انتقال پایتخت چقدر هزینه دارد؟

رئیس کمیسیون شوراهای مجلس در رابطه با انتقال پایتخت با بیان اینکه دولت ۲ سال مهلت دارد تا طرح امکان‌سنجی انتقال «پایتخت سیاسی ــ اداری» را اجرایی کند، تأکید می کند: ساماندهی و تمرکززدایی قید شده در این طرح از زمان ابلاغ طرح آغاز می‌شود.

انتقال پایتخت چقدر هزینه دارد؟

یکی از پر بحث ترین حوزه های این طرح، موضوع هزینه های آن است. برآوردهای مختلفی برای انتقال پایتخت وجود دارد اما هنوز یک برآورد رسمی با جزئیات منتشر نشده است. فقط یک برآورد ۳۰ هزار میلیارد تومانی در دهه هفتاد اعلام شده است.

رئیس کمیسیون شوراهای مجلس به فارس گفت: انتقال پایتخت ۲۵ سال زمان نیاز دارد.

همین عدد را پیروز حناچی، معاون وزیر راه و مسکن ۷۸ هزار میلیارد برای امروز عنوان کرده است. او به روزنامه اعتماد گفته است: چند سال پیش برآورد هزینه‌ای در این مورد انجام شد. آن زمان بودجه مورد نیاز برای انتقال پایتخت ٣٠ میلیارد دلار تعیین شد که به قیمت امروز چیزی معادل ٧٨ میلیارد دلار می‌شود. البته این برآوردها دقیق نیست و باید دوباره از سوی کمیته یاد شده بررسی و اعلام شود.

حسینعلی امیری، سخنگوی وزارت کشور نیز در ابتدای کار دولت یازدهم هزینه انتقال پایتخت را ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرد.

وی با اشاره به مشکل آلودگی هوا در تهران، بر لزوم استفاده از تجربه دیگر کشورها برای مقابله با این مشکل تاکید کرد و گفته بود: روزی لندن یکی از شهرهای آلوده بود اما مطالعه و کار کارشناسی کردند و امروز به یکی از شهرهای پاک دنیا تبدیل شده است بنابراین چرا از مطالعات دیگران استفاده نکنیم.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز به عنوان یکی از مخالفین طرح رقم ۱۰۰ هزار میلیاردی را تائید می کند.

این در حالی است که وزیر کشور بعد از تغییر موضع دولت نسبت به طرح و اعلام نظر مثبت رئیس جمهور، در ابتدای سال ۹۳ وعده داده بود برآورد دقیق‌تری تهیه و با جزئیات اعلام خواهد شد.

وی گفته بود: وقتی انتقال پایتخت در قالب طرح مطرح می‌شود، ابعاد مالی این موضوع مفقود است و مجلس نمی‌تواند درباره عواقب مالی آن به صورت کلی نظر دهد و دولت نیز در این باره دچار مشکلاتی است و برآورد مالی برای این طرح صورت گرفته است که در زمان مشخص آن را بیان خواهیم کرد.

کدام کشورها پایتخت های خود را جابجا کردند؟

تجربه های صورت گرفته در جهان نشان می دهد که با وجود موفقیت این طرح در برخی کشورها، حتی موفق ترین آنها هیچگاه نتوانسته به پایتخت جدید متکی باشد.

به طور مثال کوالالامپور همچنان به عنوان پایتخت سیاسی و مرکز کشور مالزی شناخته می شود اما ایده تاسیس پایتخت اداری جدید به‌عنوان جایگزین کوالالامپور، در اواخر سال ۱۹۸۰ و در زمان حاکمیت ماهاتیر محمد شکل گرفت و شهر پوتراجایا در ۱۹ اکتبر ۱۹۹۵ به عنوان پایتخت اداری مالزی معرفی شد.

بسیاری از نمونه های موفق انتقال پایتخت که در جهان وجود دارند مانند برزیل، استرالیا، آلمان و ترکیه که عموما به پیش از دهه ۵۰ میلادی باز می گردند و با توجه به هزینه های آن دوران و شرایط خاص کشورها، قابل مقایسه با شرایط کنونی نیستند.

جایگزین های تهران کدام شهرها هستند؟

اولین زمزمه‌های انتقال پایتخت، سال ۱۳۶۴ و همزمان با دویستمین سالروز پایتختی تهران مطرح شد. بعد از پایان جنگ تحمیلی این موضوع دنبال شد؛ اما راه به جایی نبرد.

در اوایل دهه ۷۰ نیز دوباره بحث انتقال پایتخت برسر زبان ها افتاد اما پی گیری ها بی نتیجه ماند.

در اواخر دولت نهم و اوایل دولت دهم نیز زمزمه های تغییر پایتخت و احتمال انتقال آن به دو شهر مرکزی کشور به گوش رسید که طبق معمول باز هم بی نتیجه ماند.

بحث چند تکه کردن پایتخت و انتقال «پایتخت سیاسی» به شهر دیگر هم از جمله پیشنهادات مطرح شده بود که از این موضوع نیز استقبال نشد تا تهران همچنان پایتخت ۲۲۹ ساله کشور بماند.

بحث «انتقال پایتخت» از آن بحث هایی است که هرچند وقت یکبار داغ و دوباره سرد می شود. اما در هر بار گل کردن این بحث، نام چند شهر به میان می آید.

خمین

شهر خمین جدیدترین گزینه پیشنهادی برای پایتختی ایران است. پیشنهادی که مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران روز یکشنبه از آن به‌عنوان محل مناسبی برای انتقال پایتخت نام برد.

البته چمران در ادامه یادآور شد که انتقال پایتخت به هر شهری ملزم به ایجاد زیر ساخت هایی برای زندگی ۱۰ میلیون نفر است و انجام این کار را تقریبا دشوار و نشدنی دانست.

او منظور خود از انتقال پایتخت را انتقال فقط یک تعداد خاص و ایجاد زیرساخت های لازم برای زندگی آن ها در یک محله خوش آب و هوا و کم ترافیک دانست.

وی گفت: «بر اساس مطالعات یک گروه از محققان استانی در مجاورت خمین این موضوع پیش بینی شده و تنها به این دلیل که وضعیت آب این منطقه نسبت به سایر نقاط دیگر شهرداری بهتر است البته انتقال یک شهر ۱۰میلیون نفری به ‌آن نیازمند احداث چندین سد است.»

اما خمین، رقبای دیگری هم برای پایتختی ایران دارد. رقبایی که البته هنوز تکلیف و حتی میزان شانسشان برای پیروزی در این رقابت مشخص نیست.

سمنان

از همان ابتدای طرح انتقال پایتخت، اهالی و مدیران استان های همجوار تهران احتمال دادند که پایتخت روانه یکی از شهرهایشان شود.

استان زادگاه دو رئیس جمهور فعلی و سابق یعنی استان سمنان یکی از گزینه‌ها بود. شهر سمنان از جمله شهرهایی بود که نمایندگانش در مجلس به شدت به این موضوع رغبت نشان دادند.

در آبان ۸۹ مصطفی کواکبیان نماینده وقت مردم سمنان در مجلس با بیان اینکه دو مسیر از ۴ مسیر طراحی شده برای انتقال آب خزر از استان سمنان می گذرد، شهر سمنان را گزینه مناسبی برای انتقال پایتخت سیاسی دانست و گفت: «قرار بر این است که پس از حل مشکل آب سمنان، این موضوع حتماً پیگیری شود.»

فاصله سمنان تا تهران ۲۱۶ کیلومتر است و به راه آهن سراسری تهران - مشهد متصل است و دو فرودگاه دارد که یکی از آن‌ها نظامی است. جمعیت شهرستان سمنان بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی، برابر با ۱۸۲هزار و ۲۶۰ نفر است که با این آمار، نود و پنجمین شهرستان ایران از نظر جمعیت است.

همه این موارد سبب شد تا سمنان به عنوان یک کاندیدای جدید مطرح شود. مخالفان این شهر نیز دلایلی نظیر بافت سنتی و فرسوده شهر و همچنین مشکل کمبود آب سمنان را برای نامناسب بودن این شهر به عنوان پایتخت عنوان کردند.

اصفهان

اصفهان پیش از این ۱۵۰ سال پایتخت صفویان بوده است و میراث های ماندگار این شهر ناشی از پایتخت بودن این شهر در زمان صفویه است.

شایعه پایتخت شدن اصفهان از همان روزهای نخست بر سر زبان ها افتاد و تاکنون بحث بر سر پایتختی این شهر ادامه دارد.

برخی معتقدند این شهر زیرساخت های لازم جهت پایتخت شدن را دارد. برخی هم معضل ترافیک و آلودگی هوا در این شهر را تکرار داستان شهر تهران می دانند.

خشک شدن زاینده رود در میان چشمان همگان از اتفاق های ناخوشایند این شهر است. برخی معتقدند پایتخت شدن این شهر می تواند باعث لطمه زدن به سرمایه های فرهنگی و تاریخی اصفهان شود. همچنین کم آبی در اصفهان نیز از مشکلات این شهر برای پایتخت شدن است.

همدان

یکی از نامزدهای پایتخت جدید تهران شهر همدان است. این موضوع با استقبال برخی مقامات و مسئولان این شهر روبرو شد به طوری که محمد ابراهیم الهی تبار معاون سیاسی امنیتی استاندار همدان در گفت و گو با رسانه ها، اظهار کرد: «در استان همدان پتانسیل‌های بی نظیری برای پایتخت سیاسی وجود دارد و ما از این طرح استقبال می کنیم. استان همدان پایتخت تاریخ و تمدن کشور محسوب می شود و گزینه مناسبی برای پایتخت سیاسی کشور است. در صورتی‌که همدان پایتخت سیاسی کشور شود هیچ ارتباطی به تورم و گرانی ندارد و در رونق اقتصاد نیز تاثیر مثبت دارد.»

امیر خجسته نماینده مردم همدان، فامنین و قهاوند در مجلس شورای اسلامی در خصوص انتقال پایتخت نیز گفت: «انتقال پایتخت در شرایط کنونی کشور اجتناب ناپذیر بوده و برای ساماندهی امور باید صورت بگیرد.» موقعیت جغرافیایی همدان با شهرهای اصفهان و سمنان بسیار متفاوت است. این شهر مرتفع در دامنه کوههای الوند قرار دارد و برعکس سمنان و اصفهان دارای آب و هوای کوهستانی بوده و در بیشتر زمان سال سرد است.

پردیس و پرند

دو شهر جدید و تازه تاسیس شرق و غرب تهران نیز برای پایتخت شدن نامزد شدند. اما از میان این دو شهر انتقال پایتخت سیاسی به شهر «پرند» جدی تر دنبال شد. اواخر سال ۹۱ استاندار تهران اعلام کرد که از این پس، شهر جدید پرند به عنوان پایتخت اداری کشور فعالیت خواهد کرد و وزارتخانه ها و دستگاه‌های دولتی می توانند زمین های خود را در این شهر تحویل بگیرند و کار احداث ساختمان هایشان را آغاز کنند.

انتقال پایتخت سیاسی به شهرهای مجاور تهران به خصوص شهر پرند به منظور کاهش ترافیک شهر تهران بود. اما معتقدند این انتقال فقط نقشه ترافیکی را تغییر می دهد و احتمالا ترافیک تهران در این‌صورت به سمت غرب(پرند) یا به سمت شرق(پردیس) متمایل خواهد شد.

با توجه به تایید شورای نگهبان باید انتظار داشت دولت که تقریبا از یک سال پیش به طور جدی روی این طرح کار کرده برآوردهای خود را با تفکیک حوزه های هزینه اعلام کند.(مهر)