باید‌ها و نبایدهای تغذیه با شیر مادر

نوبت شیر خوردن نوزادتان بسیار کوتاه یا بسیار طولانی است: اگر نوبت شیردهی در ماه‌های اول از حدود 10 دقیقه کوتاه‌تر است، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که نوزادتان به میزان کافی شیر دریافت نمی‌کند و شیر به اندازه کافی از پستان خارج نمی‌شود که سبب تحریک تولید شیر شود. نوبت‌های شیر خوردن که طولانی‌تر از 50 دقیقه است، می‌تواند نمایانگر این باشد که نوزادتان به علت مکیدن غیرموثر یا تولید شیر کم، به میزان کافی شیر دریافت نمی‌کند.

پس از شیردهی، نوزاد همچنان گرسنه به نظر می‌آید: در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد نوزاد به اندازه کافی شیر نمی‌خورد. بنابراین بهتر است با مشاور شیردهی یا پزشک اطفال مشورت کرده، شیرخوارتان را وزن کنید. همچنین به نحوه گرفتن پستان برای شیردهی و طرز در آغوش گرفتن شیرخوارتان بیشتر توجه و سعی کنید او شیر بیشتری دریافت کند.

شیرخوارتان بدفعات نوبت‌های شیردهی را از دست می‌دهد یا تمام شب می‌خوابد: شیردهی مکرر در شبانه‌روز بخش مهمی از تغذیه با شیر مادر برای یک نوزاد است. کودکتان هر دو سه ساعت احتیاج به تغذیه دارد تا وزن کافی بگیرد و رشد کند. اگر بیشتر از 4 ساعت در شب می‌خوابد، بیدارش کرده و به شیرخوردن ترغیبش کنید.

شیرتان جاری شده یا تولید شیرتان به اندازه کافی است، اما به طور مکرر، صدای قورت دادن شیر را از نوزادتان نمی‌شنوید: ممکن است نوزاد در ابتدای شیردهی، گهگاه شیر را قورت بدهد (به طوری که پس از هر 6-8 بار مکیدن، شیر را قورت بدهد، اما پس از چند ثانیه با هر یکی دو بار مکیدن، شیر را قورت بدهد)، نوبت‌های شیردهی، ابتدا با تناوب بیشتر و در پایان شیردهی با تناوب کمتر است. قورت دادن علامت بسیار خوبی است چون شیرخوار واقعا شیر می‌خورد و اگر شیر را قورت ندهد باید با مشاورشیردهی یا پزشک متخصص اطفال آگاه و معتقد در زمینه تغذیه با شیر مادر تماس بگیرید. البته به یاد داشته باشید هنگامی که نوزادتان در روزهای اول جرعه‌های کوچک شیر را می‌نوشد، ممکن است به دلیل جاری نشدن شیر، صدای قورت دادن را نشنوید).

نوزادتان در 2 هفتگی وزن کمتر از تولدش را دارد: بعد از این‌که شیرتان جاری شد، نوزاد شروع به وزن‌گیری (به میزان حداقل 150 تا 200 گرم در هفته) نکرده است؛ باید گفت وزن‌گیری کمتر از مقادیر فوق، نشانه مهمی است مبنی بر این که نوزاد، شیر کافی دریافت نمی‌کند.

یک هفته پس از تولد، نوزادتان کمتر از 6 پوشک مرطوب می‌کند و کمتر از 4 بار مدفوع در روز دارد: اگر نوزادتان چنین شرایطی دارد یا ادرارش زرد تیره یا همراه با لکه نارنجی رنگ است یا مدفوعش به جای این که شل و زرد باشد، همچنان تیره است باید موضوع را جدی بگیریم. اگر شما یا پزشک کودکتان درباره دریافت شیر نوزادتان نگران هستید، ممکن است لازم باشد به تعداد پوشک‌های مرطوب و دفعات مدفوع نوزادتان در چند روز اول را یادداشت کنید تا مطمئن شوید، نوزادتان در وضعیت مناسبی قرار دارد.

5 روز بعد از تولد هنوز شیرتان جاری نشده یا در پستان‌هایتان احساس پری نمی‌کنید: اگر چنین تصوری دارید، نوزادتان را برای وزن کردن نزد پزشک ببرید. این کار دقیق‌ترین راهی است که مشخص می‌کند نوزادتان به اندازه کافی شیر می‌خورد یا خیر. در این وضعیت ممکن است معاینه پستان لازم باشد.

پستان شما دچار احتقان شدید است: اگر پستان سفت و دردناک باشد، نوزاد نمی‌تواند براحتی از آن شیر بنوشد و در نتیجه هر دو از شیردهی دلسرد می‌شوید. با دست یا پمپ الکتریکی شیر را بدوشید تا پستانتان مقداری نرم شود. احتقان شدید پستان می‌تواند باعث کاهش تولید شیرتان شود.

پری و سفتی پستان‌هایتان بعد از شیردهی کمتر نمی‌شود: نوزادتان به اندازه کافی شیر نمی‌خورد یا مکیدن غیرموثر دارد.

درد شدید نوک پستان سبب اختلال در شیردهی شده است: شیرخوارتان به طور صحیحی پستان را نمی‌گیرد. اگر درد شدید یا ترک قابل توجه در نوک پستان دارید و شیردهی را دردناک می‌کند، با پزشکتان مشورت کنید. پزشک می‌تواند ضمن ارزیابی شیردهی، وجود عفونت در نوک پستان یا التهاب پستان مثل ماستیت را بررسی کند و در مشکلات گرفتن پستان توسط شیرخوار، به شما کمک کند. شاید لازم باشد ابتدا شیردهی را از طرفی که کمتر جراحت دارد، شروع کنید یا حتی تا بهبود نوک پستان از شیر دوش الکتریکی برای پستان مبتلا استفاده کنید. مشاور شیردهی یا مادران داوطلب با تجربه و موفق در شیردهی می‌توانند به شما نشان دهند که این کار را چگونه انجام دهید.

بعد از یک یا 2 هفته احساس بازتاب جهش شیر ندارید: اگرچه ممکن است این موضوع نشانه بروز مشکلی نباشد ولی نشان می‌دهد که تولید شیرتان کم است. از پزشک متخصص کودکتان بخواهید شیرخوار را معاینه و روش شیردهی شما را مشاهده کند. مشاور شیردهی یا مادران داوطلب با تجربه و موفق در شیردهی نیز می‌توانند در این شرایط به شما کمک کنند.

دکتر محمود راوری

 متخصص اطفال و عضو کمیته کشوری ترویج تغذیه با شیر مادر