوردگی نسبت به دیگر روشها پایینتر است. ذکر این نکته هم الزامی است که مانند سایر روش های گالوانیزه کردن، قبل از اسپری کردن Zn لازم است سطح مقاطع فولادی از هر گونه آلودگی پاک شده باشد.
برخلاف ورقهای سیاه که در بین صفحات فلزی، پای ثابت برای روی اندود شدن هستند، پلیتها و شیتهای آلومینیوم را هیچگاه گالوانیزه نمیکنند. زیرا آنها به طور ذاتی در برابر خوردگی مقاوم هستند. به همین دلیل قیمت ورق آلومینیوم نسبت به انوع فولادی بالاتر است. انواع لوله، نبشی و سایر پروفیلها از جمله پروفیل زد فولادی را نیز بسته به نیاز و حیطۀ کاری میتوان روی اندود کرد. در میان اصناف مختلف، سازندگان لوازم و وسایل خانگی را میتوان رتبه اول مصرف کنندگان محصولات روی اندود دانست. در مقابل، آلیاژهای آلومینیوم به دلیل سبکی در ساختار و گاه در بدنۀ وسایل دیجیتال مثل لپ تاپ و تبلت استفاده میشود.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد