ریزگرد‌ها با مالچ از بین نمی‌رود

در این میان برخی مسئولان از این حرف می‌زنند که مهار مشکل ریزگردها به بیش از 10 سال زمان نیاز دارد، اما باید هشدار داد تجربه ثابت کرده که روش‌های کنونی برای حل این مشکل موفق نبوده است بنابراین باید برای رفع چنین مشکلات زیست‌محیطی اقدامات موثر و متفاوتی صورت بگیرد، اقداماتی که باید با تولید علم و نوآوری همراه باشد.

برخی تصور می‌کنند روش مقابله با ریزگرد‌ها و ماسه‌های روان یکی است، به همین دلیل در مجلس از وزارت نفت خواسته شده که 10 هزار لیتر مالچ نفتی را برای رفع مشکل ریزگردها اختصاص دهد، اما نکته اینجاست که برای مهار ریزگردها که 23 استان کشور را تحت تاثیر قرار داده و از غرب عراق، شرق اردن و صحرای عربستان وارد کشور می‌شود، باید راهکار جدید و مناسبی را اجرایی کرد.

نباید فراموش کرد که طی پنج سال اخیر نیز در کشورمان منابع ریزگرد ایجاد شده؛ برای نمونه زمین‌های کشاورزی رها شده منبعی برای ریزگرد شده‌است، زیرا اکنون گیاهی در این زمین‌ها وجود ندارد که ریشه‌هایش مانع از فرسایش خاک شود.

بنابراین یکی از عوامل ریزگرد در داخل کشور، رها شدن زمین‌های زراعی است، افزون براین در دشت‌های کشور نیز چاه‌های زیادی حفر شده و چاه‌هایی که عمق آنها در مناطقی مانند جهرم به 575 متر رسیده، به این ترتیب کمبود آب سبب خشک شدن پوشش گیاهی دشت‌ها و تبدیل این مناطق به بیابان شده است.

علاوه براین به باتلاق و تالاب‌ها نیز باید اشاره کرد که به دلیل کم آبی اکنون خشک شده و می‌توان از آنها به عنوان منبع قسمتی از ریزگرد‌ها نام برد.

باید تاکید کرد مالچ‌ پاشی راهکاری درست برای حل مشکل ریزگرد‌ها نیست، زیرا می‌توان از ریگ و شن برای مقابله با ریزگرد‌ها استفاده کرد. اگر مناطق منبع ریزگرد با ریگ پوشانده شود، می‌توان ریزگرد‌ها را مهار کرد.

در این روش برخلاف مالچ‌پاشی چنانچه بخواهیم دوباره از زمین استفاده کنیم با مشکل روبه‌رو نخواهیم بود، زیرا وجود ریگ در زمین‌های رسی سبب افزایش قابلیت نفوذ زمین نیز می‌شود.

نکته اینجاست که به‌دلایل زیادی نباید از مالچ نفتی استفاده کرد از جمله؛

1- این ماده فرآورده نفتی است و باید از ترکیبات آن بهترین استفاده را در کشور کرد.

2- این ماده گران است.

3- نیاز به فناوری پیشرفته‌ای دارد.

4- پاشیدن این ماده سبب بدمنظره شدن مناطق می‌شود.

5- به‌دلیل تیره بودن، ضریب حرارتی را بالا می‌برد.

6- سبب مرگ جانداران و گیاهان می‌شود.

7- بوی بدی می‌دهد.

8- مانع از نفوذ باران در زمین می‌شود.

9- بعد از حدود سه سال اثرش از بین می‌رود.

درباره تثبیت ماسه روان نیز باید گفت، مالچ‌پاشی روشی اشتباه است، زیرا 51 سال پیش مالچ را از لیبی وارد کشور کرده و در فتح‌آباد قزوین مورد استفاده قرار دادند، اما نتیجه مطلوبی نداد.

این درحالی است که در تثبیت ماسه روان نیز باید نوآوری کرد و برای تثبیت ماسه‌های روان به‌جای مالچ نفتی باید از مالچ رسی استفاده کرد؛ مانند درست کردن سیمان به شکلی که از ترکیب 40 درصد خاک رس، 10 درصد ماسه و 50 درصد آب بتنی از جنس رس درست شده و با استفاده از تجیهزات کنونی می‌توان آن را روی تپه‌های ماسه‌ای پاشید.

این راهکار مزیت‌های زیادی دارد، برای نمونه بتن رسی منظره را زشت نمی‌کند، بوی بد نمی‌دهد، سازگار با محیط‌ زیست است، سیستم کار با آن آسان است و ماندگاری زیادی دارد.

برای تامین خاک رس نیز می‌توان از خانه‌های گلی 40 هزار روستا که خالی از سکنه شده‌ است، استفاده کرد.

باید تاکید کرد که برای رفع مشکل ریزگرد و ماسه‌های روان باید دست به نوآوری زد؛ دست‌کم می‌توان این روش را آزمایش کرد، به این شکل که در دو منطقه 10 هکتاری برای مهار ماسه‌های روان به شکل جداگانه از مالچ رسی و نفتی استفاده کرد و بعد از بررسی نتیجه برای ادامه کار تصمیم گرفت.

دکتر پرویز کردوانی - استاد دانشگاه