شوخی آگاهانه یا آگاهی به شوخی؟!

یعنی بعضی از این اندیشمندان، هیچ گونه معنای مستقلی را برای هیچ یک از واژگان و جملات زبان قبول نمی‌کنند. به نظر می‌رسد این سخن به شکل مطلق درست نباشد، چرا که ما هنگام یادگیری یک زبان بیگانه، می‌بینیم که بسیاری از واژگان، معنای مشخصی دارند و با یادگیری تدریجی معنی این واژگان، بر آن زبان مسلط می‌شویم.

اما دیدگاه اندیشمندانی که از آنها یاد کردیم، خالی از واقعیت نیز نیست، زیرا دست‌کم در مورد شوخی کردن، معنای جملات ما، بستگی به زمینه‌ای دارد که این جملات را در آنها بیان می‌کنیم. مثلا فرض کنید، یکی از همکلاسی‌های شما، به درس فیزیک علاقه ندارد و هنگامی که معلم این درس را تدریس می‌کند، همکلاسی شما با رنج و خستگی کلاس را تحمل می‌کند. یک روز پیش از ورود معلم فیزیک به کلاس درس ناظم مدرسه در کلاس حاضر می‌شود و می‌گوید «امروز معلم فیزیک نمی‌آید». بعد از رفتن ناظم، شما رویتان را به سمت همکلاسی‌تان برمی‌گردانید و به او می‌گویید: «فکر می‌کنم تو خیلی ناراحت شدی» و هر دو بعد از این جمله لبخند می‌زنید.

اگر جمله «فکر می‌کنم تو خیلی ناراحت شدی» را به کسی که درون این کلاس حضور ندارد و از اتفاق‌های قبلی آن اطلاع ندارد، بگویید و از او بپرسید این جمله به چه معناست، خواهد گفت که این جمله به کسی گفته می‌شود که اتفاق ناخوشایندی برای او افتاده است. اما در کلاس درس و هنگامی که شما این جمله را به همکلاسی خود گفتید، این جمله معنایی کاملا معکوس داشت و به کسی گفته شد که اتفاقا، اتفاق خوشایندی برای او افتاده است.

بنابراین فهم معنای «شوخی» وابسته به آگاه بودن از شرایط اولیه‌ای است که شوخی ناظر بر آن است. همین نکته گاه باعث می‌شود که شوخی، باعث سوءتفاهم شود. بعضی وقت‌ها، ما به وقایعی آگاهی داریم و تصور می‌کنیم دوست ما هم به همین وقایع آگاه است. از این رو با توجه به این اتفاقات و وقایع، جمله‌ای را به دوستمان می‌گوییم، ولی از آنجا که او از وقایع مربوط آگاهی ندارد، معنای شوخی ما را درک نمی‌کند، بلکه معنای اولیه جمله ما را برداشت می‌کند و چه بسا معنای اولیه جمله ما، باعث ناراحتی او شود. سوءبرداشت از شوخی ما، ممکن است به شکل معکوس اتفاق بیفتد، یعنی گاه ممکن است هر آنچه را شوخی ما ناظر به آن است، دوست ما نیز بداند، ولی از آنجا که ما حقیقتی را درباره دوستمان نمی‌دانیم، با او شوخی‌ای می‌کنیم که موجب ناراحتی او می‌شود.

بنابراین شوخی کردن، همیشه ممکن است به ناراحتی و سوءتفاهم بینجامد. اما این به آن معنا نیست که نباید هیچگاه شوخی کنیم، چرا که زندگی بدون شوخی، بسیار ملال‌آور خواهد بود، بلکه باید سعی کنیم تا جای ممکن شرایط شوخی کردن را در نظر داشته باشیم و اگر احیانا شوخی ما موجب ناراحتی دیگران شد، سعی کنیم این سوءتفاهم را رفع کنیم.