راه‌هایی برای شکست دادن کنکور

ترجیع‌بند حرف‌های کارشناسان در هفته منتهی به کنکور، مدیریت استرس است. هر چند برخی از آنها برای تداوم خواندن و ادامه تست‌زنی پیشنهادهایی دارند اما تاکید اغلب آنها رعایت این نکته است که متقاضیان باید بتوانند در هفته آخر استرس‌شان را به نوعی مدیریت کنند که این فشار در زمان آزمون آنها را دچار اشتباه نکند. حبیب صابری، مشاور این حوزه است و وقتی از او درباره فعالیت‌های درسی یک متقاضی در هفته آخر می‌پرسم اشاره به مدیریت درسی دانش‌آموز می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: خواندن در روزهای آخر به مفهوم مرور درس‌های عمومی یا خواندن مباحث جدی درس‌های اختصاصی است که دانش‌آموز اشراف کاملی به آن درس‌ها دارد. به‌این مفهوم که در فرصت باقیمانده دانش‌آموز نباید سراغ مباحث جدی برود که به آنها اشراف ندارد چرا که ممکن است طولانی شدن مراحل فهم آن مباحث یا احیانا متوجه نشدن آن مباحث فشار و استرس متقاضی را افزایش دهد.
توصیه به کنکوری‌ها از کلیدواژه‌های داغ و پرتکرار این روزهاست. فقط کافی است همین ترکیب را در گوگل جست‌وجو کنید تا حجم مطالب بسیاری را که در این‌باره منتشر شده است، ‌ببینید؛ توصیه‌هایی که گام به گام درست مثل یک فرمول نهایی به خورد دانش‌آموزان داده شده است. حبیب صابری اما نکته مهمی را گوشزد می‌کند؛ نکته‌ای که می‌تواند کلید موفقیت بسیاری از متقاضیان کنکور در برخورد با این آزمون سرنوشت‌ساز باشد. او از مفهوم بومی‌سازی توصیه‌ها حرف می‌زند و می‌گوید: بومی‌سازی شاید واژه‌ای باشد که ما در وهله اول در این مبحث گنجانده‌ایم وگرنه اصالتا کسانی که پیرامون برنامه‌ریزی تحصیلی تحصیلات مدون و دانشگاهی دارند، شاید از معانی مشابه‌سازی برای فهم آن استفاده کنند. برای توضیح این مفهوم می‌توانیم وضعیت دانش‌آموزی را مثال بزنیم که همیشه از شب تا صبح درس می‌خوانده و هیچ‌وقت بعدازظهر درس نخوانده وقتی این فرد به سال دوازدهم رسیده خصوصا در روزهای آخر منتهی به کنکور با عادت‌های مخصوص به خودش درس می‌خواند. ما اگر بخواهیم تازه در اول سال دوازدهم یا بدتر از آن در ماه‌ها و هفته‌های آخر نوع خاصی از مطالعه‌ای را که برای همه پیشنهاد می‌دهیم برای این دانش‌آموز هم توصیه کنیم حتما این فرد دچار مشکل می‌شود. برای همین معتقدیم هر شخصی عادت‌های خاص شخصی، خانوادگی،‌ جغرافیایی و محلی خودش را دارد.
آن‌طور که از حرف‌های این مشاور تحصیلی می‌توان نتیجه گرفت این که هیچ فرمول ثابتی برای دانش‌آموزان متقاضی کنکور در هفته آخر برای موفقیت وجود ندارد،‌ به این مفهوم که باید توصیه‌های مشاوران را دانش‌آموزان با توجه به شرایط زندگی و رفتاری و شخصیتشان بومی‌سازی کنند. ممکن است یک توصیه موکد از سوی یک مشاور برای یک دانش‌آموز با توجه به شرایط زندگی‌اش تاثیر نداشته باشد یا حتی تاثیری معکوسی بگذارد.
در این میان شناخت روحیات دانش‌آموز توسط مشاوران و البته تاثیر مهم خانواده‌ها در رعایت توصیه‌هاست که می‌تواند رمز موفقیت آنها باشد. هر چند عملکرد دانش‌آموزان مهم ترین نکته در موفقیت آنها در کنکور است اما به نظر می‌رسد آن چه در هفته آخر منتهی به آزمون مهم‌تر از عملکرد اوست نقش و رفتار خانواده‌هاست.
کنکوری برای خانواده‌ها
خانواده‌ها در این دو روز باقیمانده چه کار کنند و چه کارهایی را نباید انجام دهند؟ این سوالی است که از تورج امیری دیگر کارشناس این حوزه می‌پرسیم. او دراین رابطه به جام‌جم می‌گوید: نقش خانواده در این هفته فقط ایجاد بستری آرام و تزریق آرامش به دانش‌آموز است. در این بین خانواده‌ها علاوه بر ایجاد چنین جوی نباید هیچ‌گونه مقایسه‌ای بین فرزند خود و متقاضیان موفق یا ناموفق سال‌های گذشته داشته باشند. این فشارها که از طریق مقایسه با دیگران یا شرط و شروط برای قبولی یا منوط کردن موفقیت کنکور با همه چیز در دانش‌آموز نوعی فلج یادگیری ایجاد می‌کند به طوری که او در این شرایط همه داشته‌ها و دانسته‌هایش هم به فراموشی سپرده می‌شود.
نکته مهم دیگری که تورج امیری به آن اشاره دارد وابسته شدن بیش از اندازه دانش‌آموزان به مشاورین است. هر چند او در این اشاره بارها تاکید می‌کند این گفته‌اش به مفهوم نفی عملکرد مشاورین نیست. او می‌گوید: اگر دانش‌آموزان طبق فرمول کامل و بسته‌بندی‌شده مشاور پیش بروند یک اشتباه می‌تواند از نظر روانی آنها را دچار اختلال کند. چرا که گمان آنها بر این است که برای موفقیت باید توصیه‌های مشاور را مو‌به‌مو اجرا کنند و تخطی از هر بندی از این توصیه‌ها باعث نابودی آنها و موفق نشدن‌شان در کنکور می‌شود، در حالی که این‌طور نیست.
البته که حالا سال‌هاست فشار و اضطراب تنها روی دوش دانش‌آموزان نیست و سیستم اشتباه نظام آموزش و نمره‌محوری شدن این موضوع کنکور را به مقاطع دیگر هم کشانده است. این مشاور تحصیلی به این نکته هم اشاره پررنگی دارد. او می‌گوید: بسیاری از اوقات استرس و فشار خانواده‌ها بیش از خود متقاضی است و این تنها مربوط به متقاضیان کنکور نیست. به عنوان مثال برخی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی برای امتحانی توصیفی که اتفاقا نمره هم در آن چندان تاثیری ندارد تحت تاثیر رفتار اشتباه خانواده دچار استرس می‌شوند.
خانواده‌ها مشاوره می‌خواهند نه دانش‌آموز
جالب این‌که هر چه به آزمون کنکور نزدیک‌تر می‌شویم عملکرد حداقل یک‌ساله دانش‌آموزان در موفقیت این آزمون کمتر می‌شود و به همان نسبت تاثیر رفتار خانواده‌ها در موفقیت این افراد افزایش دارد. محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی هم همین نظر را دارد. وقتی از تکلیف متقاضیان در هفته آخر منتهی به کنکور از او می‌پرسم دوباره بحث را از دانش‌آموزان به سمت خانواده‌ها آنها می‌کشاند.
او معتقد است فردی که شش ساعت در روز درس می‌خوانده این روزها می‌تواند فقط دو ساعت بخواند اما در این میان خانواده‌ها باید تلاش‌شان را مضاعف کنند. او به جام‌جم می‌گوید: بدیهی است متقاضی آزمون کنکور تربیت‌یافته یک خانواده است و در بحبوحه یک آزمون مهم مثل کنکور یا امتحانات نهایی این خانواده‌ است که می‌تواند شرایط استرس‌زا را ایجاد یا آن استرس را از دانش‌آموز دور کند. به نظر من یک خانواده نمی‌تواند به طور ناگهانی یک تغییر مسیری برای ایجاد چنین شرایطی ایجاد کند. تزریق استرس از سوی خانواده‌ها هم شاید در گفت‌وگو و مشاجره و مقایسه با دانش‌آموزان نباشد،‌ یعنی در ظاهر خانواده رفتاری معقول پیشه کرده است اما به عنوان مثال برای قبولی فرزندان‌شان نذرهای بسیاری کرده‌اند، همین نذر کردن برای دانش‌آموز به مفهوم مهم بودن سرنوشت آزمون است و همین فشار می‌تواند عملکرد او را تحت‌تاثیر قرار بدهد.
بدون شک دانش‌آموزان به اندازه کافی می‌دانند که این آزمون می‌تواند سرنوشت زندگی‌شان را تغییر دهد اما خانواده‌ها باید در تلطیف چنین فضایی بکوشند، به عنوان مثال همواره عنوان کنند کنکور همه چیز نیست. موفق شدن در آن نمی‌تواند ضامن موفقیت صد در صدی در زندگی‌شان باشد و عدم موفقیت در آن هم به مفهوم شکست در زندگی تلقی نمی‌شود. آنچه بدیهی است این‌که عنوان شدن این نکته از سوی خانواده قطعا تاثیر بیشتری نسبت به دوستان یا مشاوران دانش‌آموز دارد.
نکته مهمی که محمدرضا نیک‌نژاد به آن اشاره دارد شاید حلقه مفقوده این جریان باشد. او به موضوع تازه‌ای اشاره می‌کند که می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های آینده به کار آید و آن هم موضوع آموزش یا مشاوره به خانواده‌هاست. موضوعی که اتفاقا در هفته‌های آخر منتهی به آزمون می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در سرنوشت دانش‌آموز داشته‌باشد. او به جام‌جم می‌گوید: خود خانواده‌ها هم نیاز به آموزش دارند، ‌این نکته مهمی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود. به نظر من می‌توان در کنار بی‌شمار کلاس مشاوران برای دانش‌آموزان یک جلسه هم برای خانواده این افراد ترتیب داد تا برخی از اصول مهم در نوع رفتار با شرکت‌کنندگان را به این افراد آموزش داد. چرا که این نکته‌ها مشترک میان تمام خانواده‌ها نیست و هر خانواده با توجه به شرایط زیستی خود عملکرد متفاوتی با دیگر خانواده‌ها باید داشته باشد. بنابراین یک فرمول ثابت برای نوع رفتار با دانش‌آموزان وجود ندارد و این خانواده‌ها هستند که با آموزش یک سری اصول می‌توانند روش برخورد با فرزندانشان را بیابند و آن را اعمال کنند.

روش‌‌ها و توصیه‌های همیشگی

چند روز دیگر برای بیش از یک میلیون دانش‌آموز مهم‌ترین اتفاق زندگی رخ می‌دهد. توصیه‌های بسیاری در این روزهای آخر منتهی به کنکور وجود دارد اما همانطور که گفتیم همه این توصیه‌ها و روش‌‌ها وقتی اثرگذار است که نکات مورد اشاره در این گزارش را در کنار آنها رعایت کنیم. در میان همه توصیه‌های موجود موارد بنیادین و اصولی هم وجود دارد. در روزهای آخر حتما حواستان به خواب و تغذیه باشد،‌ساعت خوابتان را منظم کنید و غذای خوب بخورید. نکته مهم دیگر این که در این روزهای آخر درس نخوانید فقط درس‌های خوانده را مرور کنید و تست بزنید. خواندن درس‎ تازه در روزهای آخر نه‌تنها در یادگیری شما تاثیری ندارد بلکه می‌تواند از نظر روانی تاثیرات بدی روی شما بگذارد. بنابراین به جای درس خواندن سعی کنید تست‌های بیشتری بزنید،‌ فراموش نکنید که اگر برای مرور تست می‌زنید به هیچ عنوان درصد نگیرید!

میثم اسماعیلی
جامعه