نمی توانیم ترانزیت موادمخدر را آزاد کنیم

تقریبا همیشه و در هر پژوهشی درباره آسیبهای اجتماعی کشورمان ، فصلی به بررسی پدیده اعتیاد اختصاص دارد و بقیه فصلها درباره دیگر کجروی های اجتماعی مانند قتل

کد خبر: ۱۴۵۳۴۹

، سرقت ، طلاق ، همسر آزاری ، تکدی ، کودک آزاری و حتی خودکشی ، معمولا مستقیم یا غیرمستقیم با اعتیاد مرتبط می شوند یا بخشی از حواشی سیاه آن به حساب می آیند.
شاید همین گستردگی مبحث اعتیاد بود که باعث شد گفتگو با دکتر محمدرضا جهانی ، جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر را از آمار همیشه ثابت معتادان در کشور آغاز کنیم و برسیم به سنجش سیاستگذاری ایران در جلوگیری از عبور موادمخدر از کشور ، سرگردانی مسوولان میان کاهش عرضه و تقاضای مواد افیونی ، دلایل رونق بازار فروش آن ، شربت تریاک و علل بازگشت معتادان . جهانی معتقد است : هر یک از آسیبهای اجتماعی می توانند طیف محدودی از جامعه را تحت تاثیر قرار دهند اما اعتیاد تنها کجروی اجتماعی است که تک تک افراد جامعه در هر سطح اقتصادی ، تحصیلی ، طبقه اجتماعی و ساختار خانوادگی ، ممکن است روزی گرفتارش شوند.

سال 2005 روزنامه گاردین به نقل از سازمان ملل نوشت ، از هر 17 ایرانی یک نفر معتاد است. در جمعیتی 70میلیونی این رقم یعنی بیش از 4 میلیون نفر معتاد. آیا این آمار را قبول دارید؛
براساس آخرین آمار رسمی ، 2میلیون نفر معتاد در ایران داریم. نمی دانم آنها این آمار را از کجا آورده اند. ارائه آمار غیر مسوولانه اصلا صحیح نیست . کارشناسان همین اعداد را می گیرند ، ضرب در میزان مصرف روزانه موادمخدر می کنند و حاصلش آنان را به این نتیجه می رساند که همه تلاشهای جمهوری اسلامی ایران بیهوده بوده است. ارائه آمار غیرمسوولانه ، بی اعتبار کردن تلاش جمهوری اسلامی ایران است ، اما آمار واقعی را هم نباید پنهان کرد.

از دهه 70 تا امروز آمار رسمی معتادان 2میلیون نفر اعلام می شود ؛ در حالی که اعتیاد پدیده ای رو به رشد است. پس چرا آمار 2میلیون نفری معتادان در سالهای اخیر ثابت مانده است؛
بهترین طرح اجرا شده برای تخمین تعداد معتادان ، طرح RSA موسسه داریوش وابسته به دانشگاه علوم بهزیستی در سالهای 81 - 83 بوده است که براساس آن ، یک میلیون و 200هزار نفر معتاد واقعی و 800هزار نفر معتاد تفننی در کشور وجود دارد. حدود 200 تا 250هزار نفر از معتادان واقعی ، تزریقی هستند و 30 تا 50هزار نفر از آنان ولگرد و بی خانمان البته آمارگیری تازه ای به وسیله همین موسسه در حال انجام است که نتایجش را تا پایان شهریور امسال اعلام می کنیم اما به طور مسلم این آمار هم ، قطعی و یقینی نیست ، چون اعتیاد بیماری پنهان است و آمارش هم پنهان.

آیا سن اعتیاد در سالهای اخیر کاهش پیدا کرده است؛
بله. سن اعتیاد 1.3 سال کمتر شده ، یعنی از 20 19 سال به حدود 18 سال رسیده است.

سالانه صدها تن موادمخدر در کشور کشف می شود و حتی استعمال مواد افیونی جرم است. با همه این تمهیدات ، سن اعتیاد کمتر شده و تعداد معتادان رو به افزایش است. چرا؛
دلیل اول هم مرزی با بزرگترین تولیدکننده موادمخدر در دنیاست. افغانستان به تنهایی 92 درصد تریاک دنیا را تامین می کند. به گزارش بخش مبارزه با موادمخدر سازمان ملل (UNODC) ، در سال 2006 میزان کشت خشخاش در افغانستان 6هزار و 100 تن بوده که 28 درصد آن از کشور عبور کرده است . در سال 1384 میزان کشفیات مواد افیونی در ایران ، 336 تن بود و در سال 1385 به 418 تن رسید. مقایسه این ارقام بیانگر آن است که 24 درصد در کشفیات موادمخدر رشد وجود داشته است . با این حال از 2هزار تن موادمخدر که هر سال از کشورمان عبور می کند فقط 25درصدش را کشف می کنیم و بقیه یا از کشور گذشته یا بخشی از آن وارد بازارهای داخلی شده است . دلیل دوم قاچاقچیانی هستند که برای سود بیشتر و تسهیل کارشان به دنبال بازار مصرف داخلی می گردند. دلیل سوم وجود افراد سست عنصری است که به دلایل گوناگون سراغ موادمخدر می روند.

اجازه بدهید من دلیل چهارم را بگویم. ایران دروازه ورود موادمخدر به اروپاست و بخش عمده ای از این مواد برای ورود به بازارهای جهانی باید از اینجا بگذرد اما از آنجا که ایران مانع ترانزیت موادمخدر می شود ، قاچاقچیان ترجیح می دهند مشتری داخلی پیدا کنند و کشور بارانداز مواد می شود.
منظورتان این است که راه را باز کنیم که قاچاقچیان بارشان را از اینجا بگذرانند و موادمخدر به داخل کشور نشت نکند؛ لذا ایران بشدت با این مساله مخالف است . اولا از نظر شرعی ، چه کسی چنین اجازه ای به ما می دهد؛ ثانیا اگر ترانزیت مواد را آزاد کنیم آیا دیگر کشورها ، ما را قاچاقچی دولتی خطاب نمی کنند؛ منابع مالی مان را به قاچاقچیان نسبت نمی دهند؛ علیه مان موضعگیری نمی کنند؛ به طور مسلم جنجال به پا می شود. بیش از 93.7 درصد از کشفیات موادمخدر در دنیا به وسیله ایران انجام می گیرد و سهم اروپا فقط 1.8 درصد است اما علی رغم این همه تلاش ما ، آنها هنوز معتقدند بخوبی علیه موادمخدر مبارزه نمی کنیم. به نظر شما اگر راه را باز کنیم به چه چیز متهم خواهیم شد؛

چرا باید فکر کنند بخوبی عمل نمی کنیم ، در حالی که ایران سپر بلای اروپا محسوب می شود؛
چون هنوز بخشی از موادمخدر از مرزهایمان عبور می کند. ما ادعا نمی کنیم که می توانیم جلوی تمام موادمخدر ورودی به کشور یا خروجی از آن را بگیریم و هیچ کشور دیگری هم نمی تواند چنین ادعایی داشته باشد.

با همه این اوصاف ، قبول دارید که ایران بارانداز موادمخدر شده است؛
پاسخ دادن به این پرسش موضوعی را حل نمی کند. اگر منظورتان از لفظ بارانداز این است که مواد در اینجا انبار می شود و بعد به دیگر نقاط دنیا می رود مخالفم ؛ اما قبول دارم که بخشی از موادمخدر وارد کشورمان می شود.ایران نزدیک ترین راه گذر به اروپاست . به همین دلیل مرزهای شرقی کشور را با 500کیلومتر خاکریز و کانال ، بیش از 1100 کیلومتر سیم خاردار و 20کیلومتر دیوار بتونی امن کرده ایم و به نظر می رسد مسیر عبور کاروان های قاچاق به سمت آسیای میانه تغییر پیدا کرده است.

تا امروز چند شهید و جانباز در راه مبارزه با موادمخدر داشته ایم؛
از ابتدای مبارزه تاکنون ، 3557 شهید و 12 هزار جانباز تقدیم کشور کرده ایم.

به نظر شما ، اگر ایران ترانزیت مواد افیونی را آزاد کند ، کمکهای جهانی به کشورمان قطع می شود؛
کمکهای جهانی مسخره است. در حد شوخی است. در طول یک سال و نیم گذشته 600میلیون دلار در مرزها هزینه کرده ایم و حالا اتحادیه اروپایی قصد دارد 6میلیون دلار کمک را بین 10کشور تقسیم کند. حتی اگر همه این بودجه به ایران داده شود چیزی حدود یک درصد از هزینه ای که در مرزها صرف کرده ایم ، خواهد بود.

خسارت سالانه مبارزه با موادمخدر در کشور چقدر است؛
مواد مخدر ، سالانه به طور متوسط 10هزار میلیارد تومان به کشور ضرر می رساند که از این مقدار 260میلیارد تومان را دولت صرف مقابله ، درمان و پیشگیری از اعتیاد می کند.

بیشتر تریاک تولید شده در افغانستان ، به هروئین تبدیل می شود اما درصد بالایی از گزارش های نیروی انتظامی از کشفیات مواد مخدر به تریاک مربوط می شود. ضمن آن که شایع ترین ماده مخدر در ایران هنوز تریاک است. آیا هروئین راحت تر از مرزهای ایران به کشورهای اروپایی می رود؛
نه. مرجع اطلاعات تان درباره کشفیات غلط بوده است. افغانستان 320 آزمایشگاه برای تبدیل تریاک به هروئین دارد. در سال 2006 حدود 575 تن هروئین در افغانستان تولید شد که برای ساخت آن 1150 تن ایندریت استیک به کار رفت . در کل انتقال تریاک در دنیا کاهش یافته است ، چون حجم بالایی دارد و انتقالش سخت است.

برخی کارشناسان معتقدند الگوی مصرف موادمخدر از تدخینی به تزریقی در حال تغییر است و شمار معتادان پر خطر تزریقی روز به روز افزایش می یابد. چقدر با این نظر موافقید؛
الگوی مصرف در حال تغییر است ولی نه به این ترتیبی که گفتید. در واقع الگوی مصرف مواد مخدر از ترکیبات سنتی به صنعتی متمایل شده است ، برای مثال مصرف کراک که ماده ای تدخینی است ، در ماههای اخیر افزایش داشته است.

کراک قیمت بالاتری نسبت به انواع دیگر مواد مخدر دارد و تا آنجا که شنیده ام کیلویی 10 میلیون تومان معامله می شود. به طور طبیعی مواد مخدر گران قیمت باید کمتر مورد استقبال قرار گیرند ، چرا کراک پرطرفدار شده است؛
در امریکا ، واژه کراک به ماده ای با ترکیب هیدروکلراید کوکائین به اضافه نشاسته و چند افزودنی دیگر اطلاق می شود. علت اصلی تولید کراک در امریکا ، عرضه مخدری با قیمت پایین برای جذب مشتریان بیشتر بود اما در ایران ماجرا کاملا متفاوت است . آنچه به نام کراک در بازارهای ایران وجود دارد هروئین فشرده با خلوص بالاست که اولین بار در آسیای میانه و بخصوص روسیه ساخته شد.علت استقبال از این ماده در ایران ناآگاهی مصرف کنندگان نسبت به ماهیت آن است ، به طوری که کراک به عنوان ماده ای غیر اعتیادآور که قبح اجتماعی هروئین را ندارد به مشتریان عرضه می شود؛ در حالی که اگر میزان خلوص هروئین 25درصد باشد خلوص کراک 70درصد است و اعتیادآوریش به همین نسبت چند برابر هروئین.

علت شیوع روانگردان ها هم ناآگاهی از اعتیادآور بودنشان است؛
درباره مصرف روانگردان ها هم مساله نبود قبح اجتماعی مطرح است البته استفاده از این مواد در سالهای 82 - 83 اوج گرفت و ما معتقدیم در حال حاضر مصرف آنها کم شده است.

موافق نیستم. روانگردان ها هنوز هم با نامهای گوناگون در قالب قرص ، ژله ، مواد انرژی زا و... در اختیار جوانان قرار می گیرد. حتی برخی دکه های روزنامه فروشی ، آدامس هایی با ترکیب مواد روانگردان می فروشند. چطور معتقدید مصرف آنها کم شده است؛
این ادعاها باید بر مبنای پژوهش باشد. مصرف روانگردان ها را رد نمی کنم ، اما منتظر می مانم تا آمار موسسه داریوش اعلام شود.

مخدر جدید به نام «پان پراگ»

در بعضی استان های کشور به خصوص استان های شرقی مصرف ماده صناعی پان پراگ در بین نوجوانان و جوانان با تبلیغات کاذب و با نام های راجا ، تایتانیک ، پان عربی ، ویتامین ، ملوان زبل ، پان اسفناج ، گوتکا ، ناس خارجی و پان پاکستان شیوع یافته است.
پان پراگ یک نوع ماده مخدر صناعی است که عوامل سودجو آن را با عنوان خوشبوکننده دهان به جوانان و نوجوانان می فروشند.

در بعضی استان های کشور به خصوص استان های شرقی مصرف ماده صناعی پان پراگ در بین نوجوانان و جوانان با تبلیغات کاذب و با نام های راجا ، تایتانیک ، پان عربی ، ویتامین ، ملوان زبل ، پان اسفناج ، گوتکا ، ناس خارجی و پان پاکستان شیوع یافته است.
این مواد با نام های ، پان (PAAN) ، چالیا (CHAALIA) ، گوتکا (GUTKHA) ، نیسوار (NISWAR) در پاکستان ، اندونزی ، مالزی ، فیلیپین ، چین ، تایوان ، کامبوج ، ویتنام ، لائوس و هند تولید می شود.
محتویات پان پراگ ترکیبی از تنباکو، آهک ، خاکستر ، ادویه های معطر ، ساخارین و اسانس ها و افزودنی های غیرمجاز است و ترکیباتی همچون آرسنیک ، کربنات ، منیزیم و سرب نیز در این مواد مشاهده شده است.
پان پراگ ها در اشکالی مانند پودر ، آدامس و پاستیل توزیع شده و به صورت مکیدنی یا جویدنی استفاده می شود. استفاده از این مواد در پاکستان یک عادت رایج طبیعی و فرهنگی است و استفاده از آن به میزان زیادی روبه افزایش است.
به گفته کارشناسان درخت آرکا کیتچیو ARECA CATECHU و مصرف دانه آن که سبب قرمزی رنگ دهان می شود ، این دانه در برگ درختی به نام بتل (BETEL) پیچیده شده و با افزودن مقداری هیدروکسید کلسیم ، تنباکو و مواد افزودنی به آن ، ماده مخدر پان ساخته می شود.
چون برگ این درخت گرانبهاست ، سودجویان و توزیع کنندگان از خاکستر و مواد تقلبی به جای برگ درخت استفاده می کنند.
با جوشاندن موادی که در تولید پان به کار برده می شود و پیچاندن عصاره آن در برگ درختی به نام وین (VIN) گوتکا ساخته می شود و نیکوتین موجود در تنباکو این مواد سبب زردی رنگ دندان ها و ایجاد آسیب جدی به سلول های مغز می شود.
سرطان دهان ، حنجره ، لثه و ایجاد عارضه در دستگاه تنفسی و قلب و عروق نیز از دیگر عوارض مصرف این مواد است. با مصرف این مواد ، بزاق دهان افزایش یافته و خروج مکرر آب دهان مصرف کننده ، سبب ایجاد بیماری های عفونی مانند سل و هپاتیت می شود.
همچنین از دست دادن تعادل رفتاری و حرکتی ، سبکی سر، گیجی و شادی کاذب و تشنگی از دیگر عوارض مصرف این مواد است.
ایجاد دلبستگی و اعتیاد هم مهمترین عارضه مصرف این مواد مخدر است و بر اساس بررسی های به عمل آمده از 11 نوع پان های موجود در سطح استان سیستان و بلوچستان ، شش نوع آن حامل مواد مخدر افیونی بوده است.
مبادی ورود این مواد به کشور از طریق کشورهای افغانستان و پاکستان بوده و قیمت آن بین 500 تا 3000 ریال در نوسان است.
همچنین آمپول های نورجیزک (NORGEZIC) که به عنوان آمپول های ترک مواد مخدر و شل کننده عضلات وارد کشور شده اند ، در اشکال ویال (VIAL) وارد شده و حاوی نورجیزک ، کورتن و مورفین هستند.
افراد سودجو برای نفع بیشتر ، اغلب در ترکیبات این آمپول ها از فاضلاب استفاده کرده و در اختیار معتادان قرار می دهند که به گفته متخصصان معمولا محل تزریق این آمپول ها دچار عفونت شده و بیماری هایی مانند ایدز و هپاتیت را ایجاد می کند.
همچنین استفاده از این آمپول ها باعث ایجاد شوک های حساسیت زا شده که در بسیاری از موارد منجر به مرگ بیمار می شود.
ایجاد سندرم کوشینگ (CUSHING) که سبب قطع ترشحات غدد فوق کلیوی می شود ، از دیگر عوارض مصرف این آمپول ها است و با مصرف این آمپول ها فرد دچار اختلالات هورمونی می شود.
از سوی دیگر کوهانی شدن شکل ستون فقرات و تجمع مایع در شکم و صورت و در نتیجه ایجاد خطوط کمرنگ در ناحیه های مذکور و گرد شدن شکل صورت نیز از دیگر عوارض استفاده از این آمپول ها است.

من فکر می کنم یکی از علل افزایش مصرف مواد روانگردان در ایران ، انتقال آسان و بی دردسر آنها از کشورهای دیگر به کشورمان باشد. براساس یک پژوهش در امریکا بیش از 2500 نوع روانگردان ساخته می شود و از 700هزار معتاد، 200 هزار نفرشان قرصهای روانگردان مصرف می کنند. این ارقام نشان می دهد این قرصها بشدت متنوع و اعتیادزا هستند. آنها اشکال و رنگهای مختلفی دارند و این تنوع جلوگیری از ورودشان را به کشور سخت می کند به طوری که ممکن است مسافران قرصها را به عنوان دارو با خود به داخل کشور حمل کنند.

اما بالاخره باید راهکاری برای جلوگیری از ورود آنها به کشور از سوی ستاد ارائه شود؛
در سال 1385 ، حدود 1.1 میلیون آمپول و 4.5 میلیون قرص روانگردان در کشور کشف شد ولی سیاست اصلی ما کنترل پیش سازهای این مواد است. تقریبا همه ترکیبات اولیه ای که مواد روانگردان از آنها ساخته می شود مجازند.

چطور می خواهید آنها را کنترل کنید؛
نه همه آنها!

خب ! نگفتید چطور پیش سازها را کنترل می کنید؛
روش خاصی دارد. ما که روشمان را به شما نمی گوییم!

پیشتر ، کارشناسان ستاد مبارزه با مواد مخدر مدعی شده بودند که ما در کشور به هیچ وجه تولید روانگردان نداریم.
بله. ما تولید روانگردان در کشور نداریم. روانگردان ها از آسیای شرقی آورده می شوند.

یعنی شما مواد پیش ساز روانگردان ها را در آسیای شرقی کنترل می کنید؛!
کنترل پیش سازها ، جزو برنامه های بخش مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل متحد (UNODC) و یکی از راهکارهای مطرح شده در همایش های بین المللی است.

چرا آنقدر مطمئن هستید که هیچ آزمایشگاهی در کشور وجود ندارد. همین دو سه هفته پیش بود که یکی از آزمایشگاه های بزرگ تولید قرصهای روانگردان و تولید مواد مخدر صنعتی در اسلامشهر به وسیله نیروی بسیج کشف شد!
ساخت روانگردان ها به پیش سازهایی نیاز دارد که ما آنها را در کشورمان نداریم و تا امروز حتی یک مورد کشف پیش ساز در کشور نداشته ایم.

پس در عمل اقدامی از سوی ایران برای مبارزه با روانگردان ها در کشورمان انجام نمی شود ، چون هدف اصلی ، کنترل پیش سازهاست که براساس ادعای شما ، آنها را در ایران نداریم.
مبارزه با روانگردان ها نیازمند طرحی بین المللی است که ما فعالانه آن را دنبال می کنیم.

شاید یکی از بهترین روشهای جلوگیری از ورود این مواد به کشور ، برخورد قهری با قاچاقچیان آنها باشد اما در زمینه مواد روانگردان و مجازات قاچاقچیان آنها، هنوز خلائ قانونی وجود دار د، به طوری که در قوانین قدیمی نامی از روانگردان ها برده نشده است تا کیفری برای قاچاقچیانشان در نظر گرفته شود.
اصلاحیه جدید قانون مبارزه با مواد مخدر با هدف رفع ابهامات قانونی ، به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفته است و به زودی تکلیفش روشن می شود.

چرا فرآیند ترک مواد مخدر صنعتی مثل کراک ، دشوارتر از انواع سنتی است؛
کراک دارو ندارد البته بتازگی معتادان کراکی را هم با متادون درمان می کنند ، اما شیوه رایج در درمان معتادان کراک و روانگردان ها ، شیوه درمان علامتی است ، یعنی پزشک داروی مشخصی به بیمار نمی دهد بلکه هر بار با ظاهر شدن علایم یک بیماری ، داروی مربوط به آن را تجویز می کند.

اما با وجود همه شیوه های نوین درمان ، بعضی از معتادان سنتی تا پایان عمر توانایی ترک کردن ندارند.
این موضوع درباره معتادانی است که سن بالایی دارند و از جوانی تریاک مصرف کرده اند.

علت تدوین طرح تحقیقاتی ساخت شربت تریاک در مرکز مطالعات اعتیاد هم ، وجود چنین گروههایی در جامعه است؛
بله. یکی از دلایلش همین است. در درمان معتادان تریاکی ، تجویز متادون موثر نیست و به همین دلیل این طرح پیشنهاد شد که تا پایان سال 86 به تولید می رسد.

البته شاید تولید شربت تریاک صرفا برای معتادان سالمند کاربرد نداشته باشد و راهکاری مناسب برای جلوگیری از تغییر الگوی مصرف مواد سنتی به صنعتی هم محسوب شود.
بله. استفاده از این شربت یک روش خوب برای کنترل همه تریاکی هاست و سن برای ما در این طرح مطرح نیست.

معتادان طبق چه موازینی می توانند از داروخانه ، شربت تهیه کنند؛
هنوز ساز و کارش را مشخص نکرده ایم.

چرا کارشناسان وزارت بهداشت در ابتدا با این طرح مخالفت کردند؛
آنها مخالفت نکردند ، فقط معاونت دارویی وزارت بهداشت گفته بود شربت تریاک هنوز در سیستم دارویی کشور جایی ندارد.

ولی معاونت دارویی اعلام کرده بود شربت تریاک عوارض خطرناک و جبران ناپذیری دارد ، ضمن آن که در برخی کشورها به عنوان ماده مخدر استفاده می شود.
این موضوع در حوزه پژوهش های معاونت دارویی نبود و تحقیقاتشان به بخش دیگری مربوط است.

آقای دکتر! این وقایع گاهی طوری به نظر می رسند که انگار عملکرد سازمان های متولی مبارزه ، درمان و پیشگیری از اعتیاد با یکدیگر همسو نیستند.
نه. ستاد مبارزه با مواد مخدر، یک سازمان سیاستگذار است و سازمان هایی مثل بهزیستی و وزارت بهداشت مجری طرحهای آن هستند.

اما در تصمیم گیری های این سازمان ها ، دوگانگی دیده می شود مثلا بتازگی وزارت بهداشت از وجود 30 مرکز ترک اعتیاد سریع که مجوزشان را این وزارتخانه صادر کرده است خبر داد. در حالی که کارشناسان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر بارها گفته اند ترک سریع ، روش مطمئنی برای درمان اعتیاد نیست.
درمان اعتیاد در 3 مرحله دارویی ، روانپزشکی و مددکاری اجتماعی انجام می شود. در بخش دارویی شیوه های مختلفی وجود دارد ولی درباره بیشتر معتادان ، درمان 2 هفته ای تمام می شود. تشخیص این که بیمار از کدام روش استفاده کند به عهده پزشک متخصص درمان اعتیاد یا روانپزشک است . پس نمی توان به یقین گفت فلان روش درست است یا غلط. اما به طور کلی ، انتخاب شیوه درمان سریع که خارج از کشور هم کاربرد دارد ، از گذشته کمتر شده است ، چون همان طور که اشاره کردم درمان دارویی باید با روان درمانی همراه شود اما در این روش سم زدایی از بدن بیمار بسرعت انجام می شود. او دیگر نیاز به شرکت در جلسات روان درمانی را احساس نمی کند و فرآیند درمان ناقص می ماند. به همین دلیل است که می گویم درمان سریع در جلوگیری از بازگشت مجدد معتاد کارساز نیست.

چندی پیش اعلام کرده بودید 70درصد معتادان پس از درمان برمی گردند. آیا روشهای غیرعلمی که برخی سازمان های مردم مدار و غیردولتی در درمان اعتیاد به کار می برند یکی از دلایل شکست درمان نیست؛ مثلا در یکی از همین سازمان ها، صرفا ترک یابویی پیشنهاد می شود ، آن دیگری به جایگزین کردن ماده مخدر با ماده ای دیگر معتقد است و....
بیشتر سازمان های مردم مدار در ارزیابی عمومی موفقند.

پس چرا درمان 70درصد معتادان با شکست مواجه می شود؛
بستگی دارد تعریف شما از موفقیت چه باشد. در دنیا بین 10 تا 30 درصد عدم بازگشت در ترک کرده ها موفقیت محسوب می شود و برخی سازمان های مردم مدار به این نتیجه رسیده اند. بازگشت مجدد معتادان را نباید به این سازمان ها نسبت داد. مشکلات روانکاوانه ، نبود حمایت های اجتماعی ، بیکاری و... همه می توانند در بازگشت معتاد نقش داشته باشند اما مهمترین مساله در بازنگشتن به اعتیاد ، تشخیص سریع و بموقع اعتیاد به وسیله خانواده هاست . یکی از دلایلی که اعتیاد در اروپا رو به رشد است آشفتگی کانون خانواده هاست اما کانون خانواده در ایران هنوز منسجم است . با این حال ، ناآگاهی خانواده ها درباره اعتیاد سبب می شود آنها بسیار دیر برای کمک به فرزندانشان اقدام کنند ، به طوری که 50 درصد از خانواده ها یک تا 5سال پس از گرفتاری فرزندشان دردام اعتیاد ، از بیماری او باخبر می شوند و در نتیجه اعتیاد به عادتی چندین ساله بدل می شود که کنار گذاشتنش دشوار است.