هفت مقاله در نقد هفت کتاب

اولین مقاله‌ این مجموعه، در نقد کتاب «تلقی فاشیستی از دین و حکومت» اثر اکبر گنجی، به قلم علی کردی نوشته شده‌ است. اکبر گنجی به‌ عنوان یکی از روزنامه‌نگارانِ جریان موسوم به اصلاح‌طلب، برخی سخنرانی‌ها و مقالاتِ خود را در روزنامه‌های زنجیره‌ای تحت عنوان تلقی فاشیستی از دین و حکومت در 1378 به چاپ رسانید. نویسنده در خلال مقالاتِ به‌ظاهر جدا ادعا می‌کند: «نظام جمهوری اسلامی با فاصله گرفتن از قواعدِ یک نظام لیبرالی به سمت فاشیست در حرکت است». در نتیجه ابتدا به‌ دنبال آن است تا اثبات نماید برخلافِ تصور برخی روشنفکران، فاشسیت محصول مدرنیته و لائیک نیست بلکه فاشیست ماهیتی دینی و مذهبی دارد. ناقد، اثر فوق را در محورهایی با عناوین برخورد گزینشی با آثار شهید مطهری، ادعاهای دموکراتیک و مواضع مستبدانه، هویت‌سازی در پناه واژه‌ی مدرن و شبهه‌افکنی‌های بدون استدلال و ضعیف، مورد نقد قرار داده است.

دومین مقاله‌ این مجموعه، در نقد کتاب «نیروهای مذهبی و سلسله‌ی پهلوی»، توسط علی‌اصغر چاهیان بروجنی نوشته شده ‌است. کتاب یاد شده در واقع مجموعه مقالات با محوریت سلسله‌ پهلوی و رابطه‌ آن با نیروهای مذهبی است که در آن نویسندگان با نگاه خاص و در جهت تبرئه‌ قدرت‌های خارجی از یک طرف و تقدیس چهره‌های مدافع غرب از طرف دیگر، سعی کرده‌اند حضور قدرت‌های خارجی در ایران و نقش آنان در تحولات سیاسی اقتصادی را طبیعی و ناشی از خواستِ مردم و نخبگانِ ایران جلوه دهند و اتهام دخالت در امور داخلی ایران را رفع کنند. تمجید این کتاب از چهره‌هایی چون: رضاشاه، محمدرضا شاه، احمد قوام و... از آن جمله است.

دیگر تلاش نویسندگان در کنار برخورد ایجابی، نگاه سلبی و تخطئه و یا نادیده گرفتن نقش مدافعانِ استقلال و نیز منافع ایران است. از جمله‌ی آن افراد و نیز جریان‌ها می‌توان به جریان مذهبی و نادیده گرفتن نقش افرادی چون: آیات مدرس، کاشانی،‌ بروجردی و ‌امام‌خمینی اشاره کرد.

مروری بر استحاله ناگزیر سازمان منافقین

مقاله‌ سوم این اثر، در نقد کتاب «خاطرات یک شورشی ایرانی» به قلم مهدی حق‌بین نوشته شده‌است. کتاب مذکور در منظر اول یک اتوبیوگرافی است اما در واقع، توصیف یک موقعیتِ ویژه است؛ وقایعی که پذیرش و باور آن در فرا متن سخت و دشوار است. در این کتاب، مسعود بنی ‏صدر داوری نمی‌کند و بی‌آنکه آشکارا چیزی را به چالش بکشد یا رجوی را در مرکز ثقل حوادث نقد کند، ما را با دنیای پیرامونی و هژمونی تشکیلاتی به استحاله‌ی ناگزیر سازمان آشنا می‌کند. در این بستر، روایت به موقعیت‌های چالش‌برانگیزی نزدیک می‌شود.

به‌لحاظ محتوایی، نقد کتاب از دو جنبه حایز اهمیت است: اولاً، کتاب سرگذشت نزدیک به 20 سال فعالیت به‌عنوان هوادار، عضو و مسئول رده بالای سازمان مجاهدین را نقل می‌کند لذا سندی است سخت قابل مطالعه؛ چرا که تجربه‌ی نویسنده را از مراحل مختلف زندگی سازمان مجاهدین بازگو می‌کند و مناسبات و تحولاتِ درونی آن را به نمایش می‌گذارد؛ لذا یکی از محورهای نقد، واکاوی و برجسته‌سازی مستندات ارائه شده از سازمان در کتاب است. در واقع، برجستگی کتاب استناد به دیالوگ‌های مستقیمی است که نویسنده با شخص مسعود رجوی داشته‌‌ است. این امکان جز برای افراد باسابقه و رده بالا در سازمان به‌ وجود نمی‌آید و قطعاً سند و مدرک معتبری خواهد بود. ثانیاً، اگر چه بنی‌صدر از اعضای جداشده‌ سازمان مجاهدین خلق است، اما بر انتقادات و مخالفت‌ها با جمهوری اسلامی پافشاری دارد و در واقع، در برابر نظام جمهوری اسلامی ایران، بر مواضع پیشین خود اصرار دارد؛ لذا در جای‌‌ جای کتاب مطالب غیرواقعی علیه جمهوری اسلامی بیان کرده‌ است که به نقد آنها پرداخته می‌شود.

نقد خاطرات یک شاه دوست دو آتشه

در چهارمین مقاله‌ این مجموعه «خاطرات دکتر مظفر بقایی‌کرمانی» با مقدمه و ویرایش محمود طلوعی، توسط حبیب‌الله مهرجو مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. بقایی تلاش دارد نه تنها در خاطراتش از خود یک چهره‌ی ملی به نمایش بگذارد، بلکه خویشتن را مانند یک قهرمان ملی جلوه دهد که در مسیر مبارزاتش بارها مورد سوء قصد قرار می‌گیرد. ویژگی‌ دیگر بقایی که از خلال خاطراتش پیداست، سلطنت‌ طلب بودن و شاه‌ دوستی وی است و این خصیصه را تا پایان عمر نیز حفظ می‌کند. آن‌گونه که از خاطرات وی برمی‌آید شاه در شرایط بحرانی، نقش ویژه‌ای برای بقایی قائل بوده و سلسله ملاقات‌هایی برای رایزنی و مشورت در مورد چگونگی مواجهه با شرایط بین آنها صورت می‌گرفته است.

پنجمین مقاله‌ی این مجموعه، نقد کتاب «خدمتگزار تخت طاووس: خاطرات پرویز راجی، آخرین سفیر محمد رضا شاه پهلوی در لندن» می‌باشد که به قلم مصطفی جوان نوشته شده‌است. نویسنده‌ کتاب یکی از افراد مورد اعتماد محمدرضا پهلوی و از دولتمردان با نفوذی بود که با استفاده از موقعیت خود سعی در جلب متفکران و نویسندگان به حمایت از رژیم پهلوی داشت.

کتاب «خدمتگزار تخت طاووس» دارای اشتباهات تاریخی و مفهومی، تحریف واقعیت‌های تاریخی، دروغ‌پردازی و جانبداری از عناصر رژیم پهلوی، عدم ارائه‌ی سند و مدرک متقن برای ادعاهای مطرح‌ شده است. در واقع کتاب شامل ادعاها و فرضیات گوناگون است که توسط پرویز راجی ذکر شده و دلیل یا سندی در اثبات آنها ارائه نشده‌است.

نقد خاطرات سنجابی

مقاله‌ی ششم این مجموعه به قلم معصومه سماوی، در نقد کتاب «امیدها و ناامیدی‌ها (خاطرات سیاسی دکتر کریم سنجابی)» نوشته شده‌ است. این کتاب حاوی مصاحبه‌ی پرویز صدقی با کریم سنجابی در دانشگاه هاروارد است که توسط احمد انوری گردآوری شده‌است. او در این کتاب به بیان جزئیات رابطه و نفوذ آمریکا در ایران طی دوره‌ پهلوی دوم پرداخته است که برای جمع‌آوری و بازخوانی اطلاعاتِ سیاسی، اقتصادی و نظامی آمریکا در ایران مفید است. خاطرات سیاسی سنجابی از منظر ملی‌گرایانه نوشته شده و بیشتر توأم با غرض‌ورزی است و همین امر باعث شده‌ تا در شرح وقایع نتواند بی‌طرفی لازم را رعایت کند و به تشریح دقیق حوادث بپردازد. وی ضمن تشریح شکل‌گیری جبهه‌ ملی و فعالیت‌ها، تحولات و سرنوشت آن، وقایع مختلف را به‌نوعی مرتبط با ملی‌کردن صنعت نفت بیان می‌کند. سنجابی در اظهارنظرهای خود درباره‌ی شخصیت و عملکرد دکتر مصدق، بارها و به‌دلایل مختلف، عملکردها و سیاست‌های اتخاذ شده توسط مصدق را مورد تأیید قرار می‌دهد. وی در بیان وضعیت سیاسی کشور در خلال سال‌های نهضت ملی‌شدن صنعت نفت تا هنگام پیروزی انقلاب ‌اسلامی، فعالیت‌های تشکل سیاسی احزاب و گروه‌های مختلف در ایران را بازگو می‌کند و نقش ملی‌گرایان در مبارزات سیاسی بر ضد رژیم پهلوی را پررنگ‌تر از اسلام‌گرایان می‌داند.

هفتمین و آخرین مقاله‌ی این مجموعه، نقد و بررسی کتاب «دانشگاه و انقلاب» اثر صادق زیباکلام است که توسط مهدی زرین‌ایل مورد نقد قرار گرفته است. این کتاب در واقع مجموعه مقالاتی است که نویسنده در موضوع انقلاب اسلامی و دانشگاه تألیف و در این مجموعه منتشر کرده‌ است. کتاب «دانشگاه و انقلاب» با وجود نکاتِ مثبت و نقاط قوتی که دارد، دارای اشکالات و ضعف‌هایی است که از قدرتِ تحلیلی کتاب کاسته است. نقطه‌ محوری در این کتاب، انقلاب فرهنگی است که منظور از آن، انقلاب آموزشی یا به عبارت بهتر دگرگونی در آموزش عالی بود و نویسنده با رو‌یکردی انتقادی به آن نگریسته است. ناقد در محورهایی مثل وحدت حوزه و دانشگاه، دستاوردهای انقلاب فرهنگی، ماهیت غربی علوم انسانی در دانشگاه‌ها به نقد این کتاب پرداخته است.

کتاب هشتم نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی در شمارگان 1000 نسخه و 292 صفحه و به قیمت 9500 تومان روانه بازار نشر شده است. علاقمندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به فروشگاه این مرکز در خیابان انقلاب، خیابان 12 فروردین، بعد از خیابان شهدای ژاندارمری نبش مجتمع ناشران مراجعه کنند یا با شماره تلفن‌های 66953607 و 66961536 تماس بگیرند.

منبع:فارس