ایران در آستانه بحران کم‌آبی

همچنین بررسی‌های انجام شده نسبت به نرمال بلندمدت حاکی از کمبود بارش در31 استان کشور است. این در حالی ‌است که درمقایسه با بارش‌های سال زراعی گذشته در همین بازه زمانی 26 استان کاهش و پنج استان گلستان، کرمان، فارس، بوشهر و هرمزگان افزایش دریافت بارش داشته‌اند.

براساس بررسی‌ای که بتازگی در سازمان هواشناسی کشور درباره کم‌بارشی‌های فصل پاییز انجام شده است در ماه‌های مهر، آبان و آذر امسال، مجموع بارش دریافتی کل کشور 4/28 میلی‌متر بوده است. البته با بررسی سوابق آماری مربوط به بارش‌های پاییزی به این نتیجه رسیدیم که پاییزهای کم بارش تر نسبت به پاییز 96 نیز در کشورمان وجود داشته است. این سال‌ها عبارتند از سال 1389 با 6/18 میلی‌متر، سال 1377 با 5/17میلی‌متر، سال 1375 با 6/26 میلی‌متر و سال 1369 با 3/23 میلی‌متر.

ولی بررسی‌های استانی حاکی از آن است که در شش استان کشور پاییز 96 کم‌بارش‌ترین پاییز دوره 30 ساله اخیر بوده که این استان‌ها عبارتند از تهران، البرز، قم، مرکزی، اصفهان و سمنان.

از سوی دیگر بررسی دمای کشور در فصل پاییز نشان می‌دهد در این مدت، همه استان‌ها و به تبع آن کل کشور شاهد افزایش دما نسبت به بلند مدت خود بوده‌اند به‌طوری که سراسر کشور حدود 5/0 درجه سلسیوس گرم‌تر از شرایط طبیعی و بلندمدت مورد انتظار خود برای این دوره بوده است . در میان استان‌های کشور، استان زنجان با 1/1 درجه سلسیوس، قزوین با یک درجه سلسیوس و استان‌های بوشهر، کردستان، خوزستان، البرز، همدان، مرکزی، ایلام و مازندران با 9/0 درجه سلسیوس استان‌هایی بودند که بیشترین انحراف مثبت دمایی را درمقایسه با میانگین بلندمدت دما در این مدت تجربه کرده‌اند.

از منظری دیگر بررسی میانگین دمای کشور در 9 فروردین تا آذر 96 نیز نشان می‌دهد به استثنای آذر، در بقیه ماه‌ها میانگین دمای کشور از حد طبیعی و مورد انتظار خود بیشتر بوده است که این گرمایش در ماه‌های گرم سال، موجبات افزایش تبخیر، تعرق و نیاز آبی و در ماه‌های سرد سال تغییر الگوی بارشی از جامد به مایع و ذوب سریع اندک ذخایر برف کشور را به همراه خواهد داشت.

براساس شاخص (SPEI) شاخص بارش، تبخیرو تعرق استاندارد شده
12 ماهه (کوتاه مدت) منتهی به پایان آذر96 بیشتر مناطق و استان‌های کشور شاهد درجات مختلفی از خشکسالی کوتاه مدت بوده‌اند. استان خوزستان، جنوب ایلام، شمال بوشهر و قسمت‌هایی از زنجان با خشکسالی بسیارشدید، جنوب کهگیلویه و بویراحمد، بخش‌هایی از اصفهان، خراسان‌شمالی، گلستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان‌شرقی وغربی، بخش‌هایی از خراسان‌رضوی، یزد، شمال و شرق کرمان و خراسان‌جنوبی با خشکسالی شدید مواجه بوده‌اند.

همچنین محاسبات نشان می‌دهد تا پایان آذر سال‌جاری حدود90 درصد مساحت کل کشور با خشکسالی‌های مختلف هواشناسی کوتاه مدت اعم از خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید مواجه بوده‌اند.

از سوی دیگر، پهنه بندی خشکسالی 120 ماهه منتهی به پایان آذر 96 حاکی از آن است که بخش‌های گسترده‌ای از مساحت کشور دچار خشکسالی بلندمدت خفیف تا بسیارشدید هستند. نکته نگران‌کننده در این مورد، تداوم وجود خشکسالی بلندمدت شدید و حتی بسیار شدید در بسیاری‌ از استان‌های غرب و جنوب غرب کشور ( مراکز مهم تأمین آب کشور) و نیز مرکز، شمال‌شرق، شرق و جنوب‌شرق کشور است.

دکتر داوود پرهیزکار

رئیس سازمان هواشناسی کشور