توجه‌‌‌‌‌‌ به سلامت روان‌کودک

نیاز درونی کودک به بازی به قدری است که حاضر نیست حتی هنگام گرسنگی، تشنگی یا خواب‌آلودگی از آن دست بکشد. برخی کودکان در بازی افراط می‌کنند و باید کنترل شوند، اما این کنترل نباید براساس میل شخصی والدین یا میزان حوصله آنان سنجیده و اعمال شود. بازی‌های گروهی در شکل‌گیری استقلال شخصی کودک و ارضای نیاز وی به حضور در جمع نقشی پررنگ دارد. در مقابل بازی‌های مجازی و رایانه‌ای جز ضرر چیزی برای جسم و روان کودک ندارد و امروزه که نمی‌توان کودکان را از پرداختن به آنها منع کرد باید محدودیت زمانی مشخصی در این باره اعمال کرد. ثبت‌نام کودکان در کلاس‌های ورزشی نیز اولویتی است که با ورود او به دنیای پرهیجان نوجوانی بیشتر می‌شود.

محبت برای کودک نوشداروی ذهن و روان است. کودک از طریق درک محبت والدین امنیت روانی را احساس می‌کند و از نظر شخصیتی طی مراحلی درست و سازنده تکامل می‌یابد. روان‌شناسان بی‌توجهی به کودک را به گونه‌ای که برای وی ملموس باشد یکی از راه‌های تنبیه کودک به جای تنبیه بدنی و کلامی می‌دانند. معلوم است که حتی چنین تنبیهی نباید دائمی و خارج از توان تحمل کودکان باشد.

مقایسه کودکان با همسالانشان حتی در صورت نتیجه مطلوب اولیه از نظر روانی شرایطی بغرنج برای وی به وجود می‌آورد. به جای مقایسه و به رخ کشیدن ضعف‌ها باید توانایی‌های کودک را تحسین کرد تا برای افزایش آنها انگیزه بیابد.

مشکلاتی که کودک در ارتباط با دوستان و سایر افراد دارد باید از طریق توجه والدین برطرف شود. سپردن مشکلات به دست گذشت زمان گاه شیوه‌ای مناسب است، اما همیشه جواب نمی‌دهد.

کودک گاهی از دیگران بسیار دروغ می‌شنود، اما اگر والدین صادق و راستگو باشند به صورت فطری تمایل دارد تا والدین درستکارش را الگوی خود قرار دهد. در مقابل بی‌صداقتی والدین حتی اگر مصلحتی باشد به تدریج اعتماد وی را سلب می‌کند و کودک را به سمت یافتن الگویی در خارج از خانه سوق می‌دهد.

ترس‌های کودکان هرچند از نظر والدین بی‌اساس و بی‌اهمیت باشند روان او را درگیر می‌کنند. برخی ترس‌ها به مرور زمان از بین می‌روند و برخی دیگر آنقدر ساده‌اند که از طریق صحبت درباره آنها با والدین برطرف می‌شوند. بر این اساس باید ترس‌های کودک را جدی گرفت و درباره آنها با وی صحبت کرد.

کودکان حاضرند هر مشکلی را به جان بخرند ولی شاهد دعوای والدینشان نباشند. اما بزرگ‌ترها این را درک نمی‌کنند و گمان می‌کنند برای مثال اگر بر سر خرید یک لباس برای فرزندشان با یکدیگر مرافعه کنند او باید خوشحال باشد که آخر سر به مراد دلش می‌رسد و لباس را برایش می‌خرند. دعوای والدین بویژه اگر کار بالا بگیرد روان کودک را زخمی و ملتهب می‌کند. کودکان جز محبت و احترام کامل نسبت به یکدیگر از والدین‌شان انتظار ندارند.

برای کودکان و البته اغلب بزرگ‌ترها اظهارنظر مترادف است با اظهار وجود! باید اجازه داد کودک نظرش را درباره مسائل مختلف بیان کند و البته درباره مسائلی که به خودش مربوط است انتخاب نهایی باید بر عهده وی باشد. کودکی که نتواند برای خود انتخاب کند در زندگی آینده منتظر می‌ماند تا دیگران برای وی انتخاب کنند. البته معلوم نیست این تعیین تکلیف از سوی دیگران مانند انتخاب‌های والدین از روی دلسوزی باشد یا نه. کودک عروسک و اسباب‌بازی والدین نیست بلکه انسانی با حقوق بنیادین و مشخص است که این حقوق نباید نادیده گرفته شود.

تغذیه ناسالم کودکان که امروزه از طریق انواع تنقلات بی‌خاصیت صورت می‌گیرد ضعف جسمی و روحی وی را در پی دارد. جسم ضعیف و بی‌جان یا چاق و کم‌تحرک فعل نتوانستن را در وجود کودک صرف می‌کند و شخصیت وی را زیر منگنه می‌گذارد. کمبود ویتامین‌ها، مواد معدنی و ریزمغذی‌ها مشکل اصلی تغذیه کودکان امروزی است که برای مقابله با آنها باید والدین آگاهی و اطلاعات تغذیه‌ای کافی کسب کنند. ناگفته نماند برخلاف تصور عمومی چاقی بویژه در کودکان یکی از نشانه‌های کمبود ویتامین است.

بیماری‌های روانی نظیر افسردگی، منفی‌بافی، ترس‌های مفرط، تیک‌های عصبی و... اگرچه در کودکان کمیابند، اما امکان مواجهه با آنها برای همه والدین وجود دارد. این بیماری‌ها علتی دارند که باید از طریق مراجعه به پزشک یا روان‌شناس و برخورداری از مشاوره‌های عمومی یا تخصصی برطرف شوند وگرنه بستری برای مشکلات روانی و شخصیتی کودک در زندگی آینده پدید می‌آورند.

امین رحیمی