سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
سال 1357 پس از حمله شوروی به افغانستان صدها هزار نفر از مردم این کشور برای نجات از جنگ و فقر کشورشان را ترک کرده و به کشورهای دیگر پناهنده شدند. در این میان پشتونها بیشتر به پاکستان و تاجیکها به ایران مهاجرت کردند، آمارها میگوید در آن دوره حدود سه میلیون مهاجر افغان بتدریج وارد ایران شدند. در ایران آغاز مهاجرت افغانها همزمان بود با جنگ ایران و عراق، در آن زمان امام خمینی(ره) بسیج و سپاه را مکلف کرد تا با افغانهای مهاجر همکاری کنند. ایشان فرمودند: «ما مسلمانیم، آنها هم مسلمان هستند، پس ما باید از آنها پذیرایی کنیم.»
فرمان امام خمینی(ره) باعث شد تا دولت وقت ایران مرزها را به روی افغانها بگشاید و آن وقت بود که افغانها بدون پرداخت وجه یا ارائه گذرنامه و ویزا و بیشتر از راه مرز اسلام قلعه ـ دوغارون به ایران وارد شوند. به این ترتیب بود که شهرهای مرزی افغانستان با ایران مانند هرات، فراه و نیمروز بتدریج با کاهش جمعیت افغانیها مواجه شد. بیشترین افغانیها به استان خراسان سرازیر شدند، کمکم مناطق تربتجام، تربت حیدریه و شهر مشهد مملو از افغانهای مهاجر شد، تعدادی از آنها بتدریج به سایر استانهای دیگر ایران ازجمله تهران، فارس، اصفهان و قم نیز راهی شدند.
افغانها در ایران چه کردند؟
افغانها که به ایران آمدند ناچار بودند برای گذران زندگی کاری برای خودشان دست و پا کنند.
کارگر ساختمانی، کار در دامداریها و بخش کشاورزی عمدهترین مشاغلی بود که مهاجران افغانی در ایران به سراغ آن رفتند. اگرچه حضور کارگران و مهاجران افغان در ایران، همواره موجب نارضایتی کارگران ایرانی بود و بارها آنها خواهان برخورد جدی دولت با کار افغانیها شده بودند، اما افغانیها جزو انکار نشدنی از کارها و فعالیت اقتصادی شده بودند و بیشتر پیمانکاران از نیروی آنها به دلیل کار خوب با پول کم و حتی بدون بیمه استفاده میکردند.
ایران، خانه دوم مهاجران افغان
ایران بتدریج خانه دوم افغانیهای مهاجر شد؛ آنها پس از حضور و اقامت در کشورمان کمکم با هم به طور غیرقانونی پیوند خویشاوندی بستند، حتی تعدادی از آنها با دختران ایرانی ازدواج کردند و در مواردی نیز دختران افغان با مردان ایرانی پیوند زناشویی بستند. زندگی مهاجران افغان در کشورمان باعث شد تا آنها تجربههای زیادی به دست بیاورند و در مقابل نگرشهای جدیدی را نسبت به جامعه افغانستان، به کشور میزبان انتقال دهند. حالا دیگر ایران خانه دوم مهاجران افغانی شده بود تا جایی که برخی آنها در کشورمان زمین و ملک شخصی خریدند.
سالها ادامه حضور مهاجران افغان در ایران، ازدواج آنها و فرزنددار شدنشان باعث شد تا آنها از امتیاز آموزش فرزندانشان در مدارس دولتی کشور تا مقطع دبیرستان و حتی تحصیل در دانشگاهها استفاده میکنند، البته در مقابل برخورداری از این امکان باید مبلغی به دولت پرداخت کنند.
ما برنمیگردیم
پس از پیروزی مجاهدین در افغانستان بسیاری از مهاجران افغان گروه گروه ایران را ترک کردند و به کشورشان برگشتند. روز به روز تعداد افغانیهایی که تصمیم میگرفتند راهی کشورشان شوند افزایش پیدا میکرد، اما شرایط به گونهای رقم خورد تا همه چیز آن طور که دولت ایران و مهاجران افغانی انتظار داشتند، پیش نرود.
با آغاز جنگهای خونین داخلی و سپس جنگ با طالبان در این کشور، مهاجران افغان برای بازگشت به کشورشان تعلل کردند. پس از شکست طالبان موج گستردهتری از بازگشت مهاجران به راه افتاد. سازمان ملل متحد طی قراردادی با ایران بازگشت مهاجران را تضمین کرد و قرار شد تمام مخارج بازگشت آنها را پرداخت کند و به هر خانواده افغانی هم مبلغی پول نقد میداد.
البته در شرایط جنگی آن زمان افغانستان کمتر کشوری پیدا میشد که مانند ایران مرزهای کشور خود را روی کشوری جنگ زده باز کند آن هم کشوری که درگیر جنگی فرسایشی بود، اما دولت ایران با توجه به حس انسان دوستی و با در نظر گرفتن شرایط جنگ و قحطی زدگی حاکم بر افغانستان مرزهای خود را روی افغانیهای مهاجر باز گذاشت تا به مدت حدود 30 سال پذیرای حجم میلیونی مهاجران افغانی در این کشور باشد.
بعد از جنگ و صلح در افغانستان طبق قوانین سازمان ملل و قوانین بینالمللی مربوط، مهاجران باید به کشور و سرزمین خود بازگردند و ماندن طولانی آن هم به طور غیرقانونی در یک کشور موجب حقی برای پناهندگان نمیشود وتمام کشورهای دنیا در چنین شرایطی پناهندگان را دیپورت میکنند (بازگشت به زور یا اختیاری به کشور خود پناهنده).
اما نه آن زمان و نه حالا که افغانستان در شرایط نسبی صلح است هنوز مهاجران افغانی به ماندن در ایران اصرار دارند و حاضر به ترک این کشور نیستند چون خیلی از آنها معتقدند که ایران حالا دیگر خانه دوم شان شده است.
آنها کی میروند؟
کشور ما طی چند سال اخیر میزبان بیشترین جمعیت آوارگان خارجی که اکثرشان مهاجران افغانی و عراقی هستند، بوده است تا جایی که ایران پس از پاکستان، دومین کشور پناه داده به مهاجران و آوارگان شناخته شده است.
در این سالها دولت افغانستان و سازمان ملل بارها از ایران به دلیل پذیرایی از مهاجران افغان تشکر کردهاند، حالا مهاجران افغان بیش از سه دهه است که کشور ما را برای کار و زندگی انتخاب کردهاند و به این راحتیها هم حاضر به ترک ایران نیستند. با این شرایط معلوم نیست که آیا میتوان امیدوار بود روزی افغانیهای مهاجر حاضر شوند دل از ایران کنده و به کشورشان بازگردند.
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
علی اصغر هادیزاده، رئیس انجمن دوومیدانی فدراسیون جانبازان و توانیابان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد