موسم خداحافظی دلالان بازار ارز؟

واقعیت آن است که دلالان تاکنون با استفاده از ترفندهای مختلفی چون معاملات صوری و زیرپله‌ای یا نوعی شرط‌بندی با ایجاد بازار غیررسمی ارز که معاملات فردایی نیز در همین قالب انجام می‌گرفت، نقش غیرقابل انکاری در تعیین قیمت ارز داشته و دارند بنابراین حذف آنان از چرخه تعیین قیمت ارز می‌تواند کمک قابل‌توجهی به آرامش این بازار بکند.

با این حال اصول برنامه‌ای که بانک مرکزی برای حذف دلالان ارز در نظرگرفته است، با وجود نقاط قوت بسیاری که دارد، باز هم بر پایه اصل قدیمی و امتحان شده دستوری بودن و وسط کشیدن پای نهادهای امنیتی استوار شده است.

این در حالی است که تجربه‌های متعدد گذشته نشان داده است وسط کشیدن پای نیروی انتظامی یا نهادهای امنیتی ممکن است در کوتاه‌مدت خیابان فردوسی را خلوت کند، اما دیری نمی‌پاید که باز هم نجوای آهسته دلار دلار دلالان از کوچه پس‌کوچه‌های این خیابان به گوش رهگذران خواهد رسید. زیرا بانک مرکزی فقط به برخورد با معلول توجه کرده و سراغ درمان علت، یعنی سیاستگذاری برای کنترل متغیرهای اقتصادی موثر بر قیمت ارز نرفته است، بنابراین همچنان قیمت بازار غیررسمی بالاتر از بازار رسمی بوده و در نهایت فروش ارز به دلالان و بازار غیررسمی برای عرضه‌کنندگان به صرفه خواهد بود.

بانک مرکزی باید این روش را کنار گذاشته یا سهمش را در بسته اخیر به حداقل برساند و به جای آن از دیگر ابتکارهای موجود استفاده کند. پیشنهاد مشخصی که در این باره می‌توان ارائه داد، این است که بانک مرکزی شرایط دشوار دریافت مجوز صرافی را طوری آسان کند که دلالان نیز خواه ناخواه راغب به دریافت مجوز و فعالیت رسمی شوند.

همچنین طرف عرضه ارز به بازار را که همان صادرکنندگان باشند از طریق ارائه مشوق‌های مختلف راضی و نه مجبور کند که ارز خود را به صرافی‌های رسمی بفروشند.

در این باره قطعا بانک مرکزی باید توجه کند در شرایطی که قیمت بازار آزاد بالاتر از بازار رسمی باشد فروش ارز به قیمت رسمی باعث ضرر دیدن صادرکننده می‌شود و بنابراین دولت باید این ضرر را به‌گونه‌ای دیگر ـ مثلا کاهش هزینه‌های صادرات ـ جبران کند اما اگر به این واقعیات توجه نشود و مانند گذشته مشوق‌های صادرکنندگان به فراموشی سپرده شود، پس از مدتی توپ و تشر در کردن، باز، آب در بازار ارز به جوی سابق بازخواهد گشت و طرف عرضه نیز ناچار است برای جلوگیری از ضرر رو به بازار غیررسمی بیاورد.

بانک مرکزی توجه دارد که در این صورت کاری از سامانه‌های الکترونیک مانند سنا و غیره برنخواهد آمد و ابتکارهای ایرانی خیلی زود راه دور زدن این سامانه‌ها را پیدا خواهد کرد.

سید علی دوستی‌موسوی - دبیر گروه اقتصاد