موسیقی خیابانی، فراتر از تکدی‌گری

اجراهای خیابانی موسیقی محل بحث و مناقشه بسیاری از کارشناسان شده است. از زمانیکه این پدیده در ایران به عنوان آسیب نام برده شد همچنانکه دستفروشی فروشندگان مترو محل مناقشات مسوولان شد، شاید پاک‌کردن صورت مساله دیگر امکان ندارد، زیرا برخی از هنرمندان صاحب نام پیشنهاد داده‌اند تا موسیقی را برای روزهای بی مناسبت و تنها برای مردم و آن هم به صورت رایگان به اجرادرآورند.
شاید ارایه این پیشنهاد از سوی انجمن‌های مردم نهاد و تشکیلاتی مانند "خانه موسیقی" بتواند بحث‌ها را دوسویه کند و آن را از پیام‌های یک طرفه و از بالا به پایین درآورد. به نظر می‌آید همواره این اندیشه وجود داشت که موسیقی خیابانی در ایران قابل انجام نیست اما پیشنهاد آن توسط "خانه موسیقی" و هنرمندان مطرحی چون "همایون شجریان" بتواند اما و اگرهای این ماجرا را به سرانجامی خوش برساند، البته اگر تمامی گروه ها و مردم به طور مساوی در این حق شهروندی سهیم باشند!
"حمیدرضا نوربخش" مدیرعامل خانه موسیقی در مورد ضرورت داشتن موسیقی خیابانی و اجرا در فضاهای باز می‌گوید: «هنرها همه برای مردم و ارایه به آنهاست. اینکه 80 درصد برنامه های رادیو و تلویزیون مربوط به موسیقی است نشان می دهد این هنر در همه شئون زندگی مردم ساری و جاری است.»
مدیرعامل خانه موسیقی معتقد است: «مردم حق دارند از هر طیفی که هستند نوع موسیقی خود را انتخاب کنند.»
وی همچنین درباره پیشنهاد تعدادی از هنرمندان برای اجرای موسیقی خیابانی می‌گوید: «شاید همه مردم نتوانند بلیت کنسرت بخرند و در سالن‌ها به موسیقی موردعلاقه خود گوش بسپارند اما اجرای خیابانی و در فضای باز این امکان را برای بسیاری از مردم فراهم می‌کند.»
"نوربخش" می‌افزاید: «اجرای خیابانی موسیقی می‌تواند برای مخاطبانی که از نظر بودجه و زمان نمی‌توانند از این امکان بهره‌مند شوند مفید باشد. هرچند که برخی از هنرمندان هم هستند که تنها در سالن اجرا می‌کنند و حاضر نیستند در فضای باز و برای همه اقشار جامعه برنامه اجرا کنند.»

"نوربخش" این شیوه نوین اجرا را که در تئاتر خیابانی مرسوم است برای پوشش و جذب بیشتر مخاطبان موثر می‌داند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا موسیقی خیابانی مانند تئاتر خیابانی رونق پیدا نکرده، و اینکه موضوع از سوی هنرمندان مطرح شده اما پاسخی رد به طرح مساله داده شده، می‌گوید: «یادم نمی‌آید که در گذشته چنین بحث‌هایی مطرح شده باشد. اما در مورد تئاتر، و اینکه نوع خیابانی آن با اقبال همراه شده شاید مربوط به الگوی این هنر باشد که از خارج از کشور آمده است. از دیرباز مردم به نحوه تماشای تئاتر در فضای باز عادت داشتند و این فرهنگ در بین مردم نهادینه شده است، موسیقی نواحی نیز از این ویژگی برخوردارند اما در مورد موسیقی شهری این ویژگی در کشور وجود نداشته است.»
مدیرعامل خانه موسیقی می‌افزاید: «در کشور ما اجرای موسیقی خیابانی هیچگاه پیشنهاد داده نشد. تصور من اینگونه است که این فرهنگ در کشور، نو اجراست.»
نوربخش" درباره واکنش هنرمندان به این پیشنهاد که از سوی عده‌ای هنرمند صاحب نام مطرح شده، می‌گوید: «شاید برای برخی از هنرمندان ما چنین اجرایی دشوار باشد و شاید برخی از جامعه موسیقی نیز حاضر نباشند در چنین شرایطی اجرای موسیقی داشته باشند اما خودم به رواج این فرهنگ و گسترش در بین افراد جامعه معتقدم.
وی در ادامه صحبت‌های خود می‌افزاید:« شاید یکی از دلایل نبود تمایل برخی از هنرمندان به چنین اجراهایی مربوط به نوع هجاهایی باشد که در موسیقی ما مرسوم است و اینکه از دید برخی این امکان برای موسیقی کلاسیک ایرانی امکانپذیر نیست در حالیکه در کشورهای دیگر اجرای موسیقی خیابانی با فرهنگ موسیقایی خود آن منطقه کاملا مرسوم است. ممکن است نیز برخی این تصور را داشته باشند که شان هنرمند در این شیوه اجرا حفظ نخواهد شد.»

نوربخش اما درباره این نگرش معتقد است: «هنرمند باید بتواند در بین مردم حاضر شود و اگر این فرهنگ در بین جامعه رواج پیدا کند به مرور مخاطب خودش را هم پیدا می‌کند.»
مدیرعامل خانه موسیقی در پاسخ به این سوال که این شیوه اجرا تا چه اندازه می تواند کمکی به موسیقی نواحی و زنده نگه داشتن این فرهنگ در بین جامعه شهری، معتقد است: «اجرای موسیقی خیابانی اگر برای موسیقی شهری عجیب باشد اما در مورد موسیقی نواحی ایران ساری و جاری است. به موازات شهری شدن ، موسیقی حالت رسمی پیدا کرد و در سالن‌ها به اجرا درآمد در حالیکه در آغاز چنین نبود. مثلا در آذربایجان، عاشیق‌ها هنوز هم در بین مردم هستند و با مردم ارتباط برقرار می‌کنند و آذری‌ها در مراسم خود از این شیوه نوازندگی بهره می‌برند همچنانکه در همه بخش‌های کشور؛ لرستان، کردستان و ... این سبک ها مورد احترام و قبول مردم است.»
وی درباره اجرای موسیقی کلاسیک و سنتی ایرانی در فضای آزاد، می‌گوید: «چه اشکالی دارد که موسیقی کلاسیک ایرانی به این شیوه اجرا شود؟ در شهر بزرگی مانند تهران وقتی موسیقی سنتی ایران به این شیوه برای مردم اجرا می‌شود راه و امکان را برای حضور گروه‌های موسیقی نواحی باز می‌کند.»
"نوربخش" در مورد نقش شهرداری‌ها و پیشنهادات خود به عنوان شخصی حقوقی می‌گوید: «اجرای موسیقی در فضای باز نیازمند همکاری شهرداری‌هاست و اینکه آنها این فضا را در اختیار این هنر قرار دهند. مکانی مناسب که بتواند محل استقرار مردم و از سویی هنرمندان باشد. شهرداری می‌تواند با تعاملی که با وزارت ارشاد دارد این قبیل مسایل را حل کند.»
مدیرعامل خانه موسیقی می‌افزاید: «امروزه هزینه بالای کنسرت‌ها یکی از چالش‌های جدی ما در خانه موسیقی است و اینکه اجرای باز و خیابانی موسیقی می‌تواند کمک موثری در این زمینه باشد. اگرچه فضای زیادی در شرق تهران وجود دارد اما سالن کنسرتی برای اهالی این منطقه از تهران فراهم نیست، سالن‌هایی وجود دارد که سالن اختصاصی موسیقی نیستند و همه نوع کاربری از آنها می‌شود. امیدوارم فضاهای متعددی به وجود آید تا مردم به راحتی بتوانند از برنامه های موسیقی استفاده کنند.»
منبع: میراث