پیشگامی رسانه ملی در پیشگیری از اعتیاد

در کشور ما 26 نهاد و سازمان مسئول و متولی پیشگیری و مقابله با اعتیاد هستند. در این میان، رسانه‌ها و به خصوص سازمان صدا و سیما نقشی مهم و تاثیرگذار در ارتقای سطح آگاهی عمومی مردم و پیشگیری و البته مبارزه و تقابل با این معضل خانما‌نسوز ایفا می‌کنند. رسانه ملی سال‌‌هاست با تولید برنامه‌هایی با ساختار‌های مختلف و متنوع از جمله مستند، گفت‌وگومحور، نمایشی و برگزاری میزگردهای چالش‌ برانگیز علمی و تخصصی عزم خود را جزم کرده تا اعتیاد را از بطن خانواده‌‌ها و بالطبع جامعه ریشه‌کن کند. گروه‌های اجتماعی، خانواده و فیلم و سریال شبکه‌های متعدد تلویزیونی این روزها برنامه‌هایی را تدارک می‌بینند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم نگاهی ژرف و جدی دارد به اعتیاد، عوارض و راه‌های درمانش و البته هشدارهایی می‌دهد درباره پیشگیری از این معضل که به گواه و اعتراف تمام کارشناسان و متخصصان؛ پیشگیری بهترین راه مقابله با اعتیاد است.

خروج از قالب کلیشه‌ای نصیحت‌محور

«شوکران» از سلسله برنامه‌های مستند اجتماعی «شوک» است که نگاهی ویژه و اختصاصی به حوزه اعتیاد و عوارض آن دارد. شهرام شکیبی، تهیه کننده شوک، اعتیاد را مادر آسیب‌های اجتماعی می‌داند و می‌گوید: در شوکران سعی کرده‌ایم از قالب کلیشه‌ای نصیحت‌محور خارج شده و به بررسی مصداق‌های عینی بپردازیم. در اصل تلاش داریم در خصوص اعتیاد با ریشه‌یابی این معضل، بیشتر بر جنبه‌های پیشگیرانه آن تاکید کنیم.وی با تاکید بر این‌که مهم‌ترین اصل در مقابله با اعتیاد، پیشگیری است، می‌افزاید: در عین حال، تلا‌شمان بر آن بوده تا برنامه ساختار جذاب، ریتم مناسب و بار دراماتیک داشته باشد و برای مخاطب جذاب به نظر برسد. از حضور کسانی که از بند اعتیاد رهیده‌اند هم در برنامه استفاده می‌کنیم تا از تجربیات خود با بینندگان برنامه بگویند. کسانی که توانسته‌اند بر اعتیاد غلبه کنند، قهرمانان واقعی هستند.

مهندسی رسانه‌ای دقیق برای مقابله با اعتیاد

دست‌‌اندرکاران و سیاستگذاران برنامه شوکران با دعوت از هنرمندان و بازیگران سینما از آنها می‌خواهند درباره اعتیاد و عوارضش با مخاطبان صحبت کنند. تا به امروز این برنامه میزبان هنرمندانی همچون شهاب حسینی، علی لهراسبی، پولاد کیمیایی و نیوشا ضیغمی شده است.

شکیبی علت حضور هنرمندان در شوک را ایجاد جذابیت‌های تصویری برای بینندگان ذکر می‌کند و می‌گوید: پیام‌های برنامه را از طریق هنرمندان بیان می‌کنیم تا بهتر به مخاطبان منتقل شود و اثر مطلوب‌تری بگذارد. شکل و نوع اعتیاد تغییر کرده و الگوی مصرف هم متفاوت شده است. هر کس با هر خاستگاه و موقعیت اجتماعی ممکن است به مواد مخدر به‌خصوص صنعتی آلوده شود. مقوله اعتیاد احتیاج به بررسی همه جانبه و همگرایی عمومی دارد. یکی از رسالت‌های رسانه ملی پرداختن به معضل اعتیاد و تولید برنامه برمبنای آن است. ده سال است که تلویزیون به صورت تخصصی به حوزه اعتیاد ورود کرده و درباره آن برنامه می‌سازد. اعتیاد معضل بسیار بزرگی است و باید دقیق و موشکافانه راجع به آن برنامه ساخت. باید با یک مهندسی رسانه‌ای دقیق به مقابله با اعتیاد رفت.

اعتیاد یکی از اولویت‌های ماست

گروه اجتماعی شبکه سه سیما از جمله گروه‌‌هایی است که به مساله اعتیاد توجه خاص دارد و عموما برنامه‌هایی را در این خصوص تولید و پخش کرده است. ناصر کریمان، مدیر این گروه درباره نگاه و رویکردی که به اعتیاد دارند توضیح می‌دهد: از میان مسائل اجتماعی و پدیده‌های ناهنجاری که در این ‌سال‌ها گریبانگیر جوانان شده، موضوع اعتیاد یکی از اولویت‌های ماست؛ چرا که بخش اعظمی از آسیب‌های اجتماعی و شهری از این معضل ناشی می‌شود. سعی کرده‌ایم در قالب آثار مستند توجه افکار عمومی را به این موضوع جلب کنیم. در عین حال، در برنامه‌های ترکیبی مانند «ماه عسل» هم توجه ویژه به اعتیاد داشته‌ایم.

بررسی همه‌جانبه اعتیاد در «تا انتها»

کریمان با تاکید بر این‌که در شبکه سه به معتادان مواد مخدر و افیون به شکل یک بیمار نگاه می‌شود، عنوان می‌کند: این افراد باید درمان شده و به جامعه بازگردند. در این رابطه دستگاه‌های اجرایی هم باید درگیر موضوع شوند. به زودی یک برنامه مناظره‌ای با عنوان «تا انتها» از این شبکه پخش خواهد شد که در آن ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی از جمله اعتیاد، بررسی و تا انتها پیگیری خواهد شد.

وی درباره به روز بودن برنامه‌هایی که درباره اعتیاد ساخته می‌شود، توضیح می‌دهد: وظیفه ما در رسانه ملی آگاهی‌بخشی و ارتقای سطح اطلاعات به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی مخاطب است. توانسته‌ایم حداقل در بخش آگاهی‌رسانی، سطح اطلاعات عمومی مخاطبان را بالا ببریم. اما واقعیت این است که برای کاهش اعتیاد در جامعه باید خیلی از وجوه دیگر هم مورد توجه قرار گیرد. باید در سطوح مختلف کار آموزشی صورت گیرد. تعامل و همکاری رسانه ملی و دستگاه‌های اجرایی ذی ربط و تعیین یک سری سرفصل‌های مشترک می‌تواند در نهایت به کاهش آمار اعتیاد در کشور منجر شود.

به‌روز بودن برنامه‌های رسانه ملی

یک برنامه تلویزیونی که با هر قالب و نقش به اعتیاد می‌پردازد باید دارای چه ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی باشد تا بتواند اثرات لازم و مکفی را بر مخاطبان بگذارد و در هشدار دادن به عامه در دوری گزیدن و ارائه‌ راه‌های درمان به مبتلایان این بلای خانمانسوز توفیق داشته باشد؟

یک کارشناس حوزه اعتیاد با تاکید براین‌که صدا و سیما با مخاطبان فراوانی که دارد بهتر از هر رسانه دیگر می‌تواند به این معضل اجتماعی بپردازد،می‌گوید: اگر یادتان باشد سال‌ها پیش سریال «آینه عبرت» از تلویزیون پخش می‌شد که به اعتیاد می‌پرداخت. پخش این سریال، اعتیاد را به واسطه اتفاقات ناگواری که برای معتادان و خانواده‌هایشان می‌افتاد، یک مقوله ترسناک را برای عموم و به‌خصوص کودکان و نوجوانان به تصویر می‌کشید.

دکتر مرتضی خوش‌گفتار با اشاره به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر و آسیب‌های آن نسبت به گذشته تصریح می‌کند: فرآیند مواد مخدر بسیار هوشمندانه شده و مخدرهای صنعتی جدید دارای عوارض بسیار شدید است. طبیعی است پروسه مبارزه با اعتیاد همپا و همگام با آن باید جلو برود و به روز شود. رسانه ملی در این‌باره باید یک کار پژوهشی و علمی انجام دهد و با دعوت از کارشناسان و حتی خود معتادان چگونگی اعتیاد به مخدرهای صنعتی و عوارض و تبعات سوء آن‌ را با مخاطبان در میان بگذارد. حتی می‌توان از زندگی معتادان مستندهای جذاب ساخت. دیگر مثل گذشته‌ها فقط افراد ناباب و شرور در دام اعتیاد نمی‌افتند بلکه همه افراد از هر قشر و خاستگاه اجتماعی ممکن است دچار این معضل شوند.

همکاری رسانه ملی و ستاد مبارزه با مواد مخدر

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با تاکید بر این موضوع که پیشگیری اولیه از اعتیاد، اولویت اصلی همه کشورهاست، می‌گوید: در بحث اعتیاد سه نوع مداخله داریم شامل عمومی، انتخابی و موردی. در بحث مداخلات عمومی یکی از سازمان‌هایی که می‌تواند نهایت اثربخشی را داشته باشد صدا و سیماست.

دکتر پرویز افشار می‌افزاید: رسانه ملی به علت دسترسی‌اش به مخاطب عام، چه در بخش دیداری و چه شنیداری، می‌تواند تاثیرات مثبتی در بحث پیشگیری از اعتیاد داشته باشد. اصولا ورود به حوزه صدا و سیما و بهره از آن برای پیشگیری آسیب‌های اجتماعی به خصوص اعتیاد، یک کنش کاملا کارشناسانه است که اگر مبانی آن به شکل علمی رعایت شود می‌تواند اثرات مثبت و خوبی همراه داشته باشد.

وی تصریح می‌کند: در کشور ما سازمان صدا و سیما یکی از دستگاه‌های عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر است و علاوه بر حضور در جلسه اصلی ستاد، عضو کمیته فرهنگی و پیشگیری هم هست و در این زمینه همکاری و مراودات خوبی بین ستاد مبارزه با مواد مخدر و صدا و سیما برقرار است. فارغ از برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی در سطح ملی، شبکه‌های استانی هم ارتباط خوبی با دبیرخانه‌های شورای هماهنگی مواد مخدر در سطح استان‌ها دارند و فعالیت می‌کنند.

محسن محمدی