انتقال پول دور از چشم بانک

اگر تا پیش از این فناوری فقط یک تسهیل‌گر بود، حالا خود بخشی از انجام کار شده است. یعنی اگر فناوری نبود هرگز نمی‌شد کاری را به روش امروز انجام داد. همین تغییر، سبک زندگی را هم تغییر داده است.

خوب و بد بودن آن فعلا بماند. یکی از بخش‌هایی که به نظر می‌رسد اتفاق‌های خوبی در آن رخ خواهد داد، تامین مالی است. تا قبل از گسترش شبکه‌های اجتماعی و ظهور فین‌تک‌ها، تامین مالی روش‌های محدودی داشت. افراد اگر برای کسب‌وکار یا زندگی به پول و سرمایه نیاز پیدا می‌کردند، چاره‌ای نداشتند جز این‌که سراغ بانک‌ها بروند. شرکت‌ها از راه‌های دیگری هم استفاده می‌کردند مثل بورس. دولت‌ها هم هر وقت پول کم می‌آوردند از راه‌هایی مثل اوراق قرضه استفاده می‌کردند. الان چند سالی است مفهومی به نام تامین مالی جمعی به وجود آمده که برخی همان معادل انگلیسی آن یعنی کرادفاندینگ (crowdfunding) را استفاده می‌کنند. تامین مالی جمعی مثل خرد جمعی می‌ماند. در فضای تامین مالی جمعی، هیچ واسطه‌ای مثل بانک وجود ندارد و افراد برای این‌که پول انجام کاری را تامین کنند، از طریق پلتفرم‌های این کار، پروژه‌شان را تعریف می‌کنند و کسانی که می‌توانند به این پروژه‌ها کمک کنند، با توجه به شرایط پروژه آن را تامین مالی می‌کنند.

معروف‌ترین پلتفرم تامین مالی جهان «کیک استارتر» است و در ایران هم نمونه‌هایی قابل توجه خلق شده است. کیک‌استارتر تا امروز سه میلیارد دلار تامین مالی را میزبانی کرده است. یکی از نمونه‌های ایرانی کیک‌استارتر یعنی فاندوران تا امروز بستر تامین مالی 360 میلیون تومان بوده است. واضح است ما راه درازی در پیش داریم، با این حال به نظر می‌رسد در سال‌های آتی اتفاق‌هایی خوب قرار است رخ دهد.

کیک‌استارتر چگونه کار می‌کند؟

کیک‌استارتر معروف‌ترین نمونه تامین مالی جمعی در جهان است. نمونه‌های دیگری مثل ایندیگو و گوفاندمی هم هست. کسانی که در کیک استارتر سرمایه‌گذاری می‌کنند سرمایه‌گذاران خرد هستند که علاقه دارند با سرمایه اندک از پروژه‌های خلاقانه حمایت کنند. دقت کنید کرادفاندینگ یا تامین مالی جمعی خیریه نیست. همان‌طور که پروژه‌های بزرگ نفتی و صنعتی در دنیا تامین مالی می‌شود، افراد فعال در فناوری هم از خود فناوری برای تامین مالی استفاده می‌کنند.

تا امروز پروژه و استارت‌آپ‌هایی معروف با این روش خلق شده‌اند. کسانی که از پروژه‌ها حمایت می‌کنند فی‌سبیل‌الله این کار را انجام نمی‌دهند، بلکه آنها به ازای حمایت خود پاداش از قبل تعیین شده‌ای را دریافت می‌کنند. به عنوان نمونه عینک واقعیت مجازی «آکیلس» یکی از همین پروژه‌ها بود که اولین بار در کیک استارتر تعریف شد و کسانی که این پروژه را تامین مالی کردند اولین کسانی بودند که عینک واقعیت مجازی آکیلس را دریافت کردند. حتما خبر دارید اکنون فیسبوک این شرکت را خریده و این روزها واقعیت مجازی یکی از روندهای جذاب فناوری شده است. ساعت‌های هوشمند پبل، معروف‌ترین نمونه تامین مالی جهان است.

نمونه‌های ایرانی

در ایران نمونه‌هایی مختلف از استارت‌آپ‌های تامین مالی جمعی در سال‌های گذشته رشد کرده است. هرچند همه این ابزارها چالش جدی در زمینه اعتماد مردم به این بسترها دارند. به دلایل مختلف هنوز شناخت عامه مردم از این شیوه تامین مالی اندک است و بسیاری آنها را با خیریه اشتباه می‌گیرند. در ایران استارت‌آپ‌های فوق‌العاده‌ای شکل گرفته‌اند که کارشان تامین مالی جمعی است. از معروف‌ترین آنها دونیت، مهربانه، حامی‌جو و فاندوران است که قبلا در صفحه تلاش کلیک به صورت جداگانه به هر یک از این استارت‌آپ‌ها پرداخته‌ایم و با موسسان آنها گفت‌وکو کرده‌ایم.

دونیت تقریبا شناخته‌شده‌ترین نمونه ایرانی کرادفاندینگ است. این استارت‌آپ بستر تامین مالی بیش از صد پروژه بوده و تا امروز نزدیک به 6000 نفر در آن تامین مالی کرده‌اند. حجم کل تامین مالی‌های انجام شده توسط دونیت 316 میلیون تومان بوده که همین عدد نشان می‌دهد تامین مالی در ایران چه راه سختی در پیش دارد. در دونیت همه دریافتی‌ها و پرداختی‌های مرتبط با پروژه‌ها، اشخاص و سازمان‌های موجود به‌صورت کاملا شفاف در دسترس عموم و همواره در حال به‌روزرسانی است.

مهربانه پلتفرم تامین مالی جمعی دیگری است که با مدل اهدا برای اهداف خیریه، اجتماعی، بشر دوستانه و غیرانتفاعی ایجاد شده است. مهربانه در واقع پروژه مسئولیت اجتماعی گروه آتنا، یکی از شرکت‌های فعال فناوری اطلاعات ایران است. حامی‌جو هم پلتفرم دیگری است که به صورت تخصصی در زمینه تامین مالی جمعی برای پروژه‌های هنری فعالیت می‌کند. حامی‌جو خودش و کرادفاندینگ را این طور تعریف می‌کند: «وبسایت حامی‌جو یک سامانه آنلاین کرادفاندینگ است که به صاحبان ایده در زمینه هنر و فناوری و همچنین سازمان‌های غیرانتفاعی کمک می‌کند تا از طرف حامیان خود، حمایت مالی دریافت کنند. کرادفاندینگ به معنی جذب سرمایه در اندازه‌های کوچک از تعداد زیادی افراد است.»

فاندوران هم یکی از استارت‌آپ‌های شرکت فناپ و کافه آی‌تی است. در سال‌های گذشته شرکت فناپ تلاش کرده در فضای استارت‌آپ‌های ایرانی حضوری جدی داشته باشد و فاندوران یکی از این پروژه‌هاست. فاندوران هم خود را این گونه معرفی می‌کند: «فاندوران یک بستر سرمایه‌پذیری جمعی (crowdfunding) است. افرادی که در زمینه هنر، فناوری، طراحی محصول، آی‌تی و امور اجتماعی و خیریه فعال هستند و ایده‌های خلاقانه دارند، برای پروژه خود در فاندوران کمپین طراحی کرده و شروع به جذب حمایت‌های مالی از مخاطبان فاندوران می‌کنند. پشتیبانان در ازای دریافت پاداش‌های مشخص، از کمپین‌های فعال در فاندوران حمایت می‌کنند. فاندوران در شهریور 93 با تمرکز بر فعالیت‌های اجتماعی و طراحی محصول شروع به کار کرد و تا امروز توانسته به تحقق چند ده پروژه کمک کند که این روند با شتاب ادامه دارد …»

رضا قربانی

ضمیمه کلیک جام‌جم