شاخ و شانه‌کشی سرسام‌آور

به گزارش ایسنا، برآورد موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم نشان می‌دهد هزینه نظامی جهان در ۲۰۱۸ مجموعا یک تریلیون و ۸۰۰ میلیارد دلار آمریکا شد که 6/2 درصد نسبت به ۲۰۱۷ افزایش داشته است. براساس گزارش سیپری،‌ این هزینه معادل ۲۳۹ دلار آمریکا به ازای هر یک نفر می‌شود. این برای دومین سال متوالی است که هزینه‌های نظامی در جهان افزایش می‌یابد و به بالاترین سطح از سال ۱۹۸۸ میلادی می‌رسد. در سال ۲۰۱۷، هزینه‌های نظامی در جهان طی یک سال ۱/۱ درصد افزایش یافته بود. دلیل این افزایش، آمریکا و چین هستند.
نقش ترامپ در افزایش هزینه‌ها
بخش مهمی از این گزارش مربوط به هزینه‌های نظامی آمریکا در یک سال گذشته بود. بنا بر این گزارش، آمریکا با ۶۴۹ میلیارد دلار همچنان بیشترین میزان هزینه نظامی در جهان را دارد که نسبت به سال قبل آن 4درصد افزایش نشان می‌دهد. اود فلورانت، مدیر برنامه تسلیحات و بودجه نظامی در سیپری می‌گوید: افزایش در بودجه نظامی آمریکا از ۲۰۱۷ با اجرای برنامه‌های خرید تسلیحاتی جدید دولت ترامپ ایجاد شد.
طبق گزارش این موسسه بین‌المللی، آمریکا ۳۶ درصد هزینه‌های جهانی در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص داده است و تقریبا معادل هشت بودجه نظامی بالای دیگر است. با این حال، بودجه آمریکا تقریبا یک‌پنجم کمتر از بالاترین میزان آن در ۲۰۱۰ است. از سوی دیگر، گزارش روز گذشته سیپری نشان می‌دهد هزینه نظامی آمریکا برای اولین بار در هفت سال گذشته افزایش داشته است که در واقع بازتاب سیاست‌های دونالد ترامپ است.
رقابت دنباله‌دار چین و آمریکا
دومین بودجه نظامی بزرگ جهان با ۲۵۰ میلیارد دلار متعلق به چین است که معادل ۱۴ درصد هزینه‌های نظامی جهان است. این بودجه 5 درصد رشد در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که پایین‌ترین سطح افزایش سالانه از ۱۹۹۵ است. بنابراین گزارش، بودجه نظامی چین از ۲۰۰۹ به میزان ۸۳ درصد رشد داشته است و از سال ۲۰۱۳ به میزان 9/1 درصد از تولید ناخالص داخلی خودش را صرف آن کرده است.
نان تیان، مدیر پروژه هزینه‌های نظامی در سیپری گفت: آنها آماده‌سازی اجرای برنامه مدرن‌سازی جدید ارتش آمریکا را آغاز کرده‌اند که رسما از ۲۰۱۹ یا ۲۰۲۰ کلید می‌خورد. این حدود 8/1 تریلیون دلار در ۲۰ سال آتی می‌شود. این پول هنگفتی است که از سوی آمریکا هزینه می‌شود و شامل طیفی از تسلیحات متعارف تا قابلیت‌های هسته‌ای است.
عربستان با ۶۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار در جایگاه سوم قرار دارد و این در حالی است که بیش از 6 درصد از هزینه‌های نظامی در مقایسه با ۲۰۱۷ کاسته شده است. پس از آن هند و فرانسه در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند. بودجه نظامی هند برای پنجمین سال متوالی افزایش نشان می‌دهد که حاصل تنش‌ها با چین و پاکستان است. پنج بودجه نظامی اول، ۶۰ درصد هزینه نظامی جهان را تشکیل می‌دهد.
غیبت روسیه در جمع 5 صدرنشین
این گزارش نشان داده است که روسیه دیگر جزو پنج کشور صدرنشین در زمینه بودجه نظامی قرار ندارد. براساس این اطلاعات، هزینه‌های نظامی روسیه برای دومین سال پیاپی کاهش داشته و بودجه دفاعی این کشور در سال 2018 معادل 4/61 میلیارد دلار بود و در نتیجه روسیه جایگاه ششم را در رده‌بندی جهانی در این زمینه به خود اختصاص داده است. به این ترتیب روسیه برای نخستین بار از سال 2006 تاکنون، جایگاه خود در میان پنج کشور دارای بیشترین بودجه نظامی در جهان را از دست داده است.
طبق این گزارش، روسیه در راستای تحقق برنامه مدرنیزه‌سازی نیروهای مسلح خود، از دوره زمانی سال 2010 الی 2015 بودجه نظامی خود را سالانه به میزان 5 تا 16 درصد افزایش داد. ولی از آغاز سال 2016 هزینه‌های نظامی روسیه شروع به کاهش کرد، ولی با این وجود میزان سفارشات دولتی به صنایع تولیدات دفاعی روسیه 2/7 درصد افزایش یافت. در سال 2017 نیز هزینه‌های دفاعی روسیه 19 درصد کاهش یافت. در سال 2018 نیز هزینه‌های دفاعی روسیه به کاهش خود ادامه داده و 5/3 درصد کمتر شد، هرچند در مجموع نسبت به سال 2009 همچنان 27 درصد افزایش یافته است. به عقیده کارشناسان تحریم‌های اقتصادی کشورهای غربی که از سال 2014 و به علت درگیری روسیه با اوکراین ضد مسکو اعمال می‌شود، به بودجه نظامی روسیه لطمه وارد کرده است.
از دیگر نکات این گزارش می‌توان به افزایش هزینه‌های نظامی در کشورهای مرکزی و شرقی اروپا اشاره کرد. به عنوان مثال هزینه‌های نظامی لهستان در سال 2018 حدود 9 درصد افزایش داشته و به 6/11 میلیارد دلار رسیده است. اوکراین نیز همین وضعیت را تجربه کرده و مخارجش در این زمینه رشدی 21 درصدی داشته و به حدود پنج میلیارد دلار رسید. پیتر وزمن، تحلیلگر موسسه سیپری در مورد افزایش این هزینه‌ها در کشورهای یاد شده می‌گوید: این افزایش در مرکز و شرق اروپا به دلیل تنش‌هایی است که طی سال‌های گذشته این کشورها با روسیه داشته‌اند.

علی باقری
بین‌الملل